Mímir - 01.05.1984, Page 20

bókinni. Og þegar Steinn sér hana, rifjast upp
fyrir honum ljóðið:
Mein Herz pocht wild beweglich;
es pocht beweglich wild.
Ich liebe dich so unsaglich,
du schönes Menschenbild.
(bls. 401)
Diljá er því ekki þara einhvers konar „kven-
mynd eilífðarinnar" heldur einnig hið eilífa
mannsbarn, tákn manneskjunnar, sem elskarog
þjáist.
III. Andstæð lífsviðhorf
a) “Fullkominn maður giftist
ekki öðru en hugsjón sinni“
Leit Steins Elliða að lífsviðhorfi, sálarbarátta
hans, er meginþema Vefarans miklafrá Kasm-
ír. í byrjun sögunnar snýst tal hans mikið um
guð, endurfæðingu og skírlífi, því að hann telur
sig hafa komist að því, „að krfstindómurinn sé
tómur hvínandi sannleikur frá upphafi til
enda“ (bls. 44). Kristin trú snýst að hans mati
mest um þessar andstæður: „Upp í himininn-
. . . alla leið til Guðs — niður í jörðina . . . þar
sem helvíti brennur og frýs, sál-líkami, spiritus
adversus carnem“ (bls. 43). Þetta höfðar mjög
til Steins, þar sem honum finnst einmitt tvö
andstæð öfl togast á í sér. Annars vegar er það
afl sem knýr hann til að hugsa um „óskírlífi og
klám, kvenmenn kvenmannslíkami og sam-
ræði.“ (bls. 41). Hann segist hafa drukkið, svall-
að og tælt konu. Til að bæta gráu ofan á svart,
hafi hann leynt þessu bak við grímu fyrirmynd-
ardrengsins. En það er líka annað afl sem togar í
hann. Það er ást hans á því sem er fagurt og
gott, hæfileiki hans til að skynja fegurð náttúr-
unnar, löngun hans til að skapa mikil listaverk.
„Ef helmíngur æfi minnar er synd, þá er hinn
helmíngurinn ljóð og kanski meir.“ (bls. 42).
Það fer ekki milli mála, að trúarsannfæring
Steins Elliða í upphafi sögunnar ristir frekar
grunnt, hún er fyrst og fremst einhver ungæðis-
leg tilfinngasemi, sbr. þessi lýsing hans á endur-
fæðingunni, sem varð uppi á Öskjuhlíð:
Blærinn stóð enn af norðri, hreinn og ferskur-
... Og meðan ég stóð þama um kvöldið og
horfði út í bláa víðáttuna, þá var talað við mig
fyrir munn Drottins; sannleikanum hvolft niður
í sál mína ... Sko, sagði Guð almáttugur, hvað
þetta kvöld er syndlaust og fagurt. Líttu á ásýnd
hlutanna. Findu, hvað blærinn er hreinn. (bls.
49-50)
Endurfæðingin er í augum Steins eins konar
tákn þess hvað hann er sjálfur stórkostlegur og
hvílíkan frama hann á í vændum:
Það sem ég ætla að trúa þér fyrir, Diljá, er
hvorki meira né minna en heilt evangelíum: Eg
er endurfæddur. — Ég á við það, að Guð hefur
gefið mér nýa útsýn. — Ég hef gert samníng við
Drottin urn að verða fullkomnasti maðurinn á
jörðinni. — Ég er sonur Vegarins í Kína, hinn
algervi Yógín í Indíum, vefarinn mikli frá
Kasmír ... (bls. 35—37)
Markmið Steins Elliða er frá upphafi að verða
fullkominn. Til að byrja með lítur hann svo á,
að fullkomnun sé að ná heimsfrægð, vinna
afrek á sviði listarinnar; listgáfa hans á að gera
honum kleift að skara fram úr öllum öðrum.
Guðstrú hans er rækilega samofin trúnni á
hann sjálfan, afrek hans og frama. Allt viðhorf
Steins snýst um hið háleita hlutverk sem hon-
um erætlað.
Það er munkurinn, faðir Alban, sem fær
hann til að líta á málið frá öðru sjónarhorni.
Hann ber hógvær fram þá hugmynd, að full-
komnun sé hið þveröfuga við hugmynd Steins.
Hann segir:
Gjafir þínar eru mér einskisvirði, segir Drottinn.
Ég bið aðeins um sjálfan þig. Það kann að vera
sælt að heyra nafn sitt prísað á húsaþökunum,
en ... Þess virði sem þú ert í augum Guðs, svo
mikils virði ertu og ekki vitund fram yfir það.
(bls. 151)
Kynni Steins af munkinum verða til þess að
hann sannfærist um að fullkomnun sé að ganga
20