Fróðskaparrit - 01.01.1979, Page 106

114
Fyriskipanin frá 3.5.1723 um handil í Føroyum
mannahavnar at klaga, í 1683 og 1690—91. Nevndin, sum
dømdi í seinna málinum, var í parti við føroyingum3, og
dómur hennara og eftirfylgjandi fyriskipanin um nýggjan
takst frá 30.5.1691 vóru føroyingum til fyrimunar. Tað, sum
í hesum høpi hevur mestan áhuga, var, at ullarprísurin varð
settur ógvuliga høgt, 6 fl (t. e. gyllin) fyri vágina, men har-
afturímóti varð ásett »kvantum« til tess at fáa minkað um
hosurúgvuna. Við »kvantum« er at skilja, at hvør einasti før-
oyingur skuldi, tá hann avreiddi hosur til krambúðina, eisini
avreiða eina ávísa nøgd (»kvantum«) av reinari, óvirkaðari
ull. 1 fyriskipanini varð lutfallið millum hosur og ull sett til
3:1 í virði, soleiðis at maður, ið avreiddi eina vág av ull fyri
6 fl, í mesta lagi kundi avreiða hosur fyri 18 fl. Um ullar-
taksturin lækkaði, kundu ikki verða avreiddar so nógvar hosur
sum fyrr, uttan so at lutfallið fyri »kvantum« eisini varð
broytt.
Hesin høgi ullarprísurin (meiri enn tvær ferðir so høgur sum
søluprísurin í Danmørk og Hálandi) var atvoldin í, at tað var
ógjørligt at fáa vinning av handlinum; men samtíðis fekk hann
eisini avleiðingar í Føroyum. Stórbøndur og prestar høvdu so
nógv av ull til avlops, at teir komu ikki útyvir at fáa hana
virkaða til hosur heima hjá sær sjálvum, og tí vóru teir í
fyrstu syftu hugaðir fyri so høgum ullarprísi sum til bar. Hin-
vegin vóru teir, sum minni høvdu av jørð, heftari av hosugerð
og tí hugaðir fyri at »kvantum« varð avtikið. At enda vóru
tað teir, ið heilt lítið áttu av jørð og teir jarðarlevsu, sum
máttu keypa ull, um teir skuldu virka hosur. Umframt tað,
at teir løgdu dent á, at »kvantum« varð avtikið, vildu teir
fegin hava lágan ullarprís; hin ásetti prísurin kom at vera
lágmarksprísur á føroyska marknaðinum (flutningsgjald undan-
tikið).
Tá ið Christoffer Gabel á sinni hevði tikið handilin fyri
lívstíð sína og sonar síns, var tað fyrst fyri eitt lágt gjald,
síðan fyri einki gjald til ríkið. Av teirri orsøk hevði ríkið við
teim fyriskipanum, ið seinni vórðu givnar, bert eitt megin-
áhugamál at røkja: tað hjá landsfólkinum. Tá ið ríkið tók