Helgarpósturinn - 12.10.1979, Síða 20

Helgarpósturinn - 12.10.1979, Síða 20
Föstudagur 12. október 1979 helgarpásturinn- IDÁIEDA EKKI Gamla bló: COMA Bandarlsk. Argeró 1978. Handrit og leikstjórn: Michael Chricton. Aðalhlutverk: Genevieve Bujold, Michael Douglas og Richard Wid- mark. Eitt helsta vandamál þeirra sem fást viö gerð visindaskáld- sagna eöa-kvikmynda, hlýtur aö vera aö gera hina óraunverulegu atburgöi trúlega. Aö matreiöa hugarfóstur sitt þannig aö áhorf- andinneöa lesandinn geti nánast þreifað á þvi. Það er i raun frum- skilyröi þess aö verkiö heppnist, þó ekki sé þaö nein trygging. Ágætt dæmi um þetta var myndin Capricorn One, sem Regnboginn sýndi fyrir nokkrum mánuöum, og fjallaöi um sviö- setta geimferö. HUn vakti til um- hugsunar um hvort þeir atburöir san þar áttu sér staö gætu raun- verulega gerst. Þaö sama gildir um COMA. I henni er niitimalegt risasjókrahús sviö atburöanna, og Michael Cricton höfundur handrits myndarinnar og ieik- stjóri nýtir sér skemmtilega hvaö allur almenningur þekkir litiö til hinnar flóknu tækni sem notuð er á slikum stofnunum, og eins þá staöreynd aö á sjUkrahUsum er oft stutt milli lifs og dauöa. Söguþráöurinner ákaflega skýr og byggöur upp á gamaldags en um leiö faglegan hátt, og sam- kvæmt þrillerformUlunni er þar enginn dauöur punktur. Ung stUlka er tekin inn á spitalann til smávægilegrar rUtinuaðgeröar. HUn er svæfö og vaknar ekki aft- ur. Besta vinkona hennar er læknir á sjUkrahUsinu (Gene- vieve Bujold), og hUn sættir sig ekki viö málalok. Skömmu siöar endurtekur sagan sig meö ungan og hraustan karlmann — hann er svæföur, en fellur i dásvefn. Þeg- ar læknirinn heldur áfram rann- sóknum slnum, rekur hUn sig harkalega á kerfiö, — i formi deildarstjóra, yfirlækna og jafn- vel elskhugans, sem siöar á þó eftir aö sjá aö sér. Smátt og smátt kemur i ljós aö á sjUkrahUsinu er igangi óhuggu- legt plott, sem felur i sér aö koma ungu og hraustu fólki i dásvefn, senda þaö svo inná sérstaka stofnun, þar sem þaö er skoriö i bita, og liffærin siöan seld hæst- bjóöanda. Alveg eins og I Capri- corn One vakna þegar upp er staöiö spurningar um hvort raun- í veruieikinn sé nokkuö frábrugö- inn þessu. Eins og áöur sagöi er uppbygg- ing myndarinnar m jög einföld, og áhorfandinn er látinn fylgjast svo til stööugt meö lækninum, sem Genevieve Bujold leikur af stakri prýöi. Þaö er ekki sist sterkum leik hennar að þai«a aö myndin heldur áfram að virka Ut I gegn, þrátt fyrir einstök atriöi sem ögra pinulitiö skynseminni. Fyrir leikstjórann Michael Crichton er myndin umtalsveröur sigur. Þetta er önnur kvikmyndin sem hann leikstýrir, sU fyrsta var Westworld, sem hann geröi eftir eigin skáldsögu. Hann var áöur þekktastur fyrir skáldsögur sin- ar, m.a. hina frægu Andrómedu- þoku. Þaö veröur gaman aö fýlgj- ast meö þvi sem hann gerir næst, þvi maðurinn viröist eiga maka- laust auövelt meö aö segja sögu, hvort sem er meö myndavél eöa penna. —GA •<--------------------------m. Genevieve Bujold I hlutverki sínu I COMA Átakanlegur sannleiki Geir Hansson: Misjöfn er mannsævin. Otg. örn og örlyg- ur, Rvlk 1979. Gefin lít Ibókaröö um hernámsárin. 155 blaösiöur, Káputeikning: Pétur Halldórs- son. Myndir I texta: Jóndi (Jón Karlsson) 1 formálsoröum Hjartar Páls- sonar dagskrárstjóra að bók þessari segir m.a. að þar sé „sögö svo átakanleg lifs- reynslusaga að lesendur, sem á bernsku- og æskuárum hafa átt ööru atlæti aö fagna en höfund- urinn, fyllast i senn samUÖ og skelfingu viö aö skyggnast meö honum inn i þann heim sem var umgerö bernsku hans og hann lýsir af svo miskunnarlausu raunsæi og hreinskilni aö fátitt er i litlu þjóöfélagi. » Undir þessi orö er auövelt aö taka. Hver sem hann er höf- undurinn sem dylst aö baki dul- nefninu Geir Hansson þá hefur honum tekist hiö fátiöa: Aö greina frá miskunnarleysi og ljótleik mannlifsins svo aö maöur hrærist til samUöar og skilnings — ogreyndar dálítillar aðdáunar á mannverunni sem þrátt fyrir slikar hörmungar getur staöiö sæmilega rétt. Þaö fer býsna vel á þvi á þess- um velmegunarárum að viö séum oftog titt minnt á hve stutt bókum Tryggva þegar maður les bók Geirs Hanssonar. Bækur Tryggva vöktu mikla athygli fyrir listfengi i stii og frásögn. Mér sýnist Geirsbók vel geta gert þaö lika. Aö visu er auö- fundiö aö höfundur á stundum i erfiöleikum við frásögn sina — og lái honum hver sem vill að loknum lestri — enhitt er miklu oftar aö maöur undrast hve ein- föld og látlaus frásögn hans get- M Bókmenntir eftir Heimi Pálsson er siöan þjóö okkar bjó viö sár- ustu fátækt og neyö meö öllum þeim harmkvælum sem þvi ástandi fylgir i afskræmdu mannlifi. Bækur Tryggva Emilssonar voru holl áminning. Misjöfn er mannsævin er lika holl áminning. Og reyndar er fleira en þaö eitt sem getur orö- iö til aö leiða hugann einmitt aö ur orðiö — og hvernig honum tekst að lýsa afskræmingunni sem nefnd var án þess aö frá- saga hans veröi ruddaleg. Þaö er mikil kúnst. Geir Hansson býöst i formála til aö staöfesta allt sem frá er sagt og sanna þaö — gegn algjörum trúnaði. Ég sé enga í stormum samtíðarinnar Thor Vilhjálmsson: Faldafeykir greinasafn. titgefandi: Lyst- raminginn, 1979. Um skáldverk Thors Vilhjálmssonar veröa menn sjálfsagt lengi ósammála enda væriþaö kannski helsttil marks um aö höfundinum hefði mistekist ætlunarverk sitt, ef skyndilega hæfist einradda lof- kór og syngi um verk hans. Til þess aö svo megi veröa — eða eigi að veröa — er Thor alltof sjálfstæöur höfundur og óvæg- inn. Um essayistann Thor Vil- hjálmsson held ég miklu fleiri geti veriö sammála. Þar hlýtur viöurkenningin aö geta verið næstum einróma. Ekki vegna þess að skoöanir þurfi að falla saman, þvi greinarskáldið er engu óvægara en sagna- og Ijóð- skáldið. Hygg ég veröi seint um Thor sagt að hann hafi dulið skoðanir sinar eöa hikaö við aö leggja þvi' máli liö sem hann vissi satt og gott. En mér sýnist menn hljóti aö geta veriö sam- mála um að tækni og still á greinum 'Hiors skarar fram úr flestuef ekki öllu sem ritað er af sliku tæi um þessar mundir hér- lendis. NU hefur Lystræninginn þetta ágæta forlag I Þorákshöfn gefiö .....tækni og stlll á greinum ástæöu til aö rengja sögu hans. Vitanlega verður aö minnast þess (einso g yfirleitt um minn- ingabækur) aö þetta er sagan eins og þessi tiltekni ein- staklingur sá hana. Og vitan- lega veröur aö minnast þess aö margt er þarna séö augum óþroskaös barns. En það er lika „sönn” saga. Fyrstu minningar Geirs eru frá kreppuárunum og sögu hans lýkur eftir heimsstyrjöldina siö- ari. Þetta eru árin sem kipptu fótunum undan bændasam- félaginu Islenska og þvinguðu þjóöina inn I nútima iönaöar- og þjónustursamfélag. Þetta eru árin þegar allt fór á annan end- ann. Jafn látlaus og þó átakan- leg saga eins smælingjanna og þessi er mikill fengur ekki aö- eins fyrir þá sem vilja njóta góöra bókmennta heldur einnig fyrir hina sem fyrst og fremst langar aö skilja mannlifiö i öll- um si'num myndum. Þaö er ástæöa til aö þakka þessa bók. HP P.s.: Dæmalaust er leiöinlegt það auglýsingaskrum sem Ut- gefendur fara með þegar þeir þurfa aö klessa á kápusiðu bókarinnar „EINSTÆÐ MINN- INGABÓK”. I fyrsta lagi eru vitanlega allar bækur strangt tekið „einstæðar” og i ööru lagi er þetta smjörlikisslagorö i hrópandi andstöðu við látleysi frásögunnar. HP út fyrra bindi af nýju ritgeröa- safni og kallast Faldafeykir. Bókin ris ágætlega undir þessunafni. Það gustar af flestu Thors skarar fram úr flestu ef ekki öllu sem ritaö er af sliku tæi um þessar mundir hérlend- is.” sem þarna er skrifað. 1 eftir- mála segir höfundur: „Fyrst og fremst er þessi bók helguð baráttunni fyrir þvi aö tslend- ingar megi segja hug sinn tala einsog þeim býr i brjósti...” Og þarna fer höfundur sem talar eins og honum býr I brjósti. Hann hefur enga tæpitungu kveður fast og skýrt aö. Þaö er sama hvort umræðuefnið er fasisk stjórnvöld á Spáni, her- setuhugarfar landa okkar eöa Kristmannsmáliö fræga. Aldrei þarf lesandi aö fara i grafgötur aö leita skoöananna. Auk þess aö vera ágætlega fróölegt rit og upplýsandi um hitamál hverrar tiðar, er Falda- feykir meö ágætum skemmtin bók. Og þaö er ekki litils viröi. Þegar galsinn og gáskinn hlaupa i Thorgetur lesandi hans velst um af hlátri yfir einföld- ustu myndum hans. Alltaf má um þaö deila hvern- ig velja eigi greinar i safn sem þetta. Enga grein get ég bent á sem mér hefði þótt betra að sleppa úr. Hins vegar sakna ég sumrapistlanna Ur Birtingi eins og t.d. Kanaklaks á islenskum heimilum. sem birtist i 1.-3. hefti 12. árgangs. Þar fórThorá stílkostum sem sjalfgæfir eru á islenskum bókum og heföi gjarna mátt rifja það upp fyrir lesendum. Þaö er ástæða til aö óska þeim Lystræningjum til lukku meö upphafiö á bókavertiöinni núna ogþessum pistli fylgja lika ósk- ir um aö þeim megi vegna vel i baráttunni framvegis. HP Er allt prenthæft? Grétar Birgis: Skellur á skell ofan. Skáldsaga, 150 siöur. Ctg. örn og örlygur. Rvlk 1979. Þaö fer varla hjá þvi aö sú spurning sem hér er sett aö fyrirsögn vakni þegar maöur les bók Grétars Birgis, Skellur á skell ofan. Er virkilega nóg aö lemja einhverja bölvaöa vit- leysu á einar 150 siöur og þá getur maöur fengiö þaö gefiö út sem bókmenntir? Sé svo, og veröi framhaldiö á bókavertiö i þessum dúr, veröur hún skellur á skell ofan. Grétar Birgis þykist sjálfsagt vera aö skrifa raunsæilega samtiöarlýsingu i' bók sinni. Hann heldur lika sjálfsagt - eins og haft var eftir honum i einu dagblaöanna - að hann sé aö skrifa djarfa og beroröa sögu. Um dirfskuna skal ég ekki fjöl- yröa, þvi mér er ómögulegt aö koma auga á hana. Ef þaö er dirfska og bersögli aö lýsa fáeinum kynæröum uppá- feröum, þá hef ég misskiliö þau orö. En hvernig lítur eiginlega hin raunsæilega mynd út, sú sem segir á kápu aö muni koma mörgum lesendum „kunnug- legafyrir sjónir”? Jú, I fæstum orðum má lýsa þvi þannig: Veröldin er gerspillt. Sagan segir frá einum heilbrigöum karlmanni (vel aö merkja heil- brigöum samkvæmt skilningi höfundar) og fáeinum kynóöum og spilltum konum. Atök sög- unnar spinnast kringum baráttu karlmannsins fyrir hinu heil- brigöa mannlifi I kristilegum fjölskylduanda. Ekki er lesandi látinn fara i neinar grafgötur um rætur spillingarinnar: „Kannski var þaö kvennaáriö sem kom þessu öllu af staö. Emil fannst eins og fólk væri búiö aö missa alla sómatilfinningu, jafnvel hann sjálfur. Hvaö þá konurnar sem voru á reiki meö nýjar hug- myndir um tilveruréttsinn, með eintóm slagorö sem geröu þær ruglaöar. Undan oki karl- mannsins. Réttindi fyrir einstæöar mæöur. Jafnrétti kynjanna. Allt varö þetta til GRÉTAR BIRGIS Skellur á skell ofan þess aö istööulitlar konur ruku á brott frá heimilum sinum i von betra hlutskipti sem var ekki nema hilling i fjarska. Þær voru aö eldast, en vildu ekki viöur- kenna þaö. Þær voru aö reyna aöhöndla æskuna afturog geröu sig aö hórum án þess aö vita þaö sjálfar eöa bera skyn á lifið sjálft.” (Bls. 77). Og annaö glæsilegt dæmi um krufningu mannfélagsmeina: „Þjóöfélagiö, kerfiö, býöur upp á þetta. Þaö er veriö með áróöur um forna undirokun kvenna sem ekki ertil idag, þær eiga að brjótast undan okinu sem ekki er til, áróöur um frelsi kvenna, jahirétti kynja, fóstureyöingar, getnaöarvarnir, pillur og lykkjur. Þjóðin er að deyja út i áróðri, þaö er veriö meö áróöur um aöstoð viö einstæöar mæöur, fjárhagsstuöning frá Félags- málastofnun, áróöur fyrir öllum andskotanum til aö gera giftar konur aö örgustu mellum. Þaö vantar áróöur fyrir helgi heimilis og hjónabands sem er vist oröiö svo gamaldags. Þaö er eins og allir eigi aö halda fram hjá öllum, þaö er mergurinn málsins.” (Bls. 97J. Ég biö lesendur forláts á þessum löngu tilvitnunum, en ég vona aö þeir séu mér sam- mála um að þær séu svo stór- fenglegar aö þær réttlæti sig sjálfar. Þetta er i hnotskurn hin „raunsæilega” mannlifsmynd sem viö fáum. 1 samræmi við þennan skilning er bölsótast út I félagsráðgjafa, lækna (einkum geölækna) og vitanlega allar kenningár um jafnrétti kynja og eitthvaö I þeim dúr. Fordómar- nir lýsa sér kannski best af öllu þegar Emil á orðaskipti viö félagsráögjafa (kvenkyns) og spyr m.a. þessarar gagnmerku spurningar: „Ertu vitlaus, ertu rauðsokka eöa ertu lesbisk? Hvað ertu eiginlega?” (Bls. 42). Og svo kemur niöurlag kaflans: „Hann horföi á eftir henni og fannst I rauninni ekki neitt undarlegt aö konan skyldi vera rauösokka. Honum fannst hún ekki aölaöandi sem kona, þegar hann horfði á höktandi göngulag hennar. Þaö vantaöi kvenlega mýkt I hreyfingar hennar.” (Sama staö). Þegar þaö bætist svo viö aö þessi fordómasúpa er fjarska- lega illa soöin, framsetningin ómarkviss og geigandi, stiDinn leiöinlegur, þá er ekki aö útkomunni aö spyrja. Þetta mun vera fyrsta bók höfundar. Eigi honum ekki eftir að fara með ólDcindum mikiö fram, held ég ég veröi aö vona aö þetta sé lika siöasta bók hans. (Því er hótaö á kápu aö hann eigi eftir aö láta heyra meira i sér).

x

Helgarpósturinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.