Mímir - 01.03.1967, Page 41

þverbrot á öllum viðteknum reglum og verður
til þess að varla er unnt að kalla bókina heil-
steypt listaverk. En einmitt þetta gerir satíru
hennar svo skemmtilega, svo og skortur hennar
á boðskap og ídeólógíu (sem mér skilst að sé
sumurn þjóðfélagslega þenkjandi mönnum tölu-
vert áhyggjuefni).
Það er auðsætt mál að bók sem þessi á sér eng-
ar beinar fyrirmyndir í íslenzkum bókmenntum.
Mér hefur hins vegar sýnst að stíll bókarinnar
væri einna skyldastur stíl Þórbergs Þórðarsonar.
Endurminningar Tómasar bera oft furðumikinn
keim af endurminningum Þórbergs: sama grót-
eska skopskynið, sami hispurslausi stíllinn. Stíli
Guðbergs er yfirleitt eðlilegur og blátt áfram og
laus við áhrif þeirrar tilgerðarstefnu sem Þór-
bergur hefur ávallt barizt gegn, sbr. til dæmis
greinina Einum kennt — öðrum bent, sem birt-
ist í Helgafelli. Þar er og að finna skopstælingu
á tilgerðarstíl sem minnir töluvert á skopstæiing-
ar Guðbergs.
Sverrir Hólmarsson.
Þorsteinn Jósefsson:
Landið þitt. Saga og sérkenni nær 2000
einstakra bæja og staða.
Bókaútgáfan Orn og Oriygur hf. 1966.
Nú fyrir jólin kom út bók, sem bar nafnið Land-
ið þitt. Höfundur var Þorsteinn Jósefsson blaða-
maður, en hann lézt upp úr áramótum. Bók þessi
var ausin lofi í blöðum, og viðtökur almennings
urðu eftir því. Bókin seldist upp.
Er mér bárust þau tíðindi, að nú væri þessi
bók að koma út að nýju óbreytt, gat ég ekki á
mér setið að minnast hennar lauslega hér í Mími.
Undirtitill þessarar bókar er: „Saga og sér-
kenni nær 2000 einstakra bæja og staða." Þetta
er m. ö. o. staðasaga. Ekki er hverju héraði lýst
sérstaklega, heldur eru umtalsverðir staðir hafðir
í stafrófsröð. Þessi aðferð er mun vandasamari,
og þörf er þá á nákvæmari áætlun og miklum
millitilvísunum. Val efnis í bók sem þessa hlýtur
alltaf að vera allmikið vandaverk. I fyrsta lagi
hvaða staði á að taka og hvernig á að lýsa þeim.
Höfundur getur þess í formála, að ekki hafi ver-
ið fylgt neinni ákveðinni reglu um val staða
nema í einstaka tilvikum og getur þess einnig,
að bókin sé gölluð, en segist vonast til, að gall-
arnir sníðist af í næstu útgáfum. Liggur nærri að
álykta, að höfundur hafi viljað koma út stað-
fræðiorðabók, áður en yfir lyki, og er það skiljan-
legt viðhorf.
Til að kynnast vinnubrögðum höfundar at-
hugaði ég nokkuð nákvæmlega öll uppsláttarorð,
sem fjalla um mitt fæðingarhérað Dalasyslu.
Auk þess kynnti ég mér lauslega næstu héruð til
samanburðar.
Fyrst er þá að athuga val uppsláttarorða. Sum-
ar sveitir eru teknar fyrir sérstaklega, en aðrar
ekki, og er ekki að sjá, að neinni reglu hafi ver-
ið fylgt. Ekki hefði þó verið óskynsamlegt að lýsa
hverri sveit sérstaklega og vísa til allra staða í
henni, sem rætt er um í bókinni. Þetta er ekki
gert, heldur eru sveitir valdar af handahófi og
vitnað til staða af handahófi. Ekki virðist vera
nein regla á vali staða. T. d. eru landnámsmenn
teknir af algjöru handahófi. Getið er um Erp á
Erpsstöðum, en ekki um Steinólf hinn lága í
Fagradal eða Kjarlak á Kjarlaksstöðum, sem
hafa þó verið taldir með meiriháttar landnáms-
mönnurn á þessum slóðum. Að öðru leyti er val
ábótavant. Hörðuból er t. d. nefnt fyrir það eitt,
að þar bjó maður, sem neitaði að fara að Jóni
Arasyni biskupi. Getið er um Tregastein í Hörðu-
dal, en sögur á borð við þá sögu eru algengar.
Ekki hef ég tekið eftir, að mjög merkum stöðum
hafi verið sleppt.
Þá er í öðru lagi að athuga efnisval. Mjög er
áberandi, hve mikið þjóðsagnaefni og annar ó-
traustur fróðleikur er í bókinni, og virðast draug-
ar vera í miklu uppáhaldi. Enginn greinarmunur
41