Íslenska leiðin - 01.10.2001, Blaðsíða 34

íslensku krónunnar
gagnvart erlendum gjaldmiðlum
KmJ Hannes Frímann Hrólfsson
Undanfarið ár hefur verið vióburðaríkt á innlendum gjaldeyris-
markaði. Fram til ársins 2000 hafði krónan verið nokkuð stöðug
allt frá gengisfellingunni árið 1993 þegar ríksstjórnin felldi
krónuna um 8%. Frá þeim tíma hefur mikið vatn runnið til sjáv-
ar og íslenskur fjármagnsmarkaður breyst mikið. Á árinu
1993 voru gjaIdeyrisviðskipti gefin frjáls en fram að því var það
einhliða ákvörðun Seðlabanka íslands á hverjum tíma hvert
gengi krónunnar gagnvart erlendum myntum skyldi vera á
hverjum degi. Því var breytt þann 28. maí 1993 þegar viðskipti
með gjaldeyri á millibankamarkaði hófust. Síðar voru fjár-
magnsflutningar gefnir frjálsir og raunverulegur verðbréfa-
markaður byrjaði að myndast á íslandi.
Allt frá árinu 1992 hefur Seðlabankinn fylgt ákveðinni fastgeng-
isstefnu. Formleg vikmörk hafa verið viðhöfð sem geta til um að
gengi íslensku krónunn-
ar skuli ekki fara út fyrir
ákveðin mörk sem sett
eru. í byrjun voru vik-
mörkin mjög þröng eða
aðeins 21/4 frá mið-
gildi Seðlabankans sem
var 115,01. Þessi vik-
mörk hafa síðan verið
víkkuð með árunum og
voru orðin 6% 1995 og
síðan 9% snemma árs
2000. Þann 27.mars
þessa árs varð svo aft-
ur breyting á stjórnun
peningamála á fslandi
þegar tekin var sú
ákvörðun að halda gengi
krónunnar ekki lengur
innan ákveðinnar vik-
marka heldur að leyfa
henni að fljóta og leggja
megin áherslu á að halda veróbólgu innan ákveðinna marka. í
afnámi vikmarka felst að Seðlabankinn mun ekki lengur miða
peningastefnuna við að halda gengi krónunnar stöðugu. Gengi
krónunnar mun því ráðast í meginatriðum á markaði án sér-
stakrar íhlutunar Seðlabankans. ísland er hins vegar lítið opið
hagkerfi og því skiptir gengi gjaldmiðils töluverðu máli fyrir inn-
lenda verðlagsþróun og efnahagslífið almennt. Því má segja að
þrátt fyrir þessar breytingar mun Seólabankinn eftír sem áður
fylgjast náið með þróun gengisins og bregðast við gengisþróun
aó því leyti sem bankinn telur það nauðsynlegttil að ná markmið-
um sínum. Á meðfylgjandi mynd sést þróun krónunnar allt frá
árinu 1993 fram í september 2001. Mesta athygli vekur
óneitanlega sú mikla veiking sem átt hefur sér stað síðan um
mitt ár 2000.
dráttar í vissum málum en getur einnig verið okkur til vand-
ræða. Það hrjáir óneitanlega gjaldeyrismarkaðinn hér hve hag-
kerfið er lítið. Einungis fjórir bankar eru aðilar að millibanka-
markaði og þegar mikil viðskipti eiga sér stað á markaðnum get-
ur það leitt til þess að eins konar spýrall myndast sem getur
leitttil þess að sveifla krónunnar verður meiri heldur en við höf-
um fengið að kynnast hingað til. Áður fyrr var það venja þegar út-
lit var fyrir miklar sveiflur á krónunni aó Seólabankinn kæmi inn
á markaðinn til að mæta þeim sveiflum sem voru á markaðn-
um. Ekki skal gert lítið úr þeim gengisfellingum sem voru hér
á níunda áratugnum en Ijóst er að krónan hefur aldrei veikst
jafn hratt á eins skömmum tíma og síðastliðið ár. Frá því í júní
árið 2000 þar til í júní árið 2001 veiktist krónan um 30% og
er Ijóst að það mun bitna harkalega á innflutningsfyrirtækjum
og einstaklingum.
Þróun krónunnar
ræðst hverju sinni afð
því greiðsluflæði sem
á sér stað milli ís-
lensku krónunnar og
erlendra mynta. Vió
neikvæóan vöru-
skiptajöfnuð er meira
flutt inn til landsins
heldur en út og þar af
leiðandi þarf að fjár-
magna kaup á er-
lendum vörum sem
er gert með því aó
kaupa gjaldeyri og
við aukna eftirspurn
eftir gjaldeyri hækka
erlendar myntir í
verði og krónan veik-
ist þar af leiðandi. Við
þaó hækkar innkaups-
verð innfluttra vara og innflyjendur svara með því að hækka end-
ursöluverð sitt sem síðan leiðir til aukinnar verðbólgu. Ljóst er
að þá miklu aukningu á verðbólgunni sem átt hefur sér stað
undanfarin misseri má að miklu leyti tengja við veikingu krón-
unnar þar sem innkaupsverð innfluttra vara hefur að meðaltali
hækkað um 30% frá miðju ári 2000. Á uppgjörum fyrirtækja
fyrir síðasta ár auk fyrstu 6 mánuði þessa árs mátti glögglega
sjá áhrif veikingar krónunnar. Erlendar skuldir fyrirtækja
hækka í takt við hækkun gjaldeyris og vel flest fyrirtæki skiluðu
miklu gengistapi vegna þessa. Hér er ekki síst verið að tala um
fyrirtæki sem eru með tekjur í íslenskum krónum og fá þannig
Gengisvísitala íslensku krónunnar
Eitt af því sem gerðist þegar Seólabankinn felldi niður vikmörk
sín var að afskipti hans af þróun krónunnar minnkaði og má
segja að lögmálinu um framboð og eftirspurn sé leyft að ráða.
Eins og okkur er Ijóst getur smæð landsins verið okkurtil fram-
Hannes Frímann Hrólfsson, viðskiptafræðin-
gur, fjárstýringarsviði Kaupþings.
Bls. 34 Staóa íslensku krónunnar gagnvart erlendum gjaldmiðlum • fslenska leiðin