Islande-France - 01.10.1949, Page 14

12
ISLANDE - FRANCE
PIERRE LDTI
tions“ þá alvarlegustu ásökun, sem
nútímamenn geta fram borið gegn
Loti. Það er ásökun um ábyrgðar-
leysi. Sartre segir, að ábyrgðarleysi
hafi nú 1 heila öld verið venjulegt
meðal rithöfunda. „Rithöfundar
hafa gleymt því„ hvers vegna þeir
skrifa“, „slæm bókmenntaleg sam-
vizka kvelurþá,ogþeir vita ekki leng-
ur, hvort það er dásamlegt að skrifa
eða hlægilegt". Sartre telur að það
að skrifa sé að „skuldbinda sig“ (“s’-
engager”). „Ég er sannfærður um,
að ekki er kleift að skjóta sér undan.
Þó að við værum þöglir og kyrrir
sem steinar, þá væri sjálft aðgerðar-
leysi okkar verknaður. Höfundur er
í sérstakri aðstöðu á sinni tíð: hvert
orð vekur endurhljóm. Einnig hver
þögn.“ Og svo vitnar Sartre í Volt-
aire, Zola, Gide. „Hver og einn þess-
ara rithöfunda gerði sér grein fyrir
ábyrgð sinni sem rithöfundar í sér-
stökum aðstæðum á ævi sinni.“
Má segja, að P. Loti hafi tekið á-
kveðna afstöðu á sinni tíð'? Svarið
er neitandi. Þó að svo hafi boriö til
að honum dytti í hug að nota mætti
Tyrkland til þess að hefta fram-
gang Sovét-Rússlands,þá er ekki
venja hans að rita um slíka hluti.
Það er auðvitað ekki heldur hægt
að segja, að ást hans á fortíðinni,
hatur hans á hinu nýtízkulega, mót-
mæli hans gegn innrás ferðamanna
og tæknilegra nýjunga í Austurlönd
hafi „skuldbundið“ hann mjög.
P. Loti sýnir okkur myndir. Ef
menn loka augunum og hugsa um
bækur hans, þá fyllist hugurinn af
myndum, sýnum. Það er Fez, Obock
í tærandi sólskini, Constantínópel,
hin töfrandi innsigling inn í ytri
höfnina í Nagasaki, hinir geysimiklu
hamrar 1 Persíu, Dauða hafið, beiti-
löndin við Nazaret, hið þungbúna
ísland, sem ber við himin.
Nútímagagnrýnendur finna líka
að stílnum. P. Loti skrifar eftir
snúru. Hann vantar lipurð og til-
breytni. Hann hefur kæki. Setningar,
sem hefjast á ,,Ó“: „Ó! Istambul!"
„Ó! nóttin á þeim dansleik!" „Ó! ef
hann hefði getað hlustað á það . . . “
íburður, upptugga: „Upp í heiðan
himininn teygja sig turnspírur, stíga
hvelfingar og aftur hvelfingar, stór
ar hvelfingar ávalar, gráhvítar með
dauðum hvítum lit“. Endurtekning
á frumlagi, sem er fyrst fornafn, síð-
an nafnorð: „Þau eru hin óþreytan-
lega fortíð þessi bænahús.“ En ætl-
un mín er ekki sú að ganga í lið með
þeim, sem fordæma Loti, og ég hygg,
að þrátt fyrir galla sína, þá sé hann
einn af hinum miklu höfundum okk
ar á sviði lýsinga, sá sem færði aftur