Mímir - 01.03.1967, Page 16

Og:
L?«fit og greinir grænar
Víst var vedrit hreint.
Eða:
None nærri mundi
nálega vedrit hvast
Dálegur Stormur dunde
dreifdiz lauíit fast
Lýsingarorðin eru hér aðdáanlega hnitmiðuð.
I fyrstu er birtan dýr, dyrmæt, án hennar gæti
lundurinn ekki þrifizt. Um miðjan morgun er
veðrið orðið hreint, bjart, heiðskírt. En í 5.
erindi leikur skáldið sér að tveimur lýsingarorð-
um,18 sem mjög eru skyld að merkingu: nálega
af nár, en dálegur af dá, þ. e. a. s. stormurinn
veldur dáinu; hann sviftir berki og næfri af.
Skáldið færir sér líka í nyt annan þátt. Upp-
hafið minnir óneitanlega á ljóð farandsveins-
ins, sem heldur í morgunbítið út í skóg:
Eg geck ein» morgun arla
ut at skemta mer
Síðasta vísuorðið í hverju erindi er einnig sér
um stuðla og hefur keim af viðlagi þjóðkvæðis.
Skáldið beitir líka endurtekningu hæversklega.
Það talar um greinir grænar, sem greiðast yfir
sig út, en í síðasta erindinu eru greinarnar góðar.
A ytra borði er kvæði þetta aðeins náttúru-
lýsing. Skáldið syngur skógarlundi lof og þykir
eftirsjá í greinum hans og laufi, sem stormur-
inn feykir á burt. Ef unnt er að ráða eitthvað
annað af texta þessa kvæðis, hlýtur ráðninguna
að vera að finna í síðasta erindi, þegar eikin
stendur ein og nakin eftir. En svo hafa ásta- og
kvennamál Páls verið mönnum hugstæð, að
þeir hafa bendlað nær hvert vísubrot hans við
þau. Glöggskyggnir fræðimenn eins og P. E. O.
og Sigurður Nordal hafa sett kvæði þetta í sam-
band við kvennamál hans, enda þótt þeir greini
aðalkjarna þess að öðru leyti. P. E. O. segir t. d.10
Til Helgu er og líklega kvæði, heimspekilegs efnis,
sem talið er í handriti orkt af Páli 1556. Það er 6
erindi. Er ævi mannsins þar líkt við eik og lýst, hversu
þroski hennar verður frá bernsku til þess hún er full-
tíða, eða eins og skáldið sér eikina að morgni, miðjum
morgni, dagmálum, á hádegi og nær nóni, er eikin
hefir misst skrúð sitt og greinir. Þetta er allfagurt
kvæði og einstakt í sinni röð í íslenzkum kveðskap
þeirra daga, líkingar góðar og undir niðri sem dul-
inn harmur.
S. N. tekur undir með honum:20
P. E. Ó. getur þess til, að það sé ott til Helgu og
kallar það „heimspekilegs efnis". Er hvorttveggja rétt.
En allur er varinn góður. S. N. ber þetta
kvæði saman við hið kunna kvæði Ronsards, A
Cassandre, og bætir síðan við:21
En hins er líka rétt að minnast, að Páll setur líkinguna
fram án nokkurra ávarpsorða til Helgu. Þar er vafa-
samt, hvort hann hefur farið eftir erlendri fyrirmynd,
og þar sýnir hann ekki litla hófsemi. Hefur hún þó
varla verið talin til skapþátta þessa margþætta manns.
Það er nú einmitt mergurinn málsins. Skáld-
ið ávarpar hvergi konu í kvæðinu. Hér er aðeins
um allegóríu, líkingardæmi að ræða. Inntak þess
er því: Skömm er manns ævi, eða eins og séra
Hallgrímur Pétursson orðar það í sálminum:22
Allt eins og blómstrið eina
upp vex á sléttri grund
fagurt með ftjóvgun hreina
fytst um dags morgunstund,
á snöggu augabragði
af skotið verður fljótt,
lit og blöð niður lagði,
líf mannlegt endar skjótt.
I bréfi því, sem birt er hér að framan, sendir
Páll biskupi og dætrum hans bækling fullan af
kvæðum; þar er á meðal eitt, sem Eyktardiktur
heitir.22 Eg get ekki varizt þeirri hugsun, að ein-
mitt það sé kvæðið um Eikarlundinn; á einni
eykt getur allt breytzt, svo er lífið hverfult.
Kvæðið, Blómið í garðinum, er einfalt og lát-
laust í sniðum. Það er aðeins tvö erindi. Þó hafa
sumir fræðimenn freistazt til að marka ástir Páls
til Helgu Aradóttur af því. J. Þ. fullyrðir bein-
línis, að kvæðið sé ort í tilhugalífi þeirra Páls
um 1556.21 Sízt dettur mér í hug að skipta mér
af því blæjubrumi, enda kemur það kvæðinu
lítið við.
16