Fréttir - Eyjafréttir - 19.01.2023, Blaðsíða 11

19. janúar 2023 | | 11
klukkan að ganga tvö að nóttu í
Vestmannaeyjum, rifnaði jörðin
við Axlarstein í Helgafelli og upp
úr sprungunni, sem opnaðist til
norðurs og suðurs, vall glóandi
hraun í báðar áttir, að sjó og að
byggð.
Um 10-leytið um kvöldið, þ.e.
kl. 03 að íslenskum tíma, var
bankað á herbergishurðina hjá
mér eins og oft áður. Ég raknaði
úr rotinu. Þar var kominn Henry
vinur minn og spurði að venju
hvort ég vildi ekki koma með sér
og kærustunni, hinni víetnömsku
Sam Mei teng, að kaupa
kjúklingalæri. „Jú, jú, auðvitað“
sagði ég, reis upp, skvetti framan í
mig og reyndi að hressa mig með
teygjum og fettum.
Allt fór að hætti eftir það um
kvöldið. Að náttverði loknum
kláraði ég lexíurnar, reiknaði og
las en fór svo í háttinn. Á sama
tíma, 30½° breiddargráðu norðar
og 65° lengdargráðum austar,
voru Vestmanneyingar að hópast
niður á bryggjur og finna sér far
til lands undan eldgosinu.
„Heyrðir þú fréttir frá Íslandi
í morgun?“
Ég var að venju á fótum nokkru
fyrir kl. 7 þriðjudaginn 23. jan.
1973; lauk öllum skyldugum
morgunverkum, baðferð, morgun-
mat o.s.frv. Ég ákvað á miðmis-
siri að taka kúrs hjá dr. Naglee í
siðfræði, mér til skemmtunar og
fróðleiks, en sá karl var annálaður
fyrir gott viðmót sitt. Tíminn hófst
kl. 8. Dr. Naglee sagðist ætla að
víkja frá kennsluáætlun að þessu
sinni og verja tímanum til að
fjalla um Johnson forseta.
Eftir tímann rölti ég svo að
nýbyggingunni við Turner Hall,
en þar í kennslustofu á jarðhæð
átti að hefjast algebru-tími kl.
9. Nokkrir stúdentar voru þegar
komnir í sæti. Ég sá mér leik
á borði og tyllti mér hjá Patsy
Cannon, stúlku frá LaGrange sem
ég kannaðist við og við kölluðum
„The Queen“. Ég sló hliðar-
borðinu á stólnum upp kæru-
leysislega og skellti ofan á það
námsbókum og skrifblokkinni.
Í því bili hallar Patsy sér að mér
svo að langir ljósir lokkar hennar
námu við eyra og ég fann sætan
ilm. Hún hvíslaði: „Heyrðir þú
fréttir frá Íslandi í morgun á NBC
Today Show?“ „Ha?“ sagði ég,
leit upp og framan í hana. „Nei,
ég horfi aldrei á sjónvarp fyrr
en á kvöldin.“ Hún leit á mig,
setti aðeins í brýnnar og sagði
eins og hissa: „Nei, það byrjaði
þar eldgos í nótt.“ „Nú, já, er
það?“ sagði ég eins og vitundin
væri ekki enn vöknuð. „Hvar
skyldi það hafa verið?“ „Á eyju,
skammt undan meginlandinu“
sagði hún. Ég skáblíndi augum,
klóraði mér í höfðinu og hugs-
aði með mér: skyldi það vera í
Papey? Í því bætir Patsy við: „Það
var fólk þarna.“ Hvur skrattinn,
hugsaði ég, Grímsey er ekki á eld-
gosabelti. Og enn bætti Patsy við:
„Það voru um 5 þús. manns flutt
í burtu.“ Þá var eins og eldingu
hefði lostið í höfuð mér og ég
hrópaði: „Guð minn almáttugur!
Þetta er heimabær minn! Mamma
býr þar og systur mínar …“ Patsy
dauðbrá.
Svona hlaut gosið að vera
Rétt í þessu kom Mike Searcy,
prófessorinn okkar, inn í kennslu-
stofuna, heyrði þá hrópin frá mér
og spurði yfir hópinn: „Oh, Helgi,
hvað er að?“ Ég kallaði: „Það
er komið upp eldgos í heimabæ
mínum á Íslandi!“ Mike brá og
stúdentar litu á mig spurnaraug-
um. „Hvað segir þú, Helgi? Þetta
eru tíðindi. Komdu hingað upp að
töflu og útskýrðu fyrir okkur hvað
hefur gerst.“
Ég stóð upp, gekk að töflunni,
tók upp krít og teiknaði mynd af
Íslandi og talaði um eldgos og
eldgosabelti. Síðan teiknaði ég
aðra mynd af Helgafellskeilunni
með gosi beint upp úr gígdældinni
og hraunrennsli niður hlíðar fjalls-
ins í átt að byggðinni.
Okkur börnum og ungling-
um í Eyjum var jafnan sagt að
Helgafell væri eldfjall þótt það
hefði haft hægt um sig í 5000 ár
og væri sennilega „útdautt“. Við
krakkarnir lékum okkur samt oft
að þeim fjarlæga möguleika að
Helgafell gysi á ný. Við bjugg-
um til myndir í skólanum af
Helgafelli með gosstrók upp úr
gígnum. Þannig fannst mér núna
að gosið hlyti að vera og brátt yrði
því úti um efstu húsin og kannski
alla byggðina.
Stúdentunum fannst mikið um,
spurðu mig nánar og sögðu svo
nokkur huggunarorð eins og
Bandaríkjamönnum er tamt.
En svo byrjaði Mike á algebrunni.
Hvað skal ég?
Ég sat út tímann en hugsaði ekk-
ert um algebru. Þegar honum lauk
fór ég upp á herbergi mitt, lagðist
niður til að jafna mig og hugsa
mitt ráð. „Hvað skal til bragðs
taka?“ klingdi sífellt í höfði mínu.
Peningasími var á hæðinni hjá
mér en vonlaust var fyrir mig að
nota hann til langlínusamtala til
Íslands. Eftir hádegismat ákvað
ég að hafa samband við forseta
Rótarý-klúbbsins og segja honum
vandræði mín. Ég hringdi til hans
en er ekki viss um að hann hafi
skilið það sem ég sagði við hann.
Eldgos?
Hann kom því svo fyrir að einn
klúbbfélaginn, sem litið hafði til
með mér, kæmi upp í skóla til að
tala við mig. Ég þekkti þann mann
lítillega, hann var bankastjóri
Citizen‘s & Southern Bank of
West-Georgia. Þegar ég hafði gert
honum grein fyrir málinu bauð
hann mér að koma á skrifstofu
sína í bankanum og hringja þaðan
heim til Íslands.
Það varð úr og ég hringdi til
Laufeyjar, móðursystur minn-
ar í Reykjavík, þóttist vita að
einhverjir ættingjar hefðu leitað
í annálað fjölskylduskjól hennar
á Kleppsvegi 56. Guðjón, maður
Sunnudaginn 28. jan. 1973 birti Atlanta Constitution frétt um þær fyrirætl-
anir að varpa sprengjum í gíginn á Heimaey til að beina hraunrennslinu frá
bænum. – Ekkert varð úr því.
Gunnlaugur Ástgeirsson (í Bæ) heimsótti greinarhöfund í febrúar 1973 og
sagði langþráðar fréttir af gosinu heima. Með okkur á myndinni er Debbie
Eisenberg, vinkona úr hópi stúdenta.
Æskuheimilið Borgarhóll skömmu áður en það brann og fór undir hraunjaðar-
inn 28. mars 1973. Húsaröðin frá vinstri, Vélskólinn, Borgarhóll, Byggðarholt,
Eiðar, Blátindur, hvarf undir hraunið sem stöðvaðist við Grafarholt, hægra
megin á mynd. Snúrustaurinn stóð líka af sér eldgosið. Ljósm. Torfi Haraldsson.