Helgarpósturinn - 19.09.1980, Qupperneq 9

9
halfjarjin^tl irinn Föstudagur 19. september 1980.
Söguhvísl
Var það H.C. Andersen sem
fann upp kjaftasöguna?
Eitthvað um hænur sem voru
fjaðrir i fyrra lifi? Eg var
eitthvað að hugsa um kjafta-
söguna um daginn, þvi kunningi
minn fór á barinn á Sögu að fá
sér sódavatn með is og sitrónu.
Hann má ekki drekka brenni-
og skilinn eftir af sjóræningjum.
Bjó i hjólhýsi og faldi þaö i
skóginum. Atti fimm ekrur
lands og ræktaði grape, banana
og appelsinur ef rigndi. En það
rigndi sjaldan. Garðurinn hans
var i rauninni eins og bakdyra-
megin i Sindra, járnbútar og
margt.
Heimir Pálsson — Hraf n Gunnlaugsson — Jónas Jónasson •— Magnea J. Matthías-
dóttir— Páll Heiðar Jónsson—Steinunn Sigurðardóttir —Þráinn Bertelsson
Hringborðið
I dag skrifar Jónas Jónasson
vin. Þegar hann kom I vinnu
daginn eftir, haföi hann verið
sótfullur á Sögu, gefið brennivin
á linuna, káfað á giftum konum
sem stóðu eiginmannalausar og
þvi varnarlausar og drukku
eitthvað pent, barið dyravörðinn
og sparkað i þjóninn. Hann
hringdi til min og var grátandi.
— Blessaöur vertu ekki aö
vola þetta. Kjaftasagan er söm
við sig.
— Já en ég drakk bara sóda-
vatn og hélt dauöahaldi utanum
glasið allt kvöldið, ekkaði hann
til min i eyra.
— Alveg sama, kjaftasagan
spyr ekki um sannleikann.
— Djöfull er fólk andstyggi-
legt! Hver ber svona i konuna?
Kjaftasagan þarf varla nema
smá golu. Þá berst hún.
Kunningi minn grét hljóölega
dálitla stund, snýtti sérog stundi
og hrópaði svolitið á hann guð.
Ég sagði:
— Þegar ég var á litlu eyjunni
Stella Maris, eins og hún hét á
dögum Kolumbusar, fór fjöðruð
kjaftasaga á undan mér svo
hratt að það er mér enn til
undrunar. Ben frændi sagði mér
hana.
Kunningiminn hætti að gráta.
— Hvaða Ben frændi?
— Ben frændi, 78 ára
amerikani, eins og strokinn úr
skáldsögu eftir R.L. Stevenson
Ben frændi bjó þarna með
konu og ketti og þakkaði fyrir
sig klökkur þegar kunningi
minn gaukaði að honum pela.
Þegar við komum að
heimsækja hann einn morgun
tók hann á móti okkur klæddur
stráhatti og buxum með rifnum
skálmum eins og hann hefði
stolið þeim af fuglahræðu Ber
að ofan. Ben frændi er svo mjór
að það er eins og beinin i honum
hafi hlaupið i þvotti einhvern-
tima.
Ben frændi hljóp inn i húsið
með pelann að gefa frúnni sem
hafði fylgt honum svo lengi að
það tók þvi ekki að deyja frá
honum. Klukka gömul sagði
þeim allt um timann sem
annars stóð að mestu kyrr.
Þessi klukka fannst i myllu I
gömlu Ameriku.
Ben frændi kom út aftur
— Það er ljótt þetta með
kokkinn ykkar, sagði hann.
— Hvað með kokkinn okkar?
— Hann trylltist i gærkvöldi.
Enda þýskur!
— Hvað er aö heyra, trylltist
hann?
— Hann skipaði blökkustúlku
að vinna verk i eldhúsinu sem
hún taldi sig ekki eiga aö gera.
— Gerði uppreisn?
— Brúkaði kjaft. Neitaði að
vinna. Fólk á þetta til.
Og Ben frændi hristi höfuöiö
sitt, grátt og visiö, rétt eins og
innfæddir væru byrjaöir að
þurrka það.
— Þurfti stúlkan að vinna
verkið?
— Þurfti?
— Já, heima á Islandi hefði
kokkurinn fengið fyrrv.
útkastara á Loftleiöum I
hausinn og hjálpi honum þá. Að
láta stúlku vinna verk sem hún
á ekki að vinna! Fráleitt.
— Skipun er skipun, hvað sem
þið gerið I ykkar skrýtna landi.
— Hvað gerði kokksi?
— Hann tók upp skammbyssu
og ætlaði að skjóta stelpurass-
inn.
Nú hafði ég drukkið
morgunkaffi á hótelinu með vin-
um minum og sá hvergi I blóð.
Dökku stúlkurnar sem báru
fram mat og kaffi, jafn fallegar
og i gær. Ahugakafarar, sem
voru þarna viða að úr heimin-
um, voru nýbúnir aö kafa meö
morgunmat handa hákarlinum
og sitja á botninum að sjá hann
boröa. Ekkert þaö lá I loftinu
sem gaf til kynna að kokkur
staðarins hefði reynt að skjóta
eina starfsstúlkuna.
— Skaut hann hana?
— Nei, þvi er verr, sagði Ben
frændi sem var vist úr Suður-
rikjunum. Allt lögreglulið
staðarins yfirbugaði hann.
Hann var fluttur i burtu I járn-
um og öskraði ógurlega.
—- Hvernig i ósköpunum veist
þú þetta? Býrö hér inn i skógin-
um og sérð engan og hefur ekki
sima.
— O, laufin flytja fréttir.
Hvfsla þeim grein af grein.
Ben frændi hljóp snöggvast
inn I hýsið að ræöa málin viö
pelann og kannski gá á klukku
um leið. Þegar hann kom út
aftur var hann eilitiö rauðari I
kinnum en áður. Ég sagði:
— Ég er bara alveg gáttaður.
— Ertu? Ben frændi horfði
upp til min og dró annað auga i
pung.
—Já, að hafa óðan morðingja,
með hvita svuntu á vömbinni,
leika lausum hala i eldhúsi stað-
arins og steikja mér egg! Og ég
sem tók af honum mynd i
gærdag. Hann var á svipinn eins
og heilagur maður.
— Ekkert að marka svipi.
Sjáöu svipinn á mér! Ég gæti
hæglega verið eftirlýstur
morðingi.
— Já, ég hefi stundum velt
þvi fyrir mér af hverju þú fluttir
frá Bandarikjunum hingað.
— Konan min heldur að við
séum her i sumarleyfi. 25 ár
erum við búin aö vera hér og
aldrei farið heim.
— Það er orðið dálitiö langt
sumarfri. A hverju lifirðu?
— Engu nánast.
— Ætli kokkurinn hafi verið
erfiður? Hann er þannig i laginu
að þaö gæti veriö dálitið erfitt að
koma á hann böndum.
— Þetta voru voöaátök.
— Ekki sagði Pétur pungur
orö um þetta i morgun sagði ég.
- Ekki?
Pétur pungur er eigandi
staðarins.
— Ekki hálft. Hló og sagði
skrýtlur. Var hann kannski föl-
ur?
— Ekki sá ég hann, sagði Ben
frændi.
— Kannski var hann fölur. Og
særður.
— Það er ekki spaug að
fljúgast á við byssubófa. Þiö
megið þakka fyrir aö vera
lifandi.
Er nú ekki að orðlengja, en
þegar heim á hótel kom, var
enginn kokkur sjáanlegur. Gott
ef stúlkurnar i framreiöslunni
voru ekki fölar bak við dökkt?
Brandararnir hans Péturs
pungs uppskrúfaðir? Við hverju
er að búast, búinn aö fljúgast á
viö byssubófa ásamt lögreglu-
liöi staðarins i heilu lagi!
Ég náði loks I Pétur pung og
dró hann undir húsvegg að
heyra söguna. Kokkurinn á
brott vegna þess að hann haföi
gefið stúlkunni kinnhest i hita
rifrildis. Byssuna fundu
lögregluþjónar i herbergi hans.
Það er bannað á þessum staö að
eiga byssu. Lögreglulið
staðarins er tveir menn! Kokk-
urinn var ekki leiddur brott,
hann gekk meö þeim.
Um kvöldið var hann kominn
aö kveðja, byssubófinn og til-
vonandi morðingi. Hann kom
inn i setustofu lögreglulaus og
stóð við barinn ásamt Pétri
pung. Þeir hlógu stundum.
Inni i skóginum hlustar Ben
frændi á hvisliö I laufinu. Þegar
viö vöknum i fyrramáliö, verður
kokkurinn búinn að skjóta
stúlkuna, kveikja i hótelinu,
ræna Pétri pung og farinn á
flótta til fjalla, sem eru engin á
þessari eyju. Allt lögregluliðið,
þrjúhundruð manns á eftir hon-
um! Þeir sem eru að kafa i sjón-
um í kringum ey þessa, koma
ekki uppúr af ótta viö byssu-
bófann. Kannski var þetta lika
eftirlýstur nasisti.
— Svona er núkjaftasagan i
eöli sinu, sagði ég við kunningja
minn frá þvi óöan. En hannvar
þá farinn úr simanum!
Sitt hvoru megin
við jártjaldid
Það var snemma á mánudags-
morgni. Næturlestin frá Kaup-
mannahöfn rann inn á Zoo-
brautarstööina i Vestur-Berlin og
þar með hafði gamall draumur
ræst. Aö sjá þessa borg sem svo
mikið bitbein hefur verið allt frá
striðslokum og er það enn. Við
það verður gesturinn fljótt
áþreifanlega var.
Skiptingin er þaö orö sem fyrst
kemur upp í hugann í Berlin, og
raunar áður en þangað kemur þvi
eftirlitið er kirfilegt. Það er einn
meginþáttur hins sósiallstiska
lýðræðis I Austur-Þýskalandi að
sjá til þess að austurþýskir
borgarar séu ekkert að flækjast
vesturyfir og þessa er gætt af
hinni alkunnu þýsku nákvæmni.
Ekki man ég hve oft vegabréfin
voru grandskoðuð. Það var
a.m.k. oftar en einu sinni og oftar
en tvisvar. Ef til vill hefur þó
eftirlitið verið strangara
en venjulega vegna atburöanna i
Póllandi. Það er jú'alltaf smit-
hætta fyrir hendi.
Eitt hið fyrsta sem fyrir lá að
gera var auðvitað að reyna aö
kika inn fyrir hiö margfræga
jarntjald og fá ofurlitla nasasjón
af þessu fullkomna lýðræði sem
svo mikiö er lagt upp úr að fólk
yfirgefi .ekki. Hægt er að komast
i skipulagðar skoðunarferðir
austuryfir sem taka um það bil
fjórar klukkustundir. Þar af fer
ein I eftirlit. Fyrir svona ferð eru
greidd 22 mörk og að auki 7 mörk
fyrir austurþýskan leiðsögu-
mann. Þeir viröast kunna þá list
austur þar að afla gjaldeyris án
þess að kosta miklu til, þvi
auövitaö eru leiösögumennimir
rikisstarfsmenn, takandi laun
sem slikir. Aöur en lagt var af
staö voru mönnum lagðar ýmsar
lifsreglur svo sem um notkun
myndavéla, aö fela allt sem farið
gæti I taugarnar á austurþýsk-
um ritskoðurum og aö forðast
gjaldeyrisbrask. óneitanlega
fannst manni nokkur kaldastriðs-
keimur af tölu þessari.
Fariö var austuryfir um hinn
margfræga „Checkpoint
Charlie” og eftir rækilega vega-
bréfsskoðun lukust hlið himnarik-
is upp. Inn i bilinn steig fönguleg
valkyrja, ljós yfirlitum, og skyldi
hún vera leiösögumaður okkar
fyriraustan. Meöan á túrnum um
Austur-Berlin stóö hélt hún
stööuga ræðu sem óneitanlega
minnti mann á kosningaræöur
einhverra fráfarandi ráðherra á
Islandi eftir að þeim hefur tekist
að setja allt I kaldakol. En þó er
sá munur hér á, aö fljótt á litið,
hafi margt veriö vel gert fyrir
austan.
Lifskjör þar munu vera meö þvi
besta sem þekktist I Austur-
Evrópu og það þrátt fyrir að
Austur-Þjóðverjar hafi fariö á
mis við hina miklu efnahagsað-
stoð Sáms frænda sem bræður
þeirra 1 vestri urðu aönjótandi I
striðslok. Bilaumferð er að sönnu
minni en fyrir vestan og
Trabantinn næstum það eina sem
séstaf farartækjum, en mikiðber
á velklæddu gangandi fólki sem
virðist blessunarlega laust við þá
streitu sem svo mjög háir fólk
vestanmegin. Þaö er sennilega
auövelt að vera hamingjusamur I
sliku þjóðfélagi ef maður er
ekkert að hugsa um hluti eins og
frelsi og lýðræöi.
Og timinn fyrir austan leið flótt.
Aftur var haldið að Checkpoint
Charlie og þar kvaddi hin föngu-
lega leiðsögukona. Einnig hún
veröur að sætta sig við lýðræði
Honneckers. Og nú fyrst hófst
eftirlitið fyrir alvÍH-u. Alþýðu-
löggur, bæöi karl og kvenkyns
snuðruðu um alit og opnuðu allt.
Ekki gat ég annað en farið aö
hlæja að tilburðum þeirra, en
amerlsku andkommúnistarnir
fyrir aftan mig i rútunni sussuöu
á mig og minntu mig á að hér
væri mikið drama að gerast. Allt
þetta tók þó enda um siðir og
aftur var ekið út I frelsið og
streituna.
Já, skiptingin er hvergi fjarri i
Berlin. Ekki er svo hægt að fara
þar inn á bjórkrá án þess að talið
beinist ekki fyrr en siðar að
skiptingunni að þeim vandamál-
um sem hún óneitanlega skapar.
Nokkurrarandúðar virðist gæta I
garð ferðamanna meðal íbúa I
Vestur-Berlin, ef til vill vegna
þess að þeim finnst með réttu eða
röngu að allt of margir séu þang-
að komnir til að skoða þetta
einstæða mannvirki Múrinn. En
þegar þeir eru komnir I kippinn
fara þeir gjarnan aö segja frá
einhverjum ættingja sem þeir
flestir eiga austan múrs og þeir fá
aöeins að heimsækja i ákveöinn
dagafjölda á ári, auövitað gegn
greiöslu. Og þessi skipting
fjölskyldna er þaö sem Berlinar-
búinn finnur sárast fyrir. Ég varð
sjálfur vitni að einu sliku
fjölskyldudrama viö Charlie
eftirlitstöðina. Og mér var sagt
að þar væri slikt daglegt brauð.
En Vestur-Berlinarbúar og
Vestur-Þjóöverjar eiga lika sinn
þátt i þessu ástandi. Hvort sem
mönnum likar betur eöa verr þá ei
þýska alþýðulýöveldiö staðreynd
sem ekki verður gengið framhjá,
„Heiðruðu Helgarpdstsmenn.
Ég finn mig knúna til þess að
mótmæla frétt, sem birtist á
baksiöu siðasta tölublaðs Heigar-
póstsins, föstudaginn 12.9. 1980.
Fréttin fjallaði um störf tveggja
dómnefnda við Háskóla islands,
þ.e. ddmnefndar, sem fjallaði um
veitingu prdfessorsembættis f
dönsku annars vegar og dóm-
nefndar, sem fjallaði um veitingu
lektorsstöðu f sama fagi hins
vegar.
Ég sé ekki ástæðu til þess að
tortryggja vinnubrögð dóm-
nefndanna eins og blaöið gerir,
þvi fyrri dómnefndin hefur hvergi
látið hafa eftir sér opinberlega að
hún áliti Peter Rasmussen hæfari
til prófessorsembættisins en Pet-
er Söby Kristensen, enda væri
slikt trúnaðarbrot af nefndar-
innar hálfu. Það er hins vegar álit
Peters Rasmussen sjálfs að hann
hafi fengið jákvæðari vanhæfnis-
hvaða skoðun sem menn annars
hafa á túlkun Honneckers á
marx-leninismanum. Sameining
Þýskalands og þar með samein-
ing Berlinar kann aö vera fögur
hugsjón en ekki veröur séð
hvernighún verður framkvæmd í
náinni framtíð. NU þegar byggja
þessi lönd tvær þjóðir með ólik
hagkerfi og þarafleiðandi ólikan
hugsunarhátt. Þessar tvær þjóðir
veröa aðlæra aðbUasaman í friði
og sátt. Og ef til vill kemur
einhvern tima sá dagur að isinn
frá kalda striðinu nær aö bráðna
úr hjörtum þjóöanna. Og þá munu
hin fegurstu blóm spretta þar
sem nú stendur grár múrinn.
dóm samanber bréf hans til
Forseta heimspekideildar, dags.
22. febrúar 1980, þar sem hann
segirm.a. svo: „Alit dómnefndar
var á þá leið að enginn
umsækjanda gæti talisthæfur. Þó
virðist sem undirritaður kæmist
næst því að vera hæfur, sem sé
hæfari en hinn setti lektor...”
(Feitletrun min.) Þetta eigiö álit
Peters Rasmussen hafa fjöl-
miölar rangtúlkað og eignaö fyrri
dómnefndinni. Ummæli þessi
hafa að ósekju kastaö rýrð á hæfi-
leika Peters Söby Kristensen.
Ég vona að Helgarpóstsmenn
temji sér nákvæmari vinnu-
brögö I framtiðinni, þvi
nákvæmni hlýtur að vera fors-
enda góðrar rannsóknarblaða-
mennsku.
Með þökk fyrir birtinguna og
allt gott, sem þið hafiö látið frá
ykkur fara.
Þóra Gylfadóttir,
nemi viðHáskóla tslands.”
___________VETTVANGUR
Þóra Gylfadóttir, nemi:
Eigið álit eignað dómnefnd