Mímir - 01.05.1984, Blaðsíða 51

Einhversstaðar niðrí mýrinni var hrafn og lét
ófriðlega. (133)
Hrafninn sat á steini og blakaði vængjunum.
% Hann hélt áfram að garga en lyfti sér svo til flugs
og stefndi til ijallsins. (135)
Örlögin voru ráðin, Urriði látinn og hlut-
verki hrafnsins lokið.
Þótt hrafninn sé mikilvægt tákn í sögunni er
langt í frá að hann sé eina táknið. Áður hef ég
minnst á táknrænt umhverfi og veðurfar, ljósið
í mýrinni o. fl. Einkenni á táknanotkun höf-
undar er hve vel þau falla inn í söguefnið og at-
burðarásina. Þau hafa ntörg hver einnig afar
víða og djúpa skírskotun, bera reyndar vitni
um, eins og skáldverkið allt, þaulhugsuð og
skipulögð vinnubrögð og hæfileika höfundar-
ins. Eitt dýpsta tákn sögunnar er taflið, sem
sýnir líf og aðstöðu Urriða í hnotskurn:
Urriði hafði svart, varðist og sóttist ekki eftir
frumkvæði. Þeir töluðust ekki við, það hæfði ekki
^ leiknum .... Staðan var flókin svo hvorugur gat
áttað sig á henni. (29)
Urriði hafnar ráðum Sigrúnar, því þeim fylgdi
að hann:
tæki frumkvæðið í sínar eigin hendur, það var
verra ... (29)
Taflið fór í bið. Seinna þegar Urriði er að öllum
líkindum látinn, skoðar Lýður taflið. Hann
kemst að þeirri niðurstöðu að hann hafi sigrað
— vegna þess að svartur hafði leikið af sér.
Hann átti svo helvíti góðan leik þarna rétt áður.
Menn eru misslungnir. (117)
Turnherbergið virðist vera eins konar vendi-
punktur í tilveru Urriða. í upphafi byggir hann
von sína á því en að lokum gerir hann sér grein
j fyrir að það á sinn þátt í tortímingu hans. í
verkum existentialista er þessum tilfinningum
oft stillt upp hlið við hlið, voninni og örvænt-
ingunni. Turnherbergið og orð gamla mannsins
á banabeði: „Sá sem gistir turnherbergi verður
að deyja“, (51) skapa sögunni vissa dulúð. Okk-
ur er í sjálfsvald sett að ákveða hvað olli dauða
Urriða.
í bókmenntum er turn oft eins konar vígslu-
tákn, Urriði líturá
... þetta bull um turnherbergið sem próf, eins
konar gildru. Ef ég þori ekki að bjóða hindurvitn-
unum byrginn þá ... (53)
Vígslan er inntaka Urriða inn í samfélagið, leið-
in inn á beinu brautina sem hann villtist af. En
margt fer öðruvísi en ætlað er.
í draumi Urriða (bls. 55) ferðast hann í lest:
... varð að dyn þessarar undarlegu lestar sem
brunaði með hann afturábak um draum sem var
veruleiki. En hann var einn í þessari lest. Engir
samferðamenn til að skvaldra og trufla einsemd-
ina sem er móðir þagnarinnar. (55)
Lest er algengt tákn í verkum módernista og þá
einkum í ljóðum. Til dæmis má nefna Ijóðið
Hin mikla lest1 eftir Stein Steinarr sem hefst á
þessu erindi:
Hin mikla lest, sem alltaf framhjá fer
hún flytur samt sem áður burt með sér
sem fanga í luktum vagni vitund þína
Lestin er tengd hjólinu sem oft er tákn eilífðar-
innar.
Þessi þungi sláttur, var hann þá ekki samræða
hjólsins og teinanna? ... Trumbusláttur í myrk-
viðnum? Hátíð innvígðra í reglu viskunnar? ...
þyljandi ... launsagnirmorgunroðans(55)
Enn er á ferðinni einhvers konar vígslutákn.
Höfundur stillir upp andstæðu þess tónfalls sem
myndast í samspili hjóls og teina og tónlistinni
úr plötuspilaranum; andstæða draumsins og
veruleikans. Þrátt fyrir þessa andstæðu er skyld-
leiki sem felst í síbyljunni. Urriði getur ekki
alltaf greint í sundur draum og veruleika, allt
rennur saman og veldur martröð, í vöku og
svefni.
7 Steinn Steinarr, bls. 205.
51