Íslenska leiðin - 01.10.2001, Page 22

Ahersla
aukió samráð
Gústaf Adolf Skúlason
Evrópumálin eru einn þeirra málaflokka sem fjallað er um í
Áherslum atvinnulífsins, stefnuyfirlýsingum Samtaka atvinnu-
lífsins frá aðalfundi samtakanna í maí sl. Reifaðir eru ýmsir
kostir og gallar hugsanlegrar aðildar fslands að ESB, en SA
telja mikilvægt að stuðla að upplýstri umræðu um þennan um-
fangsmikla málaflokk og að stjórnvöld og hagsmunasamtök
hefjist handa við skilgreiningu samningsmarkmiða íslands
vegna hugsanlegrar aðildarumsóknar að ESB. Á vettvangi SA
eru einmitt að hefjast umræður um slík samningsmarkmið, þ.e.
á hvaða atriði bæri að leggja mesta áherslu í hugsanlegum við-
ræðum um aðild. Samhliða þessu leggja samtökin áherslu á
mikilvægi þess að tryggja eins og kostur er að EES-samningur-
inn haldi gildi sínu og virkni gagnvart íslandi. í því skyni er meó-
al annars brýnt að efla samráð við einstök aðildarríki ESB og
EFTA, að ógleymdum þeim ríkjum sem nú eiga í aóildarviðræð-
um við Evrópusambandið.
þyrfti til dæmis að hljóta samþykki þjóðþinga allra aðildarríkj-
anna.
Svonefnt fiskimjölsmál er dæmi um nauðsyn öflugs samráðs vió
einstök aðildarríki ESB, í Ijósi aukins vægis stofnana sem óháð-
ar eru samráðsferli EES-samningsins við mótun reglna á innri
markaðnum. Þá er fyrirhuguð stækkun ESB tilefni til aukins
samráðs við væntanleg aðildarríki og kynningar á eðli EES-samn-
ingsins og íslenskum áhersluatriðum. Ljóst er að stækkunar-
ferli ESB gerir þetta starf sífellt þyngra í vöfum fyrir ríki sem
standa utan sambandsins. Loks er umfang Evrópusamstarfs-
ins og mikilvægi ýmissa óformlegra tengsla slíkt að leggja ber
aukna áherslu á stöðugleika í starfsmannahaldi íslenska sendi-
ráðsins í Brussel. Þátttaka íslands í Schengen-samstarfinu er í
þessu sambandi sérstakt fagnaðarefni, en hún eflir óformleg-
ar jafnt sem formlegar samskiptaleiðir íslands við ESB.
Samningurinn um evrópskt efnahagssvæði hefurverið íslensku
efnahagslífi gríðarlega mikilvægur. Markmið samningsins er að
tryggja frjálst flæði vöru, fjármagns, þjónustu, fólks og undan-
farin ár hefur hann tryggt íslendingum greiðari aðgang, en þó
ekki óheftan, að sínum mikilvægustu mörkuóum. Þá hefur hann
stuðlað að ýmsum jákvæðum breytingum á lagaumhverfi ís-
lensks atvinnulífs og tryggt okkur þátttöku í ýmsum evrópsk-
um samstarfsverkefnum, t.d. á sviói rannsókna og þróunar og
á sviði menntamála.
Breyttar aðstæður
Aðstæður hafa breyst mikið frá gildistöku EES-samningsins.
EFTA-stoðin hefur veikst með inngöngu Austurríkis, Finnlands
og Svíþjóðar í Evrópusambandið, og vægi EFTA-ríkjanna í utan-
ríkissamskiptum ESB er hverfandi. Fyrirhuguð stækkun ESB
þýðir um leið stækkun EES. í því kunna að felast tækifæri vegna
nánara samstarfs við ný aðildarríki og stækkunar innri mark-
aðarins. Vió stækkun ESB falla hins vegar fríverslunarsamning-
ar okkar við nýju aðildarríkin úr gildi. Reynslan hefur því mióur
sýnt að ESB bætir þá skerðingu markaðsaðgangs ekki nema að
takmörkuðu leyti.
Stækkun ESB mun enn minnka vægi EFTA-hlutans í EES og at-
hygli aðildarríkja og stofnana ESB í auknum mæli færast frá
hagsmunum EFTA-ríkjanna. Þá hefur veruleg þróun átt sér
stað innan ESB á sviðum sem EES-samningurinn nær ekki til,
t.d. á sviði atvinnumála. Þessi þróun getur dregið úr því sam-
ræmi innan EES sem að var stefnt. Aukið vægi stofnana ESB
sem óháðar eru samráðsferli EES-samningsins, einkum ráð-
herraráðsins og Evrópuþingsins, getur orðið til þess að minnka
enn áhrif EFTA-ríkjanna á þróun EES-reglna, sem ekki eru mik-
il fyrir. Loks getur hugsanleg innganga Noregs í ESB, eða sívax-
andi bein samskipti Norðmanna við ESB, haft veruleg áhrif á
trúverðugleika og rekstrarþátt EFTA-hliðar EES-samningsins.
Efling samráðs við einstök aðildarríki
Til þess að EES-samningurinn geti áfram gegnt hlutverki sínu
þarf að bregðast við þessari þróun. Formleg breyting á EES-
samningnum er tæpast möguleiki í stöðunni, en slík breyting
Kostir og gallar ESB-aðildar
Með aðild að ESB yrðu íslendingar meðal annars aðilar að tolla-
bandalagi sambandsins og niður félli tollur á ýmsum smærri
afurðum sem ekki fékkst fullt tollfrelsi fyrir í EES. Þá fengju ís-
lendingar beinan aðgang að ákvarðanatöku og aukna möguleika
til áhrifa á mál sem varða ísland með beinum hætti. Þannig yrði
farið með fullveldið sameiginlega með öðrum aðildarríkjum ESB.
Mjög skiptar skoðanir eru þó um raunveruleg áhrif íslendinga
innan sambandsins ef til aðildar kæmi. Þá gæti aðild orðið til að
draga frekar úr sveigjanleika íslensks vinnumarkaðar, hvað
varðar samningssvið sem standa utan EES-samningsins.
Myntbandalagið
Um næstu áramót tekur evran við sem daglegur gjaldmiðill í
tólf ríkjum Evrópusambandsins. Að líkindum verður hún fljótt
einnig alls ráðandi í Danmörku vegna fastgengisstefnu Dana,
jafnvel þótt þeir taki engar nýjar ákvarðanir um gjaldeyrismál
sín. Jafnframt kann að fara svo að evran nái einhverri fótfestu
í Bretlandi, til dæmis vegna samstarfs á fjármagnsmarkaði
o.fl. Þessi þróun getur gerbreytt allri stöðu íslendinga á
skömmum tíma og telja Samtök atvinnulífsins tímabært að
hefja undirbúning viðbragða og aðgerða, en fyrirsjáanlegt er að
á næstu árum muni íslensk fyrirtæki í vaxandi mæli nota evr-
una í daglegum viðskiptum.
Aðild að Myntbandalaginu er að forminu til háð aðild að ESB, þótt
fræðilega væri hægt að semja um aukaaðild léói ESB máls á því.
Aðild myndi að öllum líkindum hafa í för með sér breytingu á
vaxtakjörum, en íslensk fyrirtæki geta ekki til lengdar búið við
hærri vexti en tíðkast í helstu viðskipta- og samkeppnislöndum.
Viðskiptakostnaður myndi lækka innan myntsvæðisins, óvissa
og gjaldeyrisáhætta í viðskiptum minnka að sama skapi og lík-
Gústaf Adolf Skúlason, MSc. í alþjóðastjóm-
málum, forstöðumaður stefnumótunar- og
samskiptasviðs Samtaka atvinnulífsins.
Bls. 22 Áhersla á aukið samráð • Islenska leiðin