Þroskaþjálfinn - 2002, Side 27

Starfsdagar
l&Hlffi
ISIHlÉs
Þroskaþjálfinn
vitundar í sögulegu samhengi út frá því sem fram kom í
viðtölunum. Þannig fundum við ákveðið mynstur fyrir
hvern þátt fyrir sig.
Niðurstöður
Á hverju byggist fagvitund þroskaþjálfa?
Sameiginlegur bakgrunnur. Hann byggist á menntun
þeirra, reglugerð um störf, starfsvettvang og starfshætti og
siðareglum þroskaþjálfa. Viðmælendum okkar fannst mik-
ilvægt að vera hluti af hópi sem býr yfir ákveðinni þeldt-
ingu og viðhorfum. Námið hefur breyst mikið á undan-
förnum árum en hugmyndafræðin og viðhorfin hafa alltaf
verið ríkur þáttur í námi þroskaþjálfa.
Sameiginlegt tungumál. Þroskaþjálfar hafa sitt eigið
tungumál. Kom það okkur á óvart þar sem þroskaþjálfar
nota sjaldan fræðileg orð sem eru illskiljanleg öðrum.
Þroskaþjálfar tala öðruvísi sín á milli en þegar þeir ræða við
aðrar fagstéttir. Sameiginlegt tungumál þroskaþjálfa bygg-
ist á þeim skilningi sem liggur að baki orðanna.
Sérfræðingar. Vegna menntunar þroskaþjálfa og þeirrar
hugmyndafræði sem þeir starfa eftir töldu allir viðmælend-
ur okkar að þroskaþjálfar væru manna hæfastir til að vinna
með fötluðum. Þó margar aðrar stéttir geti unnið hluta af
störfum þroskaþjálfans sjá þeir sig sem sérfræðing því aðr-
ar stéttir þjónusta ekki fatlaða á sama hátt og af sömu þekk-
ingu.
Metnaður. Við heimildaöflun sáum við að þroskaþjálf-
ar hafa ekki skrifað mikið af fræðiiegum greinum á opin-
berum vettvangi. I rannsókninni kom fram að metnaður
þroskaþjálfa felst ekki í því að auglýsa hvað þeir eru að gera
heldur leggja þeir metnað sinn í að skila starfi sínu vel.
Fagleg mörk. Þroskaþjálfar hafa vítt starfssvið og þurfa
að vera vel að sér á mörgum sviðum. Þroskaþjálfar starfa
með mörgum fagstéttum og því er mikilvægt að vita hvar
fagleg mörk liggja, það er hvar enda fagleg mörk þroska-
þjálfans og hvar á önnur fagstétt að taka við. Þeir sem hafa
góða fagvitund þora að viðurkenna að þeir séu ekki sér-
fræðingar í öllu og kunna að víkja fyrir öðrum fagstéttum
án þess að fá faglega minnimáttarkennd. Viðmælendur
töldu þessa þætti eflast með aukinni starfsreynslu.
Hvaða þættir hafa áhrif á þróun fagvitund-
ar?
Breiður markhópur og starfsvettvangur. Þroskaþjálfar
starfa með fólki á öllum aldri með ólíkar fatlanir víðsvegar
í þjóðfélaginu, á stofnunum með mismunandi markmið og
hlutverk. Viðmælendur okkar töldu fagvitund geta þróast
með mismunandi hætti eftir því hvort þroskaþjálfi starfar
með öðrum þroskaþjálfum eða er einn með öðrum fag-
stéttum. Skiptar skoðanir voru um hvort umhverfið væri
heillavænlegra.
Hulduhópur. Markhópur þroskaþjálfa er stétt fólks sem
minna má sín í þjóðfélaginu. Afrakstur af starfi þroska-
þjálfa birtist ekki í beinum tekjum fyrir þjóðfélagið. Vera
má að þetta tengist þeim tíma þegar þroskaþjálfar störfuðu
inni á lokuðum stofnunum og voru ekki sýnilegir í þjóðfé-
laginu frekar en skjólstæðingar þeirra.
Vinnustaðurinn. Starfsumhverfi þroskaþjálfa og þau
viðhorf sem ríkjandi eru á vinnustaðnum geta skipt sköp-
um fyrir þróun fagvitundar. Hvort störf þeirra eru viður-
kennd, þeir metnir vegna þekkingar sinnar eða hvort þeir
fái hvatningu og umbun til að þróa sig áfram í starfi og
tækifæri til að bæta við sig þekkingu.
Faglegar umræður. Flestum viðmælenda okkar fannst
skorta á faglegar umræður á meðal þroskaþjálfa og miðlun-
ar þekkingar. Töldu þeir ástæðuna vera tímaleysi og mann-
eklu. Að olckar mati er fagleg umræða mikilvæg fyrir stétt-
ina til að samhæfa vinnuna, fá gagnrýni bæði uppbyggilega
og á það sem betur má fara og að fá hugmyndir um ólíkar
leiðir og aðferðir.
Kvennastétt. Eitt af því sem einkennir stéttina er að hún
er kvennastétt. Ábyrgð heimilanna hvíiir gjarnan á herð-
um kvenna og hafa þær því minna svigrúm til að taka þátt
í störfum á vegum ÞI. Stór hluti af störfum þroskaþjálfa
falla undir hefðbundin kvennastörf svo sem uppeldi og
umönnun. I gegnum tíðina hafa þessi störf ekki verið met-
in að verðleikum og eru að mestu ósýnileg öðrum. Marg-
ir hafa einhverjar skoðanir á því hvernig eigi að sinna þess-
um störfum og efast jafnvel um að fagþekkingu þurfi til að
sinna þeim. Við veltum því fyrir okkur hvort þetta sé á-
stæðan fyrir því að þroskaþjálfar hafa lagt ríkari áherslu á
þjálfunarþáttinn heldur en uppeldi og umönnun og telji
hann vera merkilegri þátt í starfi sínu.
Fórnarhugsun. Þroskaþjálfar hafa oft unnið við bág-
bornar aðstæður svo sem undirmönnun og takmarkað fjár-
magn. Þrátt fyrir það hefur þeim tekist að láta hlutina
ganga upp án þess að skerða þjónustuna þó gæðin verði ó-
hjákvæmilega minni. Einnig kom fram að þegar auglýst er
eftir þroskaþjálfum til starfa er í einstaka tilfellum reynt að
höfða til fórnarlundar þeirra t.d. þegar auglýst er eftir
þroskaþjálfum eða öðru „góðu fólki“.
Hvernig hefur fagvitund þróast í gegnum
tíóina?
Þróun hugmyndafræði fatlaðra og saga stéttarinnar hefur
haft áhrif á hvernig fagvitund þroskaþjálfa hefur mótast. I
viðtölunum kom fram að Kópavogshæli hefur haft mót-
andi áhrif á þá þroskaþjálfa sem þar störfuðu. Þeir voru
saman í skólanum, unnu saman á námstímanum og héldu
því áfram eftir útskrift.
Þegar blöndunarstefnan fór að breiðast út, fylgdu
þroskaþjálfar fötluðum af stofnununum og fóru út af sín-
um starfsvettvangi inn á starfsvettvang þar sem aðrar fag-
27