Mímir - 01.05.1984, Blaðsíða 49

von eða trú, sem hann sjálfur gerir sér litla grein
fyrir.
Hjá Urriða var leysingin tákn dauðans. Hann
yrði laus úr fjötrum kvíðans en framtíðin sem
hann hafði fryst mundi þiðna og brosa við honum
hinum megin við skil lífs og dauða. í rauninni
hafði honum oft fundist þetta líf ekki vera annað
en bið. Svolítill stans á rauðu ljósi. (97)
Þegar Urriði lagði af stað yfir mýrina var
hann sjálfur búinn að dæma sig til dauða (sjá
bls. 102). Hvað sem svo olli dauða hans er ekki
gott að vita, en honum virðist hafa orðið að ósk
sinni, hann var laus, laus úr íjötrum kvíðans og
þjáningarinnar.
Augun störðu upp í himininn, Qarræn og laus
við þjáninguna, sem oftast var þar leynd eða ljós.
Hann hrökk við undan augnaráðinu. Hann hafði
búist við skelfingu eða örvæntingu í svipnum og
fannst friðurinn í hverjum drætti hafinn yfír allt
mannlegt. (136)
Áður en að lokurn líður, þykir mér ástæða til
að líta á form sögunnar, stíl og myndmál. Full-
yrða má að næstum ómögulegt sé að gera sög-
unni einhver skil án þess, sagan stendur og fell-
ur með byggingu sinni, ekki síður en efnisval-
inu.
umst fortíð Urriða gegnum hugsanir og
drauma; sem oft eru (eins og draumum er
gjarnt) úr röklegu samhengi. Verkið fær á sig
súrrealískan blæ, myndir svífa hjá hver af ann-
arri, úr takt við tíma og atburðarás.
Sjálfstæð stutt frásögn brýtur einnig upp hinn
raunsæislega frásagnarhátt. Frásögn þessi
myndar umgjörð verksins og fjallar um hið al-
genga yrkisefni íslenskra smásagna fyrri ára;
maður fer villur vega og kemst í hann krappan,
í aftakaveðri á heiðum uppi. Frásagnirnar báð-
ar hringast, enda í upphafspunkti sínum. Meg-
insagan hefst á því að fólkið keyrir burt úr upp-
lýstri borginni, inn í myrkrið:
Sortinn var ekki lengur framundan. Þau voru
komin inn í hann svo þau sáu lítið út um gluggana
annað en veginn og auðnina sem hann skar. (11)
Að sögulokum liggur leiðin inn í borgina aft-
ur, úr myrkrinu, inn í ljósin.
Ákveðið samræmi er milli veður/umhverfis-
lýsinga og persónulýsinga. Sortinn er ekki síður
í sál persónanna en í umhverfinu. Og veður-
hamfarimar og ofsinn endurspeglast í sál per-
sónanna. Samspil manns og náttúru er algengt í
verkum existentialista. Maðurinn er svo ósköp
smár og vanmáttugur gagnvart hinum ógnvæn-
legu og óútreiknanlegu náttúruöflum.
IH.Form og efni: ein órofa heild.
Sögusvið verksins er samdrykkja ungs fólks í
gömlu húsi uppi í sveit, á sjálfum jólunum. Inn
í aðalatburðarásina fléttast svo saga Urriða.
Sögusvið sem þetta er algengt í bókum, leikrit-
um og kvikmyndum, eins og reyndar bent er á í
bókinni:
Það er eins og allt þetta fólk vilji votta samúð
sína vegna sumars sem er að hverfa og drauma
sem ef til vill deyja með því og koma ekki aftur.
Það skilur þig af því það sér sinn eigin sársauka í
augunum á þér. (38)
Höfundur notar þetta stílbragð á laglegan
hátt, árstíðirnar tákna hugarástand mannsins,
vonir hans og vonbrigði:
Þið vitið það að svona samkundur eins og þessi
eru algengar í bókum og þar enda þær oftast með
því að það drepur einhver einhvem. (26)
Frásagnarháttur meginsögunnar er hinn
breiði raunsæislegi frásagnarháttur. Þegar lýst
er hugarheimi Urriða gegnir öðru máli, þar
rofnar hin raunsæislega frásögn og við kynn-
Kannski var haustið ekki annað en jarðarför
sumarsins, tími án annars tilgangs en vekja upp
gamlan kvíða. Jarðarför þeirrar undarlegu árstíð-
ar sem menn kalla sumar og þrauka hvern vetur-
inn af öðrum til að upplifa. Og oftar en ekki sner-
ist það sem þeir lifðu fyrir gegn þeim og hafði ekki
annað að færa en rigningu og drunga. En samt
héldu þeir áfram að þrauka og sáu sólskinsblett
langt handan við myrkrið. (38)
49