Brezk-íslenzk viðskipti - 01.05.1947, Blaðsíða 28

Nýtt landnám
Eftir PAT MULLEN
Meö því að nota Spartina grastegund
sem auðvelt er að rækta í votlendi,
er hægt að vinna margar ekrur lands
úr höndum Ægis.
MEÐFRAM ströndum Bretlands
eru margar þúsundir ekra af
saltkenndum mýrarflákum,
sem ekki eru til annars nýtir en
beitilands. Beitin getur haft tals-
verða þýðingu sem slík, því að grasið
er saltmengað og gott til fóðurs, en
beitilönd eru víða til og það þykir
ekki til þjóðþrifa að nota sléttlendi
til þeirra hluta.
Bretum er það Ijóst að mikið
myndi vinnast ef haegt væri að gera
þessa fláka að ræktuðu landi. Fyrst
og fremst er alltaf nokkur hætta á
að landið eyðist af ágangi sjávar, og
svo hitt að Bretum ríður nú tæplega
á öðru meiren auknu ræktuðu landi.
Því eru nú uppi ráðagerðir um land-
nám í stórum stíl á þessum stöðum.
í þessu efni má margt læra af
Hollendigum sem þegar hafa numið
víðar lendur úr klóm Ægis. Meðal
Hollendinga hefur notkun Spartina-
grass geflst sérstaklega vel. Til eru
margar tegundir af þessu grasi, en
sú tegund sem bestan árangur þykir
gefa er „Spartina Townsendii“. Það
er hávaxið, kraftmikið gras, sem
þrífst vel í saltmengaðri fjöruleðju,
og var fyrst greint í fjörunum við
Southampton kringum 1870. Sem
villigras hefur það breiðst víða um
fjörur, og í Poole Harbour í Dorset
hefur það breiðst út um margar
fermílur.
Spartina grasið hefur mikla þýðingu
vegna þess að það getur þrifist í
leðjukenndum jarðvegi, þarsem engin
önnur jurt getur dregið að sér
næringu. Það er furðulegt að sjá
hvernig þetta gras getur lagt undir
sig leðjuborinn jarðveg, sem líkastur
var hreinu kviksyndi, sem engum var
yfir fært nema fuglinum fljúgandi.
Árið 1930 var mér boðið, ásamt
nörgum grasafræðingum að koma til
Hollands og skoða landflæmi þar sem
gerðar voru tilraunir með Spartina
grasi. Þetta var landsvæði meðfram
Scheldefljóti.
Dr. Lotsy, frægur hollenzkur grasa-
fræðingur, hafði komið til Poole
Harbour árið 1923, og árangurinn af
þeirri heimsókn hans var sá, að hann
vakti áhuga hollenzku stjórnarinnar
fyrir sandgræðslu. Ásamt öðrum
hollenskum sérfræðingi, snéri dr.
Lotsy heim til Hollands aftur 1924
og hafði með sér Spartina gras til
tilrauna. Að þessu sinni áttum við
að skoða hvernig tilraunirnar hefðu
gengið, og hversu tekizt hefði að
græða sandflákana í Holiandi. Við
höfðum aðsetur okkar skamt frá
Middelburg, og það sem við sáum var
sannarlega furðulegt. Landssvæði,
sem 6 árum áður höfðu verið gróður-
lausar fjörur voru nú orðnar til að
sjá eins og grasgefin engi. Spartina
grasið hafði dreyft sér um mest allt
landið og var nær 3 fet að hæð.
Ég er nú staddur á Holkham
landareigninni, og er hér um svipað
land að ræða, enda voru hér hafnar
tilraunir fyrir nokkrum árum til
landgræðslu. Keyptar voru nokkur
hundruð plöntur og þær gróðursettar
á víð og dreif um fjörurnar. Með
þessu var ætlunin að fá hugmynd um
hvar og hvernig bezt væri að gróður-
setja plönturnar í stórum stíl. Þó
að Spartina sé fjörugresi, þá þolir
það ekki of mikla seltu í jarðvegi.
Þessvegna voru plönturnar gróður-
settar ýmist í mikilli vætu eða
lítilli, í lækjarfarvegum, á lækjar-
bökkum, í pollum og víðar. Það kom
í Ijós, að þar sem skilyrði eru góð
vex Spartina grasið mjög ört og
vinnur skjótlega bug á öllum öðrum
gróðri.
Það kemur varla fyrir annað en
græðlingur vaxi skjótlega og verði
að sterkri plöntu þegar á fyrsta ári.
Bezt er að hafa jafnt millibil á milli
plantnanna og planta þeim í beinum
röðum, en þó verður hér að fara eftir
aðstæðum. Því þéttari sem
plönturnar eru í byrjun því fyr tekst
þeim að þurrka jarðveginn og græða.
Hæfilegt virðist að planta með 3ja
feta millibili, en hægt er að hafa allt
BRETLAND OG ÍSLAND, Maí, 1947
að 10 feta bil. Plönturnar skjóta frá
sér rótarstönglum, sem lengjast um
hér um bil 1 fet á ári, svo að hægt er
að græða upp 10 fet jarðvegs á 5 árum.
En í framkvæmd tekur þetta lengri
tíma, og yfirleitt er álitið að það taki
10 til 15 ár að græða upp það
landssvæði, sem til ræktunar er
tekið.
Þegar lokið hefur verið að planta
út er ekki um neinn kostnað að ræða,
fyrr en allt landið er grasi vaxið. Ef
ekki er þörf frekari ræktunar, þá
má nota landið til beitar eða
heyskapar. Ef sjór fellur yfir landið
á háflæði, er ekki um annað að ræða.
En ef nota skal landið til frekari
ræktunar, þarf að hlaða flóðgarða eins
og gert er í Hollandi.
Þá er það ótalið að með slíkri
ræktun hækkaði jarðvegurinn í
Hollandi um 18 til 20 þumlunga á
3 árum. Orsökin er sú að Spartina
grasið festir jarðveginn og fangar
það, sem flýtur inn á landið í háflæði,
auk þess sem úrgangur úr grasinu
sjálfu kemur jarðveginum til góða.
Jafnframt því sem jarðvegurinn hækk-
ar, verður hann þéttari og fær meiri
mótstöðu gegn flæði. Af þessu
leiðir bæði auknar heytekjur og
betri beit. Spartina gras er ágætis
fóður fyrir nautgripi og sauðfé. Það
þornar skjótt eftir að það er slegið
og vitað er til að það hafi vaxið 18
þumlunga á 7 vikum. í Englandi er
talið að 15 ekrur af flæðiengi séu
hæfilegar til beitar fyrir 20 ær, en
með því að rækta Spartina gras á
sama flatarmáli má fá 40 til 50 smál.
af góðu heyi, auk beitar í nokkrar
vikur, og því viðbættu að landinu
er bjargað undan ágangi sjávar.
Það er ekki hægt að sá Spartina
grasi, því það ber ekki fræ, þessvegna
er ekki hægt að rækta það öðruvísi
en með því að planta því út.
Með Spartína grasi hefur náttúran
lagt manninum í hendur vopn til að
sigrast á óræktarflákum, sem verið
hafa gróðurlausir öldum saman. Það
er furðulegt til þess að vita að
England skuli hafa þurft að sækja
fróðleik um þessa plöntu til Hollands,
þegar Hollendingar höfðu flutt hana
til sín frá Englandi. Spartina grasið
hefur sama hlutverki að gegna í
fjörusandi og saltborinni leðju og
melgresið hefur í foksandi. Það
þrifst mjög víða, bindur jarðveginn
og skapar nýjan.
Það er áreiðanlegt að með mark-
vissu starfl verður hægt að girða
hinar flötu strendur Englands með
þéttum grasflákum á 10 eða 20 árum.
Með því móti myndi landinu bætast
víðar lendur, þar sem smjör drypi
af hverju strái.
28