Helgarpósturinn - 15.08.1980, Qupperneq 4

„Þetta er bara áróður til að örva söluna”
NAFN: Gunnar Guðbjartsson STAÐA: Formaður Stéttarsambands bænda og framkvæmdastjóri
Framleiðsluráðs Landbúnaðarins FÆDDUR: 6. júní 1917 HEIMILI: Hjarðarfell á Snæfellsnesi
HEIMILISHAGIR: eiginkona Ásthildur Teitsdóttir og eiga þau sex börn ÁHUGAMÁL: Stjórnmál,
ferðalög, náttúruskoðunog lestur góðra bóka
Þaft er mikift rætt um kinda-
kjötift sem hvarf, þessa dagana,
hvar er kjötift?
„Kjötifternáttúrulegahjá þeim
sem eiga þaft. Sláturleyfishöfum
viftsvegar um landift. Þessir aöil-
ar eiga kjötift og selja þaft, ýmist
heima efta annars staftar. Vift
söfnum mánaöarlega skýrslum
um birgftir kjöts i landinu og 1.
júli voru til tæp 2000 tonn af
kindakjöti, sem eru undir venju-
legum kringumstæftum þriggja
mánafta neysla. Þetta er dreift
vifta um landift. Þaft var ekki mik-
ift til hjá Sambandinu hér i
Reykjavik, sem er stærsti heild-
söluaftilinn, en aftur á móti var
mikift magn af kjöti hjá Slátur-
félagi Sufturlands”.
En hvernig stendur á þvi þegar
verftift lækkar á kjötinu, aft þaft
verftur svona erfitt aft ná I þaft?
Lúra menn á kjötinu úti á landi,
til þess aft selja þaft þegar verftift
hækkar aftur?
„Nei, þaö er nú ekki þannig.
Þegar þessar fregnir koma um
lækkaft verö á kjöti og samtimis
harmakvein frá verslunum hér 1
Reykjavikaö þærhafiekkertkjöt,
þá gripur um sig hamstur.bæftiúti
á landi og annars staftar og þaö er
haft samband út á land og beöift
um aft fá sent kjöt þaftan. En þeir
sem eiga kjötift vilja ekki senda
þaft i bæinn, þeir fá meiri hagnaft
ef þeir selja þaft sjálfir heldur en
þeir fengju ef þeir seldu þaft f
verslanir I Reykjavik.”
Hafa sláturleyfishafar leyfi til
þess aft sitja á kjötinu og setja þaft
ekki i verslanir?
„Þeir mega selja þaft hverjum
sem er. Þaft er enginn sem getur
skyldaft þá til aft selja einhverjum
ákveftnum aftila þaft”.
Ekki einu sinni FramleiftsluráO
iand búnaftarins, getur þaft ekki
fengift þá til aft selja þaft I bæinn?
„Viö reynum aft hafa áhrif á
þaft og höfum gert þaft. Þaft er aft
koma núna kjöt i verslanir, en
þegar þeir aftilar sem eiga kjötift
sjá sér hag I aö selja þaft sjálfir þá
getur enginn tekift af þeim ráöin
meft þaft. En þaö er til nóg kjöt
hjá Sláturfélagi Sufturlands bæfti i
heildsölu og eins i verslunum hjá
þeim. Þær birgöir ættu aö endast
þeim Ieinn mánuft, en þaö eru svo
mikil læti, — fólk hamstrar svo
mikift aft þeir verfta aft reyna aö
stoppa þaft af svo kjötift dugi þeim
eitthvaö. Fólk heldur aft veröift
hækki 1. september og er aö
reyna aft ná i kjötiö á meftan þaft
er ódýrt. En þaö er alrangt, kjöt-
verft hækkar ekki fyrr en 15.
september, efta þegar nýtt kjöt
kemur á markaöinn”.
Þá er bara mánuftur til stefnu,
finnst þér eitthvaft skrýtift aft fólk
reyni aft birgja sig upp á meftan
verftift kjötinu er lágt?
„Nei, þaft er ekkert óeftlilegt viö
Lambakjötiösem hvarf hefur verift mikift tii umræftu f fjölmiftlum aft undanförnu. Kaupmönn-
um og raunar fleirum þykir þaft vægast sagt undarlegt aft þegar nifturgreiOslurnar sfftustu lækk-
uftu kindakjötift I verfti, varft allt í einu svo til ógerlegt aft ná i þaft.
1 Yfirheyrslu Heigarpótsins aö þessu sinni er Gunnar Guftbjartsson, formaftur Stéttarsam-
bands bænda spurftur út f dularfulia kindakjötshvarfift og rætt vift hann i leiftinni um kvótakerfift
umdeilda og útflutningsbæturnar sem vift árlega borgum meft landbúnaftarofframleiftslu okkar á
markafti erlendis.
þaö. Þaft er bara afleifting af þvi
hvernig verftlagsmálunum er
háttab. Svo er kynt undir þetta i
fjölmiftlum og afleiftingin veröur
sú aft mikift meira er keypt af
kjöti, en gert væri undir venjuleg-
um kringumstæftum”.
Þaft er haft eftir Kagnari
Tómassyni hjá Kaupfélaginu á
Blönduósi I Visi, aft hann trúi þvi
ekki aft kjötskortur sé i Reykja-
vik, þeir séu búnir aft keyra hing-
aft svo mikiö kjöt?
„Þaft er rétt. Þetta eru rangar
upplýsingar sem bornar hafa
verift á borft. Vift sendum mann i
nokkrar verslanir og þaft kom i
ljós aft t.d. Hagkaup á 20 tonn af
fyrsta flokks kjöti”.
Helduröu þá aft þaö sé rangt hjá
kaupmönnum aft þeir séu kjöt-
lausir?
„Þaft eru fjölmargir sem eiga
kjöt i frystigeymslum, en vilja
ekki selja þaft. Þetta er bara á-
róftur og gert til þess aft örva söl-
una”.
Þú heldur sem sagt aft kaup-
menn hafi sjálfir komift þessu af
staft?
„Já, til þess aö auka söluna. En
þaft geta svo sem verift einstöku
verslanir sem hafa ekki kjöt”.
Og geta ekki fengift þaft heidur?
„Þaft getur verift aö eitthvaft sé
hæft I þvi. En allur þorrinn, þeir
sem versla aft staftaldri vift Sam-
bandift og Sláturfélagift, þeir fá
allir eitthvaö. En þaö getur veriö
aö þeir sem versla beint viö
sláturleyfishafa úti á landi fái
ekki neitt, vegna þess aft slátur-
leyfishafar vilja halda kjötinu
fyrir sig”.
Þvi er haldift fram aft þaft séu
fjársvik aft halda kjötinu svona?
„Menn eru aft búa sér til ástæft-
ur, þaö er ekkert til i þvi”.
Þeir vilja nú samt láta fara
fram rannsókn á þessu?
„Ef á aft fara aft gera rannsókn
hjá heildsöluaöilunum þá ætti
alveg eins aft láta fara fram
rannsókn hjá smásöluaftilunum”.
Heldurftu kannski aft þaft séu
kaupmennirnir sjálfir sem halda
kjötinu fyrir sig?
„Já, þaft er hugsanlegt. Aft þeir
ætli sér aft ná meiru en þeir geta
fengift til þess aft eiga birgftir
þegar verftift hækkar. Þaft er vit-
aft aft vift verftbreytingar hafa
kaupmenn birgt sig upp til þess
aft geta selt vöruna á hærra veröi
eftir næstu verfthækkun”.
Kvótakerfift hefur verift mjög
umdeilt I landbúnaftinum frá þvi
þaö tók gildi i april 1979 og nú
þegar bændur eru farnir aft sjá
hvernig þaft virkar hafa þeir snú-
ist gegn þvi?
„Þaft er nú misjafnt sumir eru
mjög áhugasamir um þaö. Og
hafa haldiö stift viö þaft, eins og
t.d. bændur i Eyjafirftinum, sem
nýlega gerftu samþykkt um þaft”.
Eru þaft ekki aftallega stór-
bændur sem eru þvi hlynntir?
Kemur þetta ekki miklu betur út
fyrir þá?
„Nei, þaö kemur verr út fyrir
þá. Þeir verfta fyrir meiri skerft-
ingu”.
En kvótakerfift gerir þaft aft
verkum aft smábú geta ekki
stækkaft?
„Þaft geta engin bú stækkaft.
Þau eru sett i nokkurs konar
spennitreyju”.
Hlýturþaft ekkiaft koma verr út
fyrir smábændurna, sem hafa
kannski ekki úr svo miklu aft
mofta?
„Ef menn hafa staöift i
byggingum en eru ekki búnir að
koma sér upp bústofni, þá kemur
þetta mjög illa vift þá, sama hver
stærft búsins er. Og útreikningar
hafa sýnt þaö aö þeir sem hafa
verift aft stofna til búskapar og
veriö aft byggja upp hjá sér hafa
komiölang verstút úrþessu. Þeir
þyrftu aft stækka búift til þess aö
standa undir þessum fjárfesting-
um og þaö fá þeir ekki. Ef þeir
ekki fá lagfæringu á þessu þá
verfta þessir bændur aft hætta. En
bændur sem voru aft fjárfesta
fyrir 10-15 árum og eru búnir aft
koma sinum búum upp I ákveftna
stærft, þeir geta auöveldlega
minnkaft viösig og finna litiö fyrir
þvi. Þaö er m jög misjafnt hvernig
þetta kemur út hjá mönnum og
fer eftir búskaparaldri viftkom-
andi bænda og þvi hvernig þeir
hafa staftiö aft fjárfestingum”.
En þessir ungu bændur sem eru
aft reyna aft koma undir sig fótun-
um, verfta þeir nú aft hætta i stór-
um stfl?
„Þaft er nú heimild fyrir þvi aft
rýmka þeirra kvóta en þaö verftur
ekki gert nema þaö sé tekift af
einhverjum öörum. Og þaft er
mjög viökvæmt. Menn sætta sig
ekki vift aft taka á sig skell vegna
annarra sem hafa lagt úti óhag-
kvæmar fjárfestingar og kannski
ógætilegar”.
Hvaft eiga þeir bændur aft gera
vift sina vöru sem fara fram úr
kvótanum og framleifta meira en
þeir mega gera?
„Þá fá þeir samkvæmt lögun-
um útflutningsverft fyrir þaft sem
þeir framleifta. Nema fyrir
mjólkina, þeir fá ekkert fyrir
hana”.
Og h vaft eiga þeir þá aft gera vift
hana, hella henni niftur?
„Vift reiknum nú meft aö menn
haldi sig vift þaft aft framleiöa
ekki meira en kvótinn leyfir”.
En ef þeim tekst þaft nú ekki?
„Þeir nota þá kannski i heimilið
þaft sem þeir geta og nota mjólk-
ina jafnvel sem fóftur”.
Er ekki hætta á aft meft þessu
móti skapist svartur markaftur
fyrir landbúnaftarvörur?
„Þaft er vel hugsanlegt aö þaö
gerist. En fólk kaupir nú ekki
nema gerilsneydda mjólk og helst
veröur hún aö vera fitusprengd
lika”.
Þaft hefur verift gripift til þess'
ráfts aft greifta offjár meft land-
búnaftarvörum út úr landinu til
þess aft iosna vift offramieiösiuna,
og mörgum hefur ofboftift þaft?
„A erlendum mörkuftum erum
viö aft keppa viö mjög mikiö
nifturgreiddar vörur, þannig aft
vift höfum enga möguleika á aft
selja okkar vörur erlendis á
kostnaftarveröi. Og verftbólgan
hér undanfarin áratug hefur leik-
ift okkur grátt. Fyrir 9-10 árum
fengum viö t.d. 85% af fram-
leiftslukostnaftarverfti vörunnar i
Sviþjóft og Noregi. En nú er þaft
sem vift fáum komift niöur fyrir
40% af framleiftslukostnaöar-
verfti”.
Höfum viö eitthvaft vift þaö aft
gera aö vera aft keppa vift niftur-
greiddar vörur erlendis?
„Já, Islenskt lambakjöt er
alypg fyrsta flokks kjöt”.
Hefur þaft sýnt sig í aukinni sölu
erlendis?
„Já,já, þafthefur sýntsig. Þeir
sem kynnast islensku lambakjöti
taka þaft fram yfir allt annaö kjöt.
Danir eru t.d. aft tala um þaft
núna aft þeir vilji fá ferskt lamba-
kjöt, m.a. vegna þess aft þeir telja
þaft miklu heilnæmara og eftir-
sóknarverftara en annaö kjöt.
Svinakjötift sem þeir framleiöa
sjálfir er fengift meö þvi aft dæla
hormónum i dýrin og þaft kjöt
þykir mjög óhollt. Læknar eru
farnir aft tala mikift um aft þaft
verfti aft hætta þessu. Þeir vita
-----------------eftir Ernu
þaö Danir aö þetta er ekki aft
finna i okkar kjöti og þess vegna
leggja þeir uppúr aft fá þaft”.
En hver er tilgangurinn meft
þvi aft borga offjár meft vörunni
út úr landinu og selja útlending-
um hana ódýrara en vift kaupum
hana sjálf hér heima?
„Tilgangurinn er sá einn aö
geta selt vöruna til þess aft gera
eitthvert verömæti úr henni,
þegar búiö er aft framleiöa
hana”.
En verfta þetta einhver verft-
mæti þegar kjötift er selt iangt
undir kostnaftarverfti?
„Já, já. Þaö er talsvert á annan
milljarft er vift fáum fyrir kinda-
kjöt á ári erlendis frá, i gjaldeyri
sem siftan má nota til þess aft
kaupa fyrir hátollaðar vörur. A
þann hátt getum vift fengiö út-
flutningsbæturnar til baka aö
nokkru leyti”.
Ástandiö virftist ekki beint
glæsilegt, útflutningsbætur og
nifturgreiftsiur, fóöurbætisskattur
og kvótakerfi. Er þaft ekki gifur-
lega óhagkvæmt þjófthagslega
séft aft halda landbúnaftinum á
þessu plani?
„Jú”.
Hvers vegna er þaft þá gert?
„Þaö er engin góft leiö til. Eng-
inn kostur er góftur I offram-
leiöslumálum. Þeir eru allir vond
ir. Vift höfum valift kvótakerfi
og fófturbætisskattinn. Og hver
kvartar yfir þeirri leiö sem kem-
ur vift hann. Sumir telja kjarn-
fóöurgjaldift betra fyrir sig. öör-
um finnst kvótakerfiö koma betur
út. Ef ekki á aö hafa þann fjölda
bænda i landinu sem nú er starf-
andi, þarf aö cjæma einhverja úr
leik og segja þeim aft hætta”.
Dæmir kvótakerfift ekki sjálf-
krafa þá úr leik sem ekki geta
staðið undir fjárfrekum fjárfest-
ingum sem þeir hafa lagt útí?
„Þaft getur gert þaö”.
Kemur þaft þá ekki út á eitt?
„Þaft sem vantar, er aö rikis-
valdið eöa einhver annar, geri
eitthvaft til þess aft menn geti hætt
búskap. Þó menn vilji bregfta búi,
þá geta þeir ekki selt. Þaft blasir
bara vift þeim aft fara á hausinn
Þaft sem vatnar er aö einhver aft-
ili kaupi eignir þeirra og gefi
þeim tækifæri til þess aft komast I
aftra atvinnu. En þá skýtur annaö
vandamál upp kollinum. Margar
sveitir eru þaft fámennar aö þær
þola ekki fækkun. Félagslif og
rekstur skóla krefst td. ákveftins
mannfjölda. Ef fólkinu fækkar
getur þvi öll byggftin komist i
hættu, nema gripift verfti til þess
ráösaökomaá fót smáiönaöiefta
nýjum búgreinum, s.s. loftdýra-
rækt eöa fiskeldi, sem gerir fólki
kleift aft halda búsetu i sveitunum
þó þaft hætti aft framleifta þessar
hefftbundnu búvörur”.
Indriðadóttur-------------------