Heima er bezt - 01.07.2006, Side 35

Séra Sigurður
Einarsson
frá Holti:
vestur
fjörðum
Aðalvík
Ég hef alltaf haft einhvem veikleika fyrir því, sem kalla
mætti ystu vígstöðvar starfs og byggðar í þessu landi, hinum
svo nefndu afskekktu stöðum. Hvort heldur er til heiða og
afdala, eða út til nesja og afskekktra kjálka, þá mætir maður
á þessum slóðum einhverju af þeirri sjálfbirgu úrræðasemi og
fjölbreytni í háttum og athöfnum, sem var lífakkeri þjóðarinnar
í margar aldir, en er alltaf í meiri og minni hættu með að
glatast og fara forgörðum í Ijölmenninu. Ég fékk að nokkm
leyti tækifæri til þess að svala þessari löngun rninni með
því að fara norður í Sléttuhrepp í sumar, á slóðir, sem ég
hafði aldrei komið á áður.
Ég fór til Aðalvíkur á litlum vélbáti, svolítilli kollu, sem
hjó og kútveltist eins og kefli, sogandi rokstrengur utan
Djúp fyrir Ritinn, og þungur og krappur sjór. En mér líður
prýðilega á bátnum. Bátverjar eru glaðlyndir og rólegir
vestfírskir sjómenn. Þeir hafa verið inni á ísaftrði að selja
aflann sinn. Aðalvíkin hefur ekki brugðist í sumar með
fiskaflann fremur en fyrri daginn. Fiskurinn gengur þar
oft alveg upp í landsteina, mokafli, — en hitt hefur löngum
viljað brenna við, að Aðalvíkingar fá ekki að sitja að honum
einir. Ég sá dragnótabátana vera að skarka inni á víkinni
í sumar, alveg upp í fjörusteinum, og þeir hafa oft gert
Aðalvíkingum þungar búsifjar.
Við emm fímm klukkustundir að saga okkur á litla bátnum frá
Ísafírði til Aðalvíkur. Þegar kemur til Látra, aðalbyggðarinnar
norðan rnegin í víkinni innan við Straumnes, er degi tekið
að halla. Mér fmnst ég vera kominn inn í einhvern norrænan
kuldaheim. Úrsvalan gust leggur ofan af fjöllunum. Túnin
eru sölnuð, og þó er ekki í dag nema 25. ágúst. Fyrir nálega
mánuði gerði hér svo ofsafengna hríð, að snjór á túnum
varð í miðjan legg, skafla lagði af húsum og fé fennti. Svo
hart getur orðið hér við hið ysta haf, jafnvel urn hásumarið.
En stundum blikar líka öll víkin í sóldýrð í skjóli sinna
rammbyggðu fjalla. Það sá ég daginn eftir, þegar ég fór frá
Látmm yfir að Sæbóli, hinum megin í víkinni.
En hvemig er fólkið í þessum einangruðu, afskekktu
byggðum? Það var eitt, sem ég furðaði mig á: Hversu vel
það virtist endast. Allt gamalt fólk, sem ég sá í Sléttuhreppi,
kom mér fyrir sjónir yngra en það var í raun og vem. Það
var í því eitthvert táp og léttleiki og harðfylgi, sem leyndi
til um aldur þess.
Ég gisti hjá háöldruðum hjónum, Bjarna Dósóþeussyni
og Bjargeyju konu hans. Þau vom komin á áttræðisaldur,
höfðu borið allt strit langrar ævi á sjó og landi í þessari
afskekktu byggð, þolað fátækt, erfiðleika og þunga harma.
En þó vom þau bæði kát og kvik. Gantla konan gekk um
beina með léttleik og skömngsskap, eins og hún væri um
þrítugt. Ég tek þau aðeins sem dæmi. Þannig sá ég margt
fólk. Og unga fólkið, vel menntað, tápmikið, glaðvært, laust
við að minna mann á einangrun og afkimafeimni, frítt fólk
og gjörvulegt. En hörð er lífsbaráttan í þessum byggðum, og
hægt og hægt virðist reka að því, að fólkinu fækki. Bæirnir
eru að leggjast í eyði norður um Homstrandir, búendum
fækkar. Mér finnst það mikil harmssök. Það verkar á mig
með sama trega og eyðibýlin upp um sveitimar, og síðast
en ekki síst heiðabýlin, útlendur og framvirki íslenskrar
athafnasemi og lífsdugnaðar.
Ég fæ mig aldrei til þess að una þessu, að við séum að
missa landið úr höndum okkar, að það sé raunverulega að
minnka. Þetta undanhald byggðarinnar er ósigur. Og sá
ósigur ber það í sér, að á vissan hátt minnkar þjóðin sjálf,
þó að mönnunum fjölgi.
Hún missir þeirra kosta, sem það þurfti, að byggja þessa
útskaga — og sigra þá, — byggja þessi heiðalönd og lifa.
Heimaerbezt 323