Goðasteinn - 01.09.2008, Blaðsíða 43

Goðasteinn 2008
hlóðaeldhús sem hafði verið byggt þama vestan við. Þar var síðar settur niður
eldavélagarmur en móður minni fannst svo vont að láta loga í henni að hún var
yfírleitt heldur í hlóðaeldhúsinu.
Vestan við var íjósið og þar norður af heyhlaða. Norðan við hana var byggður
skúr fyrir lömbin en áður höfðu þau verið í kofa vestur á túni. Austar í bæjar-
röndinni var skemma og smiðja.
Þá er að snúa sér að hlóðaeldhúsinu. Hlóðin vom í norðurendanum. Þau voru
hlaðin úr kekkjum, um það bil 65 sm há og hlaðin um 65 - 70 sm fram á gólfið. I
miðju að framan var opið og rist yfir. Dálítið frá brúninni féll askan ofan í og var
hreinsuð burt að morgni áður en eldurinn var tekinn upp. Undir gólfínu var renna
sem opnaðist framan við stéttina en innri endinn opnaðist undir eldstæðinu. Þar
kom undirblástur. Á rjáfrinu upp af hlóðunum var strompur. Á honum var skjól
sem fært var eftir vindátt og varð að fara upp á þekju til að færa það. Reykurinn
leitaði upp í vari við skjólið. Fyrir opinu að framan var hella, reist upp á rönd. I
kringum eldstæðið voru þrír steinar hvoru megin og aftan til, allir álíka stórir. Á
þeim hvíldi potturinn.
Þarna í eldhúsinu var oft kaf sem kallað var, þ.e. reykurinn leitaði ekki nógu
greiðlega upp. Móðir mín sagði að það væri vegna þess að strompurinn hefði ekki
verið settur upp með réttu sjávarfalli.
I eldhúsinu var kjöt hengt upp til reyks, einnig grjúpán (bjúgu) og sitthvað
fleira sem þurfti með.
Þegar ungkálfí var lógað var vinstrin tekin og blásin upp og hengd upp í
eldhúsinu. Þar hékk hún þangað til þurfti að nota hana en hún var notuð til að
hleypa skyr. Vinstrin var klippt niður í lítraflösku og látin í saltvatn. Síðan var
tekin matskeið af þessum legi og hrærð út í rúma matskeið af skyri og dálitlu af
flóuðu mjólkinni hrært vandlega saman við. Þetta var kallaður þéttir. Skyrkirnan
var allvíð trékirna, jafnvíð upp úr og niður úr. Hún tók um 20 lítra.
Undanrennan var hituð í suðu (flóuð) og svo látin kólna nógu mikið til að hægt
væri að fara með hendi ofan í. Þá var skálin með þéttinum tekin og hrærð
vandlega saman við og alltaf hrært í hring því að ef kominn var börkur á mjólkina
settist hann í miðjuna á botninum og var kallaður millumdrafli. Hann var aldrei
látinn fara saman við skyrið. Síðan var látin hlemmur yfír og svo breitt vandlega
yfír til þess að þetta kólnaði nógu hægt.
Daginn eftir var hlaupið tilbúið og tekið upp með undirskál eða diski og látið á
skyrsíuna og var orðið hæfílega síað að kvöldi. Kiman var þvegin vandlega og
næsti dagur endurtók sig með næstu skyrgerð. Þetta hefur sjálfsagt verið yfírleitt
svona rneðan öll mjólk var unnin heima.
En þetta var nú útúrdúr. Enn kem ég að hlóðaeldhúsinu. Þama við
vesturvegginn framan við hlóðina var moðsuðukassinn, í daglegu tali kallaður
moðkassi. Það var nokkuð stór, ferhymdur, djúpur kassi. Stundum þegar suðan
41