Upp í vindinn - 01.05.2009, Blaðsíða 60

Nóróvírus faraldur hjá
vatnsveitu í Mývatnssveit
MARÍAJ.
GUNNARSDÓTTIR,
doktorsnemi
DR.SIGURÐURMAGNÚS
GARÐARSSON,
prófessor, umhverfis-og
byggingaverkfræðideild
Háskóla Islands
Hópsýkingar af völdum mengaðs neysluvatns
eru algengar víða um heim og ekki aðeins í
þróunarlöndunum heldur einnig í iðnríkjunum.
Sem dæmi má nefna að skráðir vatnsbornir
faraldrar í Svíþjóð voru 142 á árabilinu 1980 til
2003 þar sem 63 þúsund manns komu við sögu
(Martin, 2006). Þetta eru að meðaltali um sjö
faraldrar á ári. Algengar vatnsbornar hópsýkingar í
iðnríkjum eru af völdum Campylobacter, nóróveiru,
Giardia og Cryptosporidium (Gunnarsdóttir,
2005). Margar fleiri sjúkdómsvaldandi örverur
berast með neysluvatni en hér eru nefndar. I
leiðbeiningum Alþjóða heilbrigðismálastofnunar-
innar er fjallað um yfir þrjátíu sjúkdómsvaldandi
örveruhópa sem geta borist með neysluvatni
(WHO, 2004). Skráðir vatnsbornir faraldrar
eru fáir hér á landi og þeir sem hafa orðið eru af
völdum örveranna Campylobacter og nóróveiru
(Gunnarsdóttir, 2005).
Faraldurinn í Mývatnssveit
Arið 2004 komu upp þrjár hópsýkingar af
völdum nóróveiru hér á landi sem mátti rekja
til neysluvatns þ.e. á Húsafelli, Mývatni og í
sumarhúsabyggð á Suðurlandi (Geirsdóttir,
2004). Talið er að um 300 manns hafi veikst,
aðallega ferðamenn og sumarhúsagestir
(Atladóttir, 2006). Aðeins í einni af þessum
þremur hópsýkingum, í Mývatnssveit, var
staðfest að sama afbrigði af veirunni var í
neysluvatni og í saur sjúklinga, þó að talið sé
nær öruggt í öllum tilfellum að smit hafi borist
með neysluvatni (Brynjólfsson, 2004).
Samkvæmt lýsingum fulltrúa Heilbrigðis-
eftirlits Norðurlands Eystra (Brynjólfsson,
2008) eru nánari tildrög faraldursins í
Mývatnssveit þau að í byrjun ágúst 2004
kom upp faraldur í ferðamannahóp sem gisti
á hóteli á Akureyri. Hópurinn hafði haft
viðdvöl á hóteH í Mývatnssveit nóttina áður
og borðað þar kvöldmat. Ferðamannahópurinn
samanstóð af tuttugu og sex einstaklingum og
af þeim veiktust tuttugu og einn. Hópurinn
ferðaðist um landið í rútu. Fyrst var haldið að
um matareitrun væri að ræða en síðan kom í
ljós að faraldurinn átti upptök sín í neysluvatni.
Upplýsingar komu fram um þrjá aðra hópa
sem höfðu haft viðdvöl á hótelinu á tímabilinu
31. júlí til 3. ágúst auk íbúa í tveimur nálægum
húsum, tengd sömu vatnsveitu og höfðu veikst
á sama tíma. Einnig urðu starfsmenn hótelsins
og aðstandendur þeirra veikir. Ennfremur
kom í ljós að íbúar sumarhúss á veitusvæðinu
höfðu oft veikst á síðastliðnum árum. Þessi
endurtekna sýking var alltaf síðla sumars.
Fjórða ágúst voru gefin út tilmæli um að sjóða
allt vatn og eftir það voru engin ný tilfelli af
nóróveiru. Hótelhaldara voru send tilmæli um
úrbætur á vatnsveitu og voru þær að nokkru
komnar í gagnið áður en hótelstarfsemi hófst
vorið eftir. Sett var upp útfjólublátt geislatæki
til að drepa sjúkdómsvaldandi örverur og
siturlögn frá rotþró var færð niður fyrir hótelið
og fjær rennslisstefnu grunnvatns.
Vatnsveita og fráveita á svæðinu
Vatnsveitan þjónar sumarhóteli sem hefur 37
herbergi og auk þess fimm íbúðarhúsum vestan
við hótehð. Neysluvatn er tekið úr brunni sem
grafinn var á bökkum Mývatns. Svæðið er á
miklu gervigígasvæði sem er við sunnanvert
Mývatn. Jarðlög á þessum stað eru því að
mestu vikurgjall og hraun. Vikur er talinn hafa
góða eiginleika til að sía frá mengun (Pang o.fl.
2003). Vatnsbrunnurinn er um þrjá til fjóra
metra frá vatnsbakkanum þar sem er mikill
grunnvatnsstraumur til vatnsins frá suðri á
yfir 100 metra strandlengju (Geirsson, 2007).
Grunnur brunnur var grafinn og plastdúkur
var settur upp milh brunns og vatns til að
varna innstreymi frá Mývatni. Læst dæluhús
hýsir vatnstökumannvirki.
60 I ... upp í vindinn