Læknaneminn - 01.04.2022, Side 16

14 LÆKNANEMINN
Aldur Grófhreyfingar Fínhreyfingar Málþroski Samskipti og leikur
2 mánaða Lyftir höfði liggjandi á maga Opnar lófa Blæbrigði í hljóðum Brosir, myndar augnsamband
6 mánaða Veltir sér af maga yfir á bak Grípur um hluti, setur hluti
í munn
Bablar Þekkir nákomna, hlær
9 mánaða Situr án stuðnings Færir hluti á milli handa Blæbrigði í babli,
lyftir upp höndum til
að vera tekin í fang
Svarar nafni, mismunandi
svipbrigði
12 mánaða Togar sig upp í standandi
stöðu, gengur með stuðningi
Tangargrip (grip milli þumals
og vísifingurs)
Fyrsta orðið, skilur
einstaka orð
Leikur með bolta, hermir eftir
leik
18 mánaða Gengur án stuðnings, klifrar
upp á stól
Krotar, prófar að nota skeið ≥ 6 orð, fer eftir
einföldum
munnlegum
fyrirmælum
Notar bendingar
3 ára Sparkar í bolta, þræðir stórar
perlur á band
Notar gaffal, teiknar hring eftir
fyrirmynd
Myndar að minnsta
kosti þriggja orða
setningar, spjallar
Tekur virkan þátt í leik
jafnaldra, aðstoðar við að
klæða sig
5 ára
Hoppar á öðrum fæti, heldur
jafnvægi á öðrum fæti
Hneppir nokkrum tölum,
teiknar ferhyrning og
þríhyrning eftir fyrir mynd,
klippir út hring
Segir stutta sögu,
hlustar á sögu án
mynda
Skiptist á, aðstoðar við létt
heimilisverk
Grófhreyfingar Fínhreyfingar Málþroski Samskipti og leikur
Situr ekki án stuðnings 9 mánaða. Notar ríkjandi hendi fyrir 1 árs aldur. Bablar ekki 6 mánaða. Brosir ekki 2 mánaða.
Gengur ekki óstutt 18 mánaða. Tangargrip ekki notað 12 mánaða. Notar minna en 6 orð 18
mánaða.
Horfir ekki á eftir hlut sem
dettur 12 mánaða.
Hoppar ekki jafnfætis 3 ára. Teiknar ekki mannsmynd með 6
líkamspörtum 5 ára.
Myndar ekki 2 orða
setningar 2 ára.
Skortur á ímyndunarleik
2,5 ára.
Minnkuð vöðvaspenna á öllum aldri. Áhyggjur af sjón á öllum aldri. Áhyggjur af heyrn á
öllum aldri.
Slakt augnsamband á
öllum aldri.
Tafla I. Dæmi um helstu áfanga í taugaþroska.
Tafla II. Frávik í þroskaferli barna.
greina og stiga heilablæðingar og afleiðingar
þeirra. Heilarit eru hjálpleg við greiningu
floga og til stigunar heilakvilla nýbura.1
Ítar legar erfðarannsóknir eru í boði og geta
þær greint erfðabreytileika hjá barninu og
gefið okkur nýjar upplýsingar um ástæður
frávika í taugaþroska þess. Ýmsar blóð­ og
þvag rannsóknir geta gefið mikilvægar
upplýsingar í orsakagreiningu, svo sem
skjald kirtilspróf, mælingar á kreatín kínasa,
ammóníum, mjólkursýru, úrea og mælingar
á ýmsum niðurbrotsefnum í blóði og þvagi
sem gætu bent til frávika í efnaskiptum
barnsins. Í sumum tilvikum gæti einnig
verið gagnlegt að skoða nánar mænuvökva
einstaklings.6, 27
Þegar grunur vaknar um frávik í tauga­
þroska þarf að gera ítarlegar mælingar á
þroska, atferli, aðlögunarfærni og líðan
barnsins. Slík athugun fer yfirleitt fram
í nánasta umhverfi barnsins. Í mörgum
til fellum er það sálfræðingur á vegum
leik­ eða grunnskólakerfisins sem fram­
kvæmir slíka athugun. Ef þörf krefur er
barninu vísað áfram í frekari athuganir
sem krefjast þverfaglegrar teymisvinnu
og samvinnu mismunandi stofnana. Þar
má helst nefna Þroska­ og hegðunarstöð,
sem býður upp á 2. stigs þjónustu, og Ráð­
gjafar­ og greiningarstöð, sem býður upp
á 3. stigs þjónustu. Þá eru til ýmis stöðluð
og hálfstöðluð próf, greiningarviðtöl og
matslistar til að meta vitsmunaþroska,
aðlögunar færni, einkenni á einhverfurófi,
hegðun og líðan.1 Þegar niðurstöður úr
þessum rannsóknum liggja fyrir er yfirleitt
komin heildstæð mynd á frávik barnsins
en þó liggur ekki alltaf fyrir læknisfræðileg
skýring. Þess ber að geta að með vaxandi
þekkingu í erfðalæknisfræði er oftar hægt
að greina orsakir fyrir frávikum
í taugaþroska.28
Hreyfiþroski
Hreyfifærni barna tekur miklum framförum
á fyrsta aldursárinu. Nýfædd börn sýna