Fréttabréf Samtaka lungnasjúklinga - Dec 2022, Page 26

26
Lungnasjúkdómar er samheiti yfir nokkra sjúkdóma
sem eiga það sameiginlegt að draga úr virkni og getu
lungna til að flytja súrefni um líkamann. Þeir eiga það
líka sameiginlegt að langur tími líður frá því að sjúk-
dómurinn tekur sér bólfestu og þar til einkennin koma
í ljós og þegar það gerist er ferlið orðið óafturkræft,
takmarkað hægt að gera til að hægja á því og ógerlegt
að snúa því við. Þetta eru alvarlegir sjúkdómar; þeir
leiða fólk oftast til dauða og þeim fylgir heilmikil
vangeta til að takast á við viðfangsefni lífsins og njóta
þess eins og heilbrigðir eru færir um.
Sjást yfirleitt ekki utan á fólki
Lungnasjúkdómar hafa ekki vakið mikla athygli í samfélaginu.
Til þess liggja ýmsar ástæður; þeir sem hitta lungnasjúkling fá
ekki tilfinningu af bráðri ógn. Það sést gjarnan ekki utan á fólki
að það sé veikt og lungnasjúklingar eru heldur ekki áberandi í
samfélaginu vegna þess að sjúkdómsbyrðin er þess eðlis að það
er fyrirhöfn að fara út úr húsi og þess vegna tilhneiging til að
halda sig bara heima.
Sjálfskaparvíti?
Síðan er það svo að vegna umræðunnar um tengsl
lungnasjúkdóma og reykinga er það sjónarmið talsvert
útbreitt að veikindi af þessum toga séu sjálfskaparvíti
þeirra sem þá hafa. Þetta er misskilningur og þau mál
þarf að skýra.
Reykingar þóttu flottar
Fyrst er það svo að þegar margir þeir sem núna líða fyrir
afleiðingar lungnasjúkdóma voru að byrja sinn reykingferil, var
engin fræðsla um skaðsemi reykinga. Þær þóttu eiginlega bara
flottar og tóbaksauglýsingar, beinar og óbeinar voru úti um allt.
Það var mikið reykt og þeir tiltölulega fáu sem ekki reyktu máttu
búa við reykinn frá hinum án nokkurrar vorkunnar. Þeim datt
ekki einu sinni í hug að kvarta svo sjálfsagt þótti þetta.
Ýmsir umhverfisþættir skaðlegir
Þótt okkur sé orðið vel ljóst núna að reykingar séu óhollar og
hafi afar slæm áhrif á öndunarfæri fólks, eru ýmsir aðrir
umhverfisþættir einnig skaðlegir og oft erfiðara að verjast þeim.
Mengun loftsins sem við öndum að okkur er af ýmsum toga og
margt ókannað þar. Könnun á afleiðingum mengunar frá
eldgosum er til dæmis á byrjunarstigi.
Erfitt að forðast ýmsar orsakir
Einnig er rétt að halda því til haga að hluti lungnasjúkdóma á sér
orsakir sem ekki er auðvelt að forðast og eru ekki tengdar
reykingum. Lungnabólgur, bæði af völdum baktería og annarra
örvera skemma lungu. Bráð berkjubólga getur líka skemmt
lungu og kemur iðulega upp hjá börnum. Svokölluð lungnatrefjun
er sérstakur, eyðileggjandi sjúkdómur; síðan fær fólk blóðtappa í
lungu oft með slæmum afleiðingum og þótt sumar gerðir
lungnakrabbameins séu taldar tengjast reykingum, á það alls
ekki við um þær allar. Svo hefur nýverið bæst við þáttur sem
hefur hjá ýmsum haft mikil og neikvæð áhrif á lungnaheilsu en
það eru áhrif COVID sýkingar til lengri eða skemmri tíma.
Mismunandi viðhorf til lífsstílssjúkdóma
Núna er oft talað um lífsstílssjúkdóma. Þeir eiga það sam-
eiginlegt að vera mjög tengdir ýmsum hegðunarbreytum og
þess vegna hægt að segja um þá alla að þeir séu sjálfskaparvíti.
Það er í raun merkilegt hve mismunandi viðhorf eru til
hjartasjúkdóma, krabbameins og svo lungnasjúkdóma.
Félagsfræðingar hafa sett fram kenningar um að það hversu
líklegar „yfir“stéttir séu til að fá þennan eða hinn sjúkdóminn og
virðingin sem borin sé fyrir sjúkdómnum standi í réttu hlutfalli.
Hér verður ekki slegið neinu föstu um réttmæti þeirrar
kenningar. Hér verður látið nægja að biðja þess að samfélagið
beri sömu virðingu fyrir lungnasjúkdómum og öðrum erfiðum
og lífshótandi sjúkdómum sem á okkur leggjast af ýmsum
orsökum.
Viðhorf til lungnasjúkdóma
Eftir Helgu Sigfríði Ragnarsdóttur, félagsráðgjafa