Leikskrár Þjóðleikhússins - 22.09.1950, Side 10

LEIKLIST OG GAGNRÍNl
Það hefur oft verið sagt um listamenn, að þeir þoli öðrum
fremur illa gagnrýni. Ef til vill er eitthvað hæft í því, enda ekki
óeðlilegt, þegar alls er gætt. Listamenn flestir eru tilfinninga-
ríkir og örgeðja og starf þeirra í nánari tengslum við persónu
þeirra en á sér stað um flesta menn aðra. Verk þeirra eru þátt-
ur af þeim sjálfum, ávöxtur innri baráttu og reynslu, sem þeim
er sárt um. Þó verða þeir öðrum fremur að leggja verk sín undir
smásjá gagnrýninnar, en eiga hins vegar flestir stundargengi
sitt undir hylli og viðurkenningu samtíðar sinnar. A þetta við
alla listamenn, þó að hér sé allmikill munur á eftir því, hver
listgrein þeirra er. ILef ég hér einkum í huga eina stétt lista-
manna, leikarana, sem í þessu efni eru ólíkt verr settir en
aðrir listamenn. Verk málara og myndhöggvara eru varanleg.
Þeir geta því skotið óhagstæðum dómi samtíðarinnar til æðra
dóms ókomins tíma, í von um rétting mála sinna. Um leikar-
ann gegnir öðru máli. List hans lifir aðeins hina líðandi stund,
á meðan hún verður til. Og hann er sjálfur efniviðurinn, er
hann mótar list sína í. Því er list hans svo nátengd persónu
hans, að þar verður vart í milli greint. Það er því síst að undra,
þótt leikarar séu öðrum listamönnum viðkvæmari fyrir gagn-
rýni, þó að þeim svíði sárar undan hörðum dómum og finnist
þeir jafnvel persónuleg árás á sig. Þetta er mannlegt og skiljan-
legt, en þess ber þó að gæta, að oft eru það óheilbrigður metnað-
ur og hégómagirni, er ráða óvild leikarans til gagnrýninnar.
Þessi sérstaða leikaranna meðal listamanna er Ijós hverjum
þeim gagnrýnanda, sem er starfi sínu vaxinn. Því tekur hann
öllum árásum frá þeirra hendi með skilningi og jafnaðargeði.
Honum er einnig ljós ábyrgð sú, er starf hans leggur honum á
herðar. Iíann veit, að hann getur með dómum sínum, er svo
ber undir, valdið miklu um örlög þeirra manna, er hann fjallar
um. Því gengur hann að verki með alúð og alvöru. Hann reynir
að kljúfa til mergjar viðfangsefni hverrar leiksýningar og gera
sér sem gleggsta grein fyrir hverju atriði hennar, áður en hann
lætur í ljós álit sitt um hana, og hann lætur aldrei vild eða óvild
[ 8 ]