Mímir - 01.03.1967, Page 18

Ick gink my gistern morgen
spasseren dorch den woldt
ick hörde de vögelin singen,
se sungen jung und oldt,
unde ick hörde se also gevne singen.
Þetta eru þó ekki viðlög eins og íslcnzku
dæmin, sem sennilega eru frá svipuðum tíma og
Eikarlundurinn eftir Pál,31 enda þótt örðugt sé
að tímasetja þau. Eftirtektarvert er, að íslenzku
viðlögin standa bæði með veraldlegum og trú-
arlegum Ijóðum.
Aftur á móti kippir ljóði Páls, Eikarlundinum,
í annað kyn, sem reyndar má telja afsprengi
þjóðkvæða. Lundur Páls er symból, tákn. Þar
fylgir Páll erlendri skáldskapartízku, sem mjög
var í hávegum höfð meðal heldri manna á
Þýzkalandi og Danmörku. Af þessum skáldskap
eru fyrirferðarmest ásta- og trúarljóð. Skýrasta
einkenni þeirra er táknmál þeirra. Tákn manns-
ins, er annaðhvort tré eða blóm, sem að vísu fær
aðra merkingu í trúarljóðum. Rósin er líka oft
tákn dauðans, þótt ekki sé um sálm eða bæn að
ræða. Brunakvæðin hefjast venjulega á því, að
skáldin draga upp mynd af blómi og lýsa því
fagurlega. En hún er síðan afhjúpuð í einhverju
erindinu, nema um allegóríu sé að ræða. Svip-
aður tvíleikur og hér á sér stað, annars vegar
tákn, hins vegar manneskjan kemur og fram í
myndlist tíðarinnar.
Hér skal ég birta nokkur dæmi af þessum
kveðskap; svipar þessum þýzku vísum ekki til
kvæðis Páls, Blómsins í garðinum?33
Ein edles röslein zarte,
von roter farben schön,
Bliit in meins herzen garte,
fiir all blumlein ichs krön.
Es ist mein wohlgemute
das schöne röslein rot
Erfrischt mir sin und mute
errett aus aller not.
Og danskir kveða:34
Ieg plantet en lilie en afftens stund,
ieg synntis thett enne att were;
nu gledis mitt hierte saa mange lunde,
som fpre mon forrigenn bere.
Denn lilie hun er bud huid och rpd,
ieg kannd icke finde hindis lige;
vill hun mig holde, thett hun haffuer mig sagd
ieg will hind aldrig suige.
Ljóðmál kvæðanna er keimlíkt; hér er rósin
rjóð, liljan rauð og hvít; en Páll kvað: riett sem
Rösenw hvijta, / eda Rin»e blod i sniá,. Og er
þessi þýzki bragarháttur ekki áþekkur þeim, sem
Páll yrkir undir:35
Ich gleich sie einem engel
die wunderschönste mein;
Ir hárlein als ein sprengel,
ir wenglein rot als ein rubein
Zwei blanke ermelein, die sind schmal,
darzu ein roten mund,
freundlich zu aller stund.
Brunakvæðin erlendu voru jafnt kveðin til
karla sem kvenna. Til eru dönsk kvæði frá 16.
öld, þar sem tréð er tákn mannsins, Eitt þeirra
hljómar svo:36
Ther stander ett thræ forinden wor gaar,
mett ære oc dygtt er thett beuartt,
mett dyrbar grenne.
Thett thræ thett ber saa fauffuer en fruct
mett rosser oc lillier aff alskens thuct,
thi blomster er rossens rpde.
Og í þriðja erindi afhjúpast myndin:
Och mylde myn kiæriste wenn thencke wed siig,
huor ælskuoues sorrig hun tuinger mig
baad lpnliig oc obenbare.
Einkar athyglisvert er, að til eru tvær gerðir
af þessu kvæði, og er önnur stíluð til konu en
hin til karls. En Eikarlundur Páls er ekki bruna-
kvæði. Fundið hef ég kvæði eftir norskt skáld,
Claus Berg, kanúka í Osló, og nefnist það Ros-
entræet. Það hefst svo:37
FRED wdi mange Aare
Offuer to hager stod,
Thi der vaar inden faare
Jt Rosentræ saa god,
Som nu aff Vinters kulde
Oc aff en Sne saa stor,
Som met den Vinter fulde,
Er slaget ned til Jord.
18