Læknaneminn - 01.12.1960, Síða 14

u
LÆKNANEMINN
viljun, að sum þessara enzyma,
eins og glutamic oxaloacetic tran-
saminasi (GOT) og glutamic py-
ruvic transaminasi (GPT), halda
verkun sinni í serum complex-
inu og er unnt að mæla
magn þeirra í einingum, sem
valdar eru af handahófi (ar-
bitrary), með ýmsum aðferðum
með því að nota chromatographi,
spectrofotometri eða kolorimetri11.
Gildin eru dálítið mismunandi eft-
ir rannsóknaraðferðum (efri mörk
fyrir SGOT 40 ein., fyrir SGPT
45 ein.). Þar eð hinn síðarnefndi
er í nokkru ríkari mæli í lifur en
öðrum vef jum, þykir yfirleitt betra
að nota hann við lifrarrannsóknir.
Hækkun á serum transaminasa
táknar (reflection) bráða frumu-
skemmd, hvort heldur er kemisk,
infektios, eða toxisk að upp-
runa. Þess vegna er mælt með því
að mæla hann við og við hjá sjúkl-
ingum, sem gefin eru lyf sem geta
verkað sem lifrareitur. Sagt er að
þetta próf verði positift í lifrar-
bólgu, áður en gulan kemur í ljós
og það hefur og reynzt nytsamt
við að finna subclinisk (mjög væg)
tilfelli af lifrarbólgu við athugun
á tilraunasmitunum. Einnig hef-
ur prófið verið notað til að finna
þá sjúklinga, sem slær niður aft-
ur (relapsing cases) og kronisk
form sjúkdómsins og ennfremur
til að fvlgjast með árangri lækn-
ingaaðferða.
Margir sjúkdómar geta
valdið hækkun á serum transa-
minasa, til dæmis myocarditis,
pericarditis, infarctus myocardii,
myositis og vöðvameiðsli. Panc-
reatitis, infarctus renis, heilablæð-
ing (cer. accid.) og drep í útlim-
um (periph. gangr.) geta valdið
óstöðugri hækkun. Normalgildi í
blóði er hærra hjá börnum en full-
orðnum. Frysting eða geyrnsla í
ísskáp hefur engin áhrif á niður-
stöðurnar, en hemolysis getur
valdið hækkun. Yfirleitt valda
smitsjúkdómar, hvítblæði, hrörn-
unarsjúkdómar, æxlissjúkdómar,
ofnæmisfyrirbrigði, þungun, og
meðfæddir sjúkdómar ekki breyt-
ingum á ser. transaminasa, nema
samtímis sé sköddun á hjarta,
sjálfráðum vöðvum eða lifur.
Tíminn hefur einnig sitt að
segja við kliniska notkun á se.
transaminösum. Eftir infarct myo-
cardii ná þeir hæstu gildi innan
1—2 sólarhringa, og verða aftur
eðlilegir milli 4. og 7. dags. Prófið
kemur að mestu gagni er það er
gert meðan á akut frumuskemmd-
um stendur í lifur, sem áður hef-
ur verið heilbrigð. Þannig fást
stundum stjarnfræðileg gildi (vel
yfir 400 ein.) við virus hepat., eða
akut toxiskan hepatit. Við cirrh-
osis, þar sem búast má við frumu-
skemmdum, við æxlisvöxt (neo-
plastic involvement) og gallstíflur
er hækkunin venjulega undir 400
ein. Eins og við flestar aðrar rann-
sóknir til mats á ástandi lifrarinn-
ar, réttlæta ekki væg afbrigði frá
því, sem eðlilegt er (talið), að
neinu sé slegið föstu (dogmatic
concl.), nema í einstöku tilfellum,
þegar gerðar eru endurteknar
rannsóknir við standard aðstæður
og þær bornar saman við niður-
stöður annarra prófa.
Þó segja megi, að bæði hækk-
aður transaminasi í serum, (líkt)
og jákvæð cephalin floeculation
bendi til akut lifrarfrumuskemmd-
ar, styðja þessi tvö próf, sem
byggjast á mismunandi grundvall-
artruflunum (basic disturb), ekki
ætið hvort annað. Transaminasinn
stendur að |)ví leyti betur að vígi
að óeðlil. serum globulin
hafa engin á hrif á hann og er hann
því óbreyttur (neikvæður) við mo-