Læknablaðið - 01.03.2023, Side 14

130 L ÆKNABL AÐIÐ 2023/109
R A N N S Ó K N
tengsl fundust við önnur einkenni, svo sem líkamsþyngdarstuð-
ul, menntun eða kvikasilfursfyllingar í tönnum.
Tengsl fiskneyslu við styrk kvikasilfurs í hári við upphaf
rannsóknar eru sýnd í töflu II. Meðalstyrkur kvikasilfurs þeirra
kvenna sem borðuðu fisk ≤3 í mánuði var 0,25 μg/g en hækk-
aði svo línulega upp í 0,80 μg/g hjá þeim konum sem borðuðu
fisk 3-4 sinnum í viku (mynd 2). Þegar skoðaðar voru algengar
fisktegundir sem eru hærra í fæðukeðjunni, það er lúða, stein-
bítur, skötuselur og túnfiskur, sáust einnig tengsl (mynd 3). Þó
þau tengsl séu veikari verður að hafa í huga að neysla þessara
tegunda var mun lægri miðað við tíðni heildarfiskneyslu. Þær fáu
konur (3%) sem sögðust hafa borðað hákarl sjaldnar en mánaðar-
lega (sem var lægsti valmöguleiki fyrir utan „aldrei“) voru með
mun hærri meðalstyrk kvikasilfurs í hári (1,15 μg/g) miðað við
þær sem höfðu ekki borðað hákarl (0,48 μg/g). Gildi þeirra sem
höfðu borðað hákarl lágu á bilinu 0,84 til 1,32 µg/g. Engin fylgni
var á milli neyslu túnfisks í dós og styrks kvikasilfurs í hári.
Ekki var munur á einkennum þátttakenda sem lentu í íhlutun-
arhóp og viðmiðunarhóp við upphaf rannsóknar (tafla III) og
íhlutunin hafði ekki áhrif á styrk kvikasilfurs við lok rannsóknar.
Umræða
Niðurstöður þessarar rannsóknar á barnshafandi konum af höf-
uðborgarsvæðinu árið 2021 sýna að styrkur kvikasilfurs í hári er
undir þeim mörkum sem Matvælaöryggistofnun Evrópu (EFSA)
hefur sett sem heilsuverndarmörk fyrir neyslu úr matvælum.2
Samanburður við sambærileg mörk Umhverfistofnunar Banda-
ríkjanna (US-EPA),9 leiddi í ljós að 5% þátttakenda voru yfir mörk-
um við fyrstu hársýnatöku. Skýr tengsl voru á milli fiskneyslu og
styrks kvikasilfurs í hári. Ekki mældist marktækur munur á styrk
kvikasilfurs í hári við upphaf og lok íhlutunar.
Heilsuverndarmörk EFSA2 upp á 1,3 µg/kg líkamsþyngdar á
viku kallast tolerable weekly intake (TWI) og mörk US-EPA9,10 upp á
0,1 µg/kg líkamsþyngdar á dag (eða 0,7 µg/kg á viku) kallast refer-
ence dose. Bæði mörk miðast við neyslu kvikasilfurs úr matvælum
og eru skilgreind þannig að neysla undir þessum mörkum hafi
hverfandi áhættu í för með sér (það er without an appreciable risk).
Þessi mörk eru ákvörðuð út frá rannsóknum á styrk kvikasilfurs
í hári sem réttlætir okkar samanburð. Í tilviki EFSA2 voru notað-
ar tvær rannsóknir frá Færeyjum5 og Seychelles-eyjum8 þar sem
merki um skaðleg áhrif kvikasilfurs á fósturþroska sáust fyrst við
styrk í hári við 11,0 µg/g annars vegar og 12,0 µg/g hins vegar.
Meðaltalið (11,5 µg/g) var notað til að ákvarða heilsuverndarmörk
en til að taka tillit til óvissu vegna breytileika í frásogi og við að
bakreikna inntöku frá hárgildum var deilt með óvissuþætti upp á
6,4. Það kvikasilfurgildi í hári sem EFSA leggur til grundvallar er
því 1,8 µg/g. Sama aðferðafræði var notuð af US-EPA9,10 og notuð
gildi í hári upp á 11,0 µg/g, sem var leitt út frá sömu rannsókn5
og EFSA notaði. US-EPA notaði hins vegar óvissuþátt upp á 10 og
þeirra mörk miðast því við styrk í hári upp á 1,1 µg/g.
Mikilvægt er að hafa ofangreinda umfjöllun í huga við túlkun
niðurstaðnanna. Styrkur kvikasilfurs í hári þátttakenda var inn-
an ráðlagðra heilsuverndarmarka EFSA2 og er því hægt að álykta
að hætta á skaðlegum áhrifum kvikasilfurs meðal þeirra sé sára-
lítil. Sé miðað við mörk US-EPA9,10 fæst svipuð niðurstaða ef horft
er til þess að mörk þeirra eru ákvörðuð út frá þeim forsendum
Tafla II. Tengsl fiskneyslu við magn kvikasilfurs í hári við upphaf
rannsóknar (n=101).
Fjöldi (%)
Hg í hári (μg/g)
Meðaltal (SF)
P gildi
Fiskur, allar tegundir
≤ 3 sinnum í mánuði 24 (24) 0,25 (0,19) <0,0011
1 sinni í viku 42 (41) 0,45 (0,24)
2 sinnum í viku 19 (19) 0,65 (0,41)
3-4 sinnum í viku 16 (16) 0,80 (0,39)
Lúða, steinbítur/hlýri, skötuselur eða túnfiskur (steik)
Aldrei 56 (55) 0,38 (0,26) 0,00081
<1 mánuði 36 (36) 0,60 (0,33)
≥1 mánuði3 9 (9) 0,72 (0,57)
Túnfiskur í dós
Aldrei 48 (47) 0,46 (0,34) 0,621
Minna en vikulega 44 (44) 0,51 (0,35)
Vikulega eða oftar 9 (9) 0,58 (0,37)
Hákarl
Nei 98 (97) 0,48 (0.33) <0,0012
Já4 3 (3) 1,15 (0,27)
1F-próf, 2T-próf,
3samanlögð neysla þessara tegunda var undir einni máltíð á viku hjá öllum þátttakendum.
4Styrkur kvikasilfurs í hári þeirra sem sögðust borða hákarl var á bilinu 0,84 til 1,32 μg/g og
uppgefin tíðni neyslu hákarls var „sjaldnar en einu sinni í mánuði“ sem var lægsta tíðni sem
hægt var að tilgreina (fyrir utan „aldrei“).
Mynd 2. Tengsl heildarfiskneyslu (allar tegundir) við styrk kvikasilfurs í hári þátttak-
enda við upphaf rannsóknar (n=101). Svarta línan innan hvers kassa sýnir miðgildið.
Efri og neðri mörk kassanna svara til 25. og 75. hlutfallsmark. Línurnar út frá kössun-
um eða punktarnir sýna hæsta og lægsta gildi.
Mynd 3. Tengsl neyslu á lúðu, steinbít/hlýra, skötusel eða túnfisk (steik) við styrk
kvikasilfurs í hári þátttakenda við upphaf rannsóknar (n=101). Svarta línan innan
hvers kassa sýnir miðgildið. Efri og neðri mörk kassana svara til 25. og 75. hlutfalls-
marks og línurnar út frá kössunum sýna hæsta og lægsta gildi.