Helgarpósturinn - 29.06.1979, Page 12

12
Föstudagur 29. júní 1979. —hQlgarpásturinn
ii
Éa er léttfríkodur smábo
oq nautnaseaaur
II
Steinunn Jóhannesdóttir leikari í Helgarpóstsviðtali
Megas ómar fram á ganginn begar ég geng upp stigann til Stein-
unnar. Viö komum okkur fyrir I stofunni, hún í sófa þaöan sem hún sér
til Kópavogs, en ég í stól gegnt henni og föllnum myndvixlieftir Gylfa
Gislason. Þá er viö ætlum aö hefja þetta, kemur húskötturinn og
hlammar sér i fangiöá mér. Þetta er læöa og segir Steinunn aö henni,
læöunni, þyki mjög gaman aö láta klappa sér og strjúka:
,,Hún er kelin eins og fleiri konur.”
„Ég veit ekki hvaö ég á að segja
um feminisma, en ég held ég hljóti
að teljast feministi, þ.e. kven-
réttindakona, sem hefiir ýmislegt
út á þetta karlmannasamfélag aö
setja. Ég lít svoá, að þráttfyrir að
það hafi djöfull margt náðst í
baráttu liðinna ára, þá séu konur
almennt kúgaðar. Mér finnst að
konur verði að halda áfram aö
heyja slna baráttu út á við, á
vinnumarkaðinum, i félaga-
samtökum, og siðast en ekki slst
heima, því þar held ég að málið
strandi i bili.
t iðnþróuðum löndum, hafa
konur formlega og lagalega jafnan
rétt á við karlmenn, en þær eru enn
að miklu leyti fastar í þessu
hefðbundna uppeldis- og
þjónustuhlutverki, sem gerir það
að verkum, að þær geta ekki nýtt
sér þessi réttindi sem þær hafa”.
— Ertu sjálf kúguð?
Þaö kemur dálítið hik á
Steinunni.Hún kemursérvel fýrir 1
sófanum, og gefur sér góðan tíma,
áður en hún svarar:
,,Ég vil eiginlega ekki svara
þvi... ég get ekki sagt að ég sé
þaö... ekkisvoalvarlegaeinsoger.
Það er einfaldlega vegna þess, að
ég er búin að heyja 11-12 ára
báráttu og við eigum bara eitt barn
sem er 10 ára. Það gerir málin
miklu einfaldari.
Ég er ekki þannig kúguð að ég
þjáist beinlínis fyrir það þessa
stundina. Mér þykir mjög vænt um
manninn minn ogreyni að komast
að samkomulagi við hann, þótt ég
láti hann að sjálfsögðu heyra það I
hvert sinn sem hann treður mér
óþægilega um tær. Þettaer búiö aö
vera nokkuölangurslagur, kannski
hef ég tapað i siðustu lotu.
Þekkirðu þessa visu eftir Þórarin
Eldjárn o.félaga*
Ég elska og dýrka manninn minn,
mikið er hann stórbrotinn,
alltaf vill hann hugsa um
þjóðarhag,
um helgar og i baði nótt sem dag.
Þjóðfélagið þarfnast hans,
það veit ég sko konan hans.
Uti á vinnumarkaðnum eru mið-
stéttarkonur af minu tagi ekki
verst settar.Kúgun getur verið
meiri og kúgun getur verið minni.
Við skulum segja að ég sé minna
kúguð en margur.
Einar ( Karl Hr.raldsson, ritstjóri
Þjóðviljans) litur á sig sem herra
hér, en segist vera á skipulögðu
undanhaldi. Hann þykist sjá það
sem skynsamur maður, að við
sækjum stöðugt á, og honum finnst
það eölilegt, réttlátt og skyn-
samlegt. En þessir strákareru allir
aldir upp á ofsalega hefðbundinn
hátt, og þetta er ekkert auðvelt
fyrir þá, svoleiðis að þeir verða að
ákveða hvernig þeir eigi að gefast
upp með sem mestri reisn.”
— Svo þið getið kúgað þá?
,,Ég hef ekki neinn einasta áhuga
á að kúga hvorki manninn minn né
aðra. Min skoðun i þessari kynja-
baráttu er sú, að ég vona að hún
endi með jafntefli"
markað barneignir sinar. þá hefur
hún auðvitað miklu sterkari stöðu
til að sýna, að hún getur gert eitt-
hvað annað en að eiga börn. Það er
einmitt vegna þess að ég á ekki
nema eitt barn, að mér finnst ég
ekki sérstaklega kúguð.”
það að fækka fólki vegna þessara
djöfuls gróðasjónarmiða?'
.siðan bíður hún róleg”
Kröfur og aftur kröfur
„Ég vorkenni þessum strákum,
sem eru giftir okkur róttækum
feministum, þvi það eru gerðar
miklar kröfur til þeirra. Þeir eru
fastir i sinu gamla hlutverki, aldir
upp með annað fyrir augum en
kemur á daginn rð verður þeirra
hlutskipti.
Þetta þjóðfélag okkar, sem er
mjög hart mótað af samkeppnis
anda, leggur þessa samkeppni
fyrst og fremst á karlmennina.
Þeir eiga að búa sig undir að ráða
og bera ábyrgð , hafa forustu um
alla skapaða hluti. Samfélagið
gerir alveg ofsalegar kröfur til
þeirra, og siðan komum við með
okkar kröfur á móti.”
— Stangast þessar kröfur á?
„Alveg fullkomlega. Samfélagið
heimtarað venjulegur verkamaður
vinni minnst tiu tíma á dag. Konan
hans heimtar kannski að hann sæki
barnið á barnaheimili kl. 5, að hann
sé með þvi og taki þátt i uppeldinu.
Þetta er alveg gjörsamlega ósam-
ræmanlegt. En það er ekki bara
verkamaður sem vinnur tiu tima,
það eru næstum allir karlmenn
sem vinna mjög langan vinnudag.
Þeir vinna þennan langa vinnu-
dag hvort sem þeir vilja það eða
ekki, og það eru margir sem vilja
það. Vinnan veröur eins og dóp hjá
mörgum karlmönnum, og losar þá
undan smá vandamálum eins og aö
kaupa i matinn, og sinna heldur
leiöinlegri daglegri heimilisrútinu'.,
— Og þinn maður?
„Þegar Einar tók við þessu starfi
sem ritstjóri, fyrir svona einu ári,
gafst ég upp að vissu marki i' minni
baráttu. Þá fór maður að hugsa um
hvað væri skynsamlegt, hve lengi
ætti að halda áfram.
Fram að þvi, reyndi ég alltaf að
fylla lif mitt af verkefnum til þess
að ég hefði svo mikið að gera, að
það væri ekki hægt að ganga að
mér vfsri, að ég myndi sinna þessu
heimilisveseni.
‘ Ef ég hefði ákveðið að koma
heim klukkan tiu á hverju kvöldi,
hefði það óhjákvæmilega orðið til
þess að einhver annar hefði orðið
aðbera ábyrgðá þessu barni. Þetta
er spurningin um það hversu langt
foreldrar geta gengiö i jafnréttis-
baráttunni. Ég sætti mig við það,
að okkar kynslóð nái kannski ekki
öllu fram, og við gerum það ekki.
Maður verður alltaf að vega og
meta hverju á að fórna.
Mér finnst alveg brjálæðislegt,
að menn sem eru i pólitik skuli
þurfa að vinna svona mikið. Ég
held að það sé ægilegasta hlutskipti
að vera kona pólitikusar án þess aö
hafa eigið starf. En fyrst ég skildi
ekki við manninn minn þegar hann
ákvað að gerast ritstjóri, þá get ég
alveg eins stutt við bakiðá honum.
Þessi vinna á ritstjórn útilokar
þetta ideala jafnrétti. Ég held ekki
að ég sé vonlaus um að þetta náist
einhvern tima, þvi það hefúr mikið
gerst.
Það er innbyggt i kapital-
ismanum aö hann gefur kúguðu
fólki engan rétt; fðlk verður að
sækja sinn rétt. Það er fyrir
upplýsingu og samtakamátt að
menn geta náö rétti sinum, bæöi
konur og aðrir.
Þótt getnaðarvarnir konunnar
séu meingallaðar og leggi lif
hennar oft i hættu, þá eru þær
geysilega sterkt vopn i þessari
baráttu. Þegar konan getur tak-
,Mæður eru ógeðslega
háðar börnum sinum”
— Ætlarðu að fjölga?
^að hefur oft komiö tii tals Það
er krafa frá mörgum, sem segja að
það sé vont að eiga bara einbirni.
Égá frænda.sem ersjómaður.og á
sjálfur sex börn. Hann segir að
þetta unga fallega og vel byggða
fólk nenni ekki að eiga börn. Dóttir
min vill eignast systkini, þvi allir i
Fossvogsskóla eiga systkini.
En börnin eru lykillinn að
þessum jafnrétlismálum. Ég er
það mikill barnavinur, að mér
finnst maður ættii ekki að eiga
börn, nema ætla að gefa þeim ein-
hvern tima. Hver á að gefa þeim
tima? Er það ritstjóri Þjóðviljans,
eða Helgarpóstsins , alþingismenn
eða verkamenn? Það erum við sem
eigum að gefa þeim timann. Það
eina sem leysir vandann, er að
vinnutiminn styttist, þannig að for-
eldrarnir geti skipt þesssu barna-
uppeldi á milli sin. Það skiptir
miklu máli að kynnast barni söiu á
unga aldri.
Og það sem skiptir sköpum um
hvað mæður eru háðar börnum
sinum, og þau þeim, er aö mæð-
urnar eru meö þeim frá blautu
barnsbeini. Mæður eru ógeðslega
háðar börnum sinum . Það er af þvi
að þær vona að börnunum þyki
vænna um þær en mönnunum
þeirra. Og þjóðfélaginu.
Ef þetta prinsipp um styttan
vinnutima vegna barnanna er
komið inn, og afgangstiminn
notaður til að vera með þeim, en
ekki til að fá fleiri tima i auka-
vinnu, þá losnum við kannski við
mörg vandamál, t.d. unglinga-
vandamál. Ef þetta iðnvædda sam-
félag áekki að hjálpa manni til aö
hafa meiri tima til samveru, þá er
„Ég hef engar teoriur I barna-
uppeldi aðra en þá að vera góður
við börnin sin, tala við þau og kela
við þau. En ég held að það sé hvorki
rétt né hægtaðhlifa börnum alfarið
viö tilf inningalegum áföllum.
Foreldrar barna eru ekki til-
finningalausir steinar, þeir rifast
og slást með heila og höndum, og
þaðer misskilningur að breiða yfir
að sambúð getur verið erfiðari en
nokkur sjósókn. Maður á ekki að
ljúga að börnum sfnum nema í
hófi.”
— Er mikill munur á þinu
uppeldi og dóttur þinnar?
„Ég er auðvitað alin allt öðruvisi
upp. Pahbi var strangheiðarlegur
maður af gamla skólanum. Ekki
skulda neinum neitt. Bera harm
sinn ihljdði. Dýrka hetjumóraleins
dyrnar hjá okkur á sunnudags-
morgnum, þegar við erum að
gera það, .og segir: Eruð þið ekki
bráöum að verða búin, ég er orðin
svöng. Síðan biður hún róleg-----
Ég held að i sambandi við þetta
barnauppeldi, þá eigi kynlifs-
fræðsla barna að byrja sem allra
fyrst. Ég segi ekki að þau eigi aö
vera beint þátttakendur, en skilja
að það sé bæði eðlilegur og helst al-
gengur hlutur hjá foreldrum að
hafa samfarir. Ég held það sé
mikilvægt að þau fatti hvað til-
finningalifið er tengt kynlifinu.
Stundum eru foreldrar geðillir og
ómögulegir bara af þvi þeir hafa
ekki gert það nýlega. Ég er frekar
hlynnt þvi, að þau verði áþreifan-
lega vör við kynlif og að það sé
talað um það, frekar en segja þeim
sögur um syndandi sáðfrumur, þótt
þær séu góðar með.
— Ertu smábprgari?
„Ég er léttfríkaður smáborgari
og nautnaseggur. Viö erum létt-
frikaðir smáborgarar. Ég vil bara
lifa þægilegu lifi og geta boðið
ömmu minni sæti. Það var einu
sinni tiska að hafa róttæka sófa,
sem eru svo lágir að gamalt fólk
átti erfitt meö að standa uppúr
þeim aftur.
Við erum með miðlungstekjur,
ætli það ekki. Ég held ég hljóti að
vera þessi vinstri intelligensia sem
hefur það skitsæmilegt, á 100
'lei* k0l
„Viö erum stundum alveg til
skammar”.
það einskis virði; þá er þessi véla-
hjálp ekki til neins.
tJrræðin hjá islenskum atvinnu-
rekendum er að segja upp fólki, I
staðinn fyrir að ráöa fleiri og hafa
styttri vinnutima. Þessar vélar
eiga að vera til að léttamanni lifið,
en hagræðingin gengur bara út á
og i Islendingasögunum. Hann
drakk sig út úr starfi, endaöi ævi
slna á sjó og mér finnst verst að
hafa ekki kynnst honum betur. Ég
held hann hafi verið mjög góður
maöur. Ég sakna hans sárt.
Milli okkar mömmu hafa aldrei
verið nein vandamál, nema smá
misklfð þegar ég var 11 ára.
Ég held ég hafi verið alin upp á
mjög skemmtilegu heimili,
menningarheimili. Það komu
þarna skáld og skfýtnir fuglar.”
— Hefur uppeldiö á þinu barni
tekist vel?
„Hún er yndislegt barn eins og
er, en hún kvfðir fyrir þvi að hún
verði vandræöaunglingur. En hún
er búin að biöja mig um aö hjálpa
sér.
Sem dæmi um það hve barnið
mitt er gott, kurteist, tillitssamt og
vel upp aliö, þá bankar hún alltaf á
fermetra ibúð og fjögurrra ára
gamla Lödu.”
— Hvaða kröfur gerir það að
vera vinstri intelligensia?
„Það gerir þær kröfur...”
Steinunn hugsar sig lengi um, iðar
öll þar sem hún situr I sófanum og
skellir uppúr öðru hvoru „... aö
maður verður að vera kvikk og
skemmtilegur og vel lesinn, sér-
staklega i' vinstri bókmenntum.
Maður verður að tala mikið um
pólitik, kvarta undan skipulags-
leysinu i Alþýðubandalaginu, vera
fylgjandi jafnrétti prinsippielt og
gera sitt besta til að ná þvi, og ...ég
veit það ekki. Þaö eru ofealegar
kröfur gerðar tilokkar. Við megum
ekki berast á, það eru gerðar til
okkar kristilegar kröfur: ef þú átt
r.lrilrlrinr rtof^ii nánnö-