Heima er bezt - 01.04.2002, Page 35

A
L D A F A R
4. hluti
Trúboðsferðin
/ framhaldi af atburðum á Þvottá, segirfrá því í Njáls
sögu, aó Síðu-Hallur, Þangbrandur og hans trúi iíf-
vörður Guöleifur Arason, hefji kristniboðsferðir (vor-
ið 998) með því aó fara vestur um Suðurland til Þing-
valla. Fyrst liggur leið þeirra unt Lónsheiði. Þar á
heiðinni segir Olavíus, að sé Preststeinn, og þar eigi
Þangbrandur að hafa predikað. Fyrsti viðkomustaður
þeirra sunnan heiðar var á Stafafelli í Lóni, þá bjó
þar Þorkell. Ekki byrjaði sigurganga kristniboðsins
vel því Þorkell brást hinn versti við trúboði og skoraði
Þangbrand á hólm:
„Þá bar Þangbrandr róðukross fyrir
skjöldinn en þó lauk svá með þeim at
Þangbrandr hafði sigr ok drap Þorkel.“
í þessari viðureign heíur Þangbrand-
ur þó málsbætur með því að beita fyrst
fyrir sig róðukrossinum.
Fyrsti gististaður var í Borgarhöfn,
fyrir vestan Heinabergssand. Þar tók
fólk allt við trú. Þaðan fóru þeir til
Fellshverfis og gistu að Kálfafelli. Þar
bjó Kolur Þorsteinsson, bróðursonur Halls. Kolur tók við
trú og hjón hans öll. Þaðan fóru þeir til Breiðár. Þar bjó
Össur Hróaldsson frændi Halls og tók hann við prímsign-
ing.
Össur var afkomandi Hrollaugs landnámsmanns. Kolur
Hallsson átti Ólöfu dóttur Össurar. Þeirra sonur var Oddur
fræðimaður, heimildamaður Ara fróða um sögur Noregs-
konunga o.f.l. Erfitt er fyrir þá sem leið eiga um Breiða-
merkursand, að átta sig á hvar bærinn Breiðá,1 hafi verið
því að ekki er nú búsældarlegt á þessum slóðum. En fleira
hefúr tekið breytingum á þessum hluta landsins frá dögum
Síðu-Halls, því að þá var nær samfelld blómleg byggð á
öllu svæðinu frá Eystrahorni til Lómagnúps. Meðal hinna
horfnu byggða má nefna Papýli, Breiðársveit, (vestasti bær
þeirrar sveitar var Kvísker,) meirihluta Ingólfshöfða-hverf-
is, (nú Öræfi) og Litlahérað, (vestan Skaftafells, Skeiðarár-
sandur.) Á dögum Halls, hafa öll stórfljótin verið miklum
mun minni en síðar varð vegna stækkunar jöklanna.
Næsti áfangastaður var að Svínafelli hjá Flosa Þórðar-
syni Freysgoða. Flosi átti fyrir konu, Steinvöru, laundóttur
1 „Um þaö bil 7 km austan viö Fjallsá er allmikil lægð og nokkuð gróið beggja megin
við hana, Vestan við þessa lægð, stóð bærinn Breiðá. Ekki verður vitað með vissu
hvar hann var því að jökull gekk yfir rústir bæjarins. Þar var búið til ársins 1698,-.“
ÁrbókFÍ 1979, bls. 119.
Halls og Flosi átti soninn Kolbein, með Ólöíú systur Halls.
Flosi vildi ekki taka skím, en lét prímsignast og hét að
fylgja þeim á þing. Samkvæmt kristnum lögum mátti hann
eftir prímsigningu hafa samneyti við kristna menn. Það
hefur kanski ekki verið svo létt fyrir hina stoltu Freys-
gyðlinga að afneita hofgyðjunni Freyju.
Þaðan fóm þeir vestur til Skógahverfis og gistu í Kirkju-
bæ. Ekki þarf að efa að þeir hafi fengið góðar viðtökur þar
hjá vinum og trúbræðmm. Eftir það fóru þeir til Höfða-
brekku.
„Þá spurðist allt um ferð þeira. Maðr hét Galdra-Héðinn,
er bjó í Kerlingardal. Þar keyptu heiðnir menn at honum, at
hann skyldi deyða Þangbrand ok föru-
neyti hans. Hann fór upp á Arnar-
stakksheiði ok elfdi þar blót mikit.
Þá er Þangbrandr reið austan, þá
brast í sundr jörðin undir hesti hans, en
jörðin svalg hestinn með öllum reið-
ingi, ok sáu þeir hann aldri síðan. Þá
lofaði Þangbrandr guð.
Guðleifr leitar Galdra-Héðins ok
finnur hann á heiðinni ok eltir hann
ofan at Kerlingardal ok komst í skotfæri við hann ok skítr
spjótinu til hans ok í gegnum hann.“
Þaðan fóm þeir til Dyrhólma,2 3 áttu þar fúnd með mönn-
um og kristnuðu nokkra. Næst lá leið þeirra til Fljótshlíðar
og boðuðu þar trú.
„Þar mæltu mest í móti Veturliði skáld ok Ari, sonr hans,
ok fyrir það vógu þeir Veturliða. Þaðan fór Þangbrandr til
Bergþórshváls, ok tók Njáll við trú ok öll hjú hans, en þeir
Mörðr ok Valgarðr gengu mjök í móti trú. Fóru þeir þaðan
vestr yfir ár. Þeir fóru í Haukadal ok skírðu þar Hall, ok
var hann þá þrévetr.“ Hér er verið að tala um Hall Þórar-
insson í Haukadal. Samkvæmt þessari frásögn hefur hann
verið fæddur 995. (d. 1089.) Frá þeirri athöfn að telja
kemst Haukadalur á bókfell íslenskrar kristnisögu.’ Og Ari
fróði segir:
„Teit (ísleifsson) fæddi (fóstraði) Hallr í Haukadal, sá
maðr, er þat var almælt at mildastr væri ok ágæstr at góðu
á landi hér ólærðra manna. Ek kom til Halls sjau vetra
2 í Mýrdal cr ömefnið Þangbrandslækur. Ferðabók Sveins Pálssonar, dagbók 1793, bls.
319.
3 Fyrsta mentasetur á íslandi. Teitur ísleifsson (Gissurarsonar hvíta) prestur í Hauka-
dal, stofnaði þar prestaskóla á síðarihluta elleftu aldar. Ari Þorgilsson fróði ólst upp
með Teiti við þann skóla frá 7 ára aldri, f. 1067/68 d. 1148. Móðir Ara var Jóreiður,
dóttir Gyðríðar Þorsteinsdóttur Síðu-Hallssonar. Kona Teits ísleifssonar, var Jómnn,
hennar móðir Þórdís Þorvarðardóttir Síðu-Hallssonar.
Þorgeir
Guðmundsson
frá
Melrakkanesi
Heima er bezt 175