Helgarpósturinn - 31.10.1980, Blaðsíða 4

elgarpústurihrL.
Formannaskipti veröa i Alþýöuflokknum á þingi flokksins á morgun. Benedikt
Gröndal lætur þar af formennsku og öruggt má telja aö Kjartan Jóhannsson núver-
andi varaformaður og þingmaður f lokksins veröi einn i kjöri til formannsembættis-
ins og verði næsti formaöur Alþýöuflokksins.
En hver er þessi Kjartan Jóhannsson sem aðeins hefur setiö á þingi I tvö ár en ver-
ið jafnframt ráöherra mestan hluta þess tima? Hvernig stendur á þvf, aö hann 41
árs gamall, hefur náö á toppinn á svoskömmum tima?
Kjartan Gustav Jóhannsson eins og hann heitir fullu nafni, er rekstrarverkfræð-
ingur að mennt, stúdent frá Menntaskólanum i Reykjavik, en stundaði verkfræöi-
námiö I Sviþjóö og tók siöan M.S. próf i rekstrarhagfræöi i Bandaríkjunum Kjartan
hefur ekki aðeins náö i sina sérfræöimenntun til Sviarikis heldur og er móöir hans
sænsk og eiginkona hans Irma sömuleiöis.
Kjartan er þingmaður Reykjanes-
kjördæmis en i átta ár hafði hann látið
bæjarmálefni i Hafnarfirði til sin taka
og á árunum 1974—78 var hann bæjar-
fulltrúi flokksins þar i bæ. Kjaran á ræt-
ur að rekja til hafnfirsks krataheimilis.
Faðir hans, Jóhann Þorsteinsson for-
stjóri Sólvangs i Firðinum var lengi i
framvarðarsveit traustra Alþýðuflokks-
manna.
Óiafur Þ. Kristjánsson fyrrum skóla-
stjóri i Flensborgarskóla, þar sem
Kjartan var við nám i gagnfræðaskóla,
segir að Kjartan hafi sem unglingur
verið áhugasamur og kappsamur náms-
maður og lagði rækt og alúð við nám
sitt. „Hann hafði námshæfileika og
kunni að nota þá,” segir ólafur. „Hins
vegar man ég nú ekki til þess að sér-
staklega hafi sópað að honum i félags-
starfi eða i kappræðum meðal
nemenda.”
Guðni Guðmundsson rektor Mennta-
skólans i Reykjavik og kennari Kjartans
á menntaskólaárum hans tók i sama
streng, og segir Kjartan hafa verið elju-
saman og duglegan við námið. „Hann
var „solid” námsmaður,” segir Guðni.
„Þá naut hann ekki siður trausts skóla-
félaga sinna en kennara þvi i fimmta
bekk var hann ritari skólafélagsins og i
sjötta bekk forseti Framtiðarinnar. Það
kemur alls ekki á óvart að hann skuli
veljast til forystu. I sjálfu sér gat maður
alltaf reiknað með þvi, vegna með-
fæddrar skynsemi hans og dugnaðar,”
segir Guðni rektor Guðmundsson
Kjartan Jóhannsson er þekkt nafn og
andlit i fjölmiðlum og allir kannast viö
hann. En hvað segja þeir sem þekkja
hann um manninn?” Eftir tveggja ára
samveru okkar Kjartans á þingi, þá get
ég ekki sagt að ég þekki hann betur en
þegar ég fyrst hitti hann,” segir einn
þingmaður Sjálfstæöisflokksins um
þetta atriði. Fleiri þingmenn sem rætt
var við, höfðu svipaða sögu að segja
hvað þetta varðar og lýstu honum sem
„viömótsþægilegum manni, sem flikaði
ekki tilfinningum sinum.”
En hvaö skyldi Kjartan sjálfur segja
um eigin persónu? „Ég get ómögulega
dæmt um kosti mina og galla,” segir
hann. „Um þaö vil ég ekki né get verið
dómari.”
Verkalýðsleiðtogi i Alþýðuflokknum
segir i samtali að hann þekki Kjartan
ekki náið. „Ég hef starfað nokkuð með
honum, en get þó ekki lýst hans innra
manni að neinni nákvæmni. Það er hins
vegar dálitið misjafnt hvernig maður
hittir á hann. Það snýr ekki alltaf sama
hliðin upp. Hann er dálitið mislyndur
enda þótt á þvi beri litt á yfirborðinu,”
er dómur þessa Alþýöuflokksmanns.
Náinn samstarfsmaður Kjartans i
stjórnmálunum allt frá þvi að Kjartan
hóf aö starfa fyrir flokkinn, segir helstu
kosti Kjartans vera þá hve skýr hann sé
og fljótur að átta sig á málum. „Hann á
lika auðvelt með að umgangast fólk og
tala við það, enda þótt þeir séu fáir sem
komist nærri honum persónulega,” er
skoðun þessa nána samstarfsmanns.
Þaö er kannski af þessari ástæöu
aö þess veröur ekki áþreifan-
lega vart aö Kjartan sé um-
deildur maöur innan Alþýöuflokks-
ins, enda þótt ýmsir heföu oröiö til
að gagnrýna þá ákvörðun hans að
fara gegn Benedikt um formannssæt-
ið að þessu sinni. Hins vegar verður
þekking hans og sá hæfileiki að skýra
mál sitt á skorinorðan og einfaldan hátt
ekki dreginn i efa, enda töldu langflestir
þeir sem Helgarpósturinn talaði við
þetta tvo höfuökosti hans sem stjórn-
málamanns. Enginn er þó óumdeildur
og tveir ónefndir Alþýðuflokksmenn
framarlega i þeirr'i sveit héldu þvi fram
aö Kjartan væri ekki alfarið sá
málamiðlunar- og sáttamaður og marg-
ir vildu halda fram. „Mér finnst Kjartan
stundum fram úr hófi fastur á meining-
unni — stundum jafnvel barnalega
þrjóskur ef hann hefur tekið eitthvað i
sig.” segir annar þessara krata.
Úr Hafnarfiði heyrist svipuð krata-
rödd og segir að þegar Kjartan sé búinn
að gera upp hug sinn til ákveðinna mála
eftir vandlega ihugun, þá sé hann ákaf-
lega fastur fyrir og yröi vart hnikað.
„Hann getur verið stifur á meiningunni,
þegar svo ber við, eins og glögglega kom
fram varðandi skipakaupin i sjávarút-
vegsráðherratið hans.”
Kjartan er spurður hvort hann sé
þessi dæmigerði málamiölunarmaður i
pólitik, sem sigli milli skers og báru.
„Yfirleitt sækist ég eftir þvi að leita
sátta,” svarar Kjartan. ,,Um grundvall-
aratriðin er ég þó reiöubúinn til aö taka
ágreiningi og sei þá ógjarnan sannfær-
ingu mina.”
Alþýöuflokksmönnum er gjarnan i
viðræðum manna á milli skipt i hægri og
vinstri krata. Ekki verður séð að
Kjartan höfði til ákveðinna hópa innan
flokksins samkvæmt hægri/vinstri skil-
greiningunni. Hans helstu stuönings-
menn koma jafnt úr róttækasta hluta
flokksins og úr þeim hlutanum sem vill
draga úr rikisafskiptum. Þaö er ef til
vill helst úr „gamla trausta flokks-
kjarnanum”, sem stundum hefur svo
verið nefndur, aö mótstaða gegn
Kjartani er nú hvaö höröust. Er þaö
fyrst og fremst vegna sföustu tiöinda, er
Kjartan skoraöi Benedikt Gröndal á
hólm um formannsembættið. Fannst
sumum eldri flokksmönnum aö upp-
gangur yngri kynslóöarinnar i flokknum
væri oröinn helst til hraður. Þá er ekki
einhugur um ágæti Kjartans i for-
mannsstóli i röðum ýmissa i verkaiýðs-
hreyfingunni. En þegar á allt er litið er
þó óhætt aö fullyröa aö staöa Kjartans
innan flokksins er óumdeilanlega mjög
sterk og gagnrýnisraddir fáar og hljóö-
ar á störf hans og stefnu.
Við skulum þó heyra eina úr hópi eldri
manna i flokksstarfi Alþýðuflokksins:
„Kjartan kemur inná þing, þegar allir
eru i sigurvimu eftir okkar stærsta
kosningasigur 1978 og naut fagnaðar-
bylgjunnar innan flokksins. Hann kom
sem sé inn á réttum tima. Hins vegar er
hann alls ekki óumdeildur innan flokks-
ins eins og margir vilja halda. Hann
getur á stundum veriö annaö en þessi
ljúfi, málefnalegi maöur, sem þjóöin
þekkir úr sjónvarpi. Getur veriö hvatvis
á tóninn og hangiö i eigin sannfæringu
og hafnaö öllum málamiölunum sem
mögulega gætu leitt til sátta. A hinn
bóginn veröur ekki annaö séö, en örlögin
hafi einhvern veginn lagt allt upp I
hendur hans. Hann hefur litið þurft aö
hafa fyrir hlutunum”, segir þessi gamli
Alþýðuflokksmaöur Annar á svipaðri
linu hefur og ákveðnar skoðanir á þvi
hvernig hraðri framsókn Kjartans i is-
lenskri pólitik stendur.
,,Ég dreg enga dul á þaö aö hiö hraöa
ris Kjartans innan flokksins er fyrst og
fremst tilkomið vegna þess að Emil
Jónsson fyrrum foringi Alþýöuflokksins
bakkaði hann upp á sinum tima.
Kjartan hefur veriö nefndur erföaprins
Emils. Emilsstuöningur kom hjólunum
af staö, hitt hafa lifsins örlagavættir
séð um, þótt Kjartan sjálfur hafi jú
óneitanlega hjálpaö til meö ódrepandi
metnaöi sinum og metoröagirnd”.
Aðspuröur segist Kjartan þó ekki geta
fallist á þaö, að metorðagirnd reki hann
áfram. „öllu frekar er ég metnaðar-
gjarn i þeim skilningi að ég legg metnað
minn i það aö leysa hvaö eina sem ég tek
aömér, eins velaf hendiogégget”.
Svo er þaö spurningin: Hver er stefn-
an? Hvar er hægt aö setja Kjartan Jó-
hannsson niöurfrslenskripólitik og inn-
an Alþýöuflokksins? Hvað segir hann
sjálfur um þaö? Hvernig skilgreinir
hann sjálfan sig pólitiskt?
„Ég tel mig frekar róttækan á félags-
málasviöinu, en á hinn bóginn er þaö
skoðun min, aö eins og nú háttar til i
þjóðfélagi okkar, þurfi aöhaldssemi i
peningamálastjdrn og rikisfjármálum.
Mér finnst þjóöfélagiö okkar ekki
standa sig nógu vel i stuöningi viö ýmsa
sem minna mega sin svo sem láglauna-
hópa, aldraöa og einstæða foreldra. Mér
finnst viöa þörf fyrir kerfisbreytingar.
Þótt ég veröi sjálfsagt aö teljast aö-
haldssamuriefnahagsmálum vil ég lika
margar breytingar á þvi svibi og þá
m.a. þannig aö stjórntæki veröi virk og
teknar veröi upp nútimalegri stjórn-
sýsluaöferðir”. <
En hvaö segja aörir um pólitiskar
skoöanir Kjartans? Svo hjttir á, að bæöi
Svavar Gestsson, félagsmálaráöherra
og þingmaöur Alþýöubandalagsins og
samráöherra Kjartans til skamms tima
og aftur Björgvin Guömundsson,
borgarfulltrúi Alþýöuflokksins i
Reykjavik eru sömu skoöunar, þegar
þessispurningerborin upp. „Kjartan er
fyrst og fremst tæknikrati („tekno-
krat”) ”segja þeir Svavar og Björgvin.
Fleiri viömælendur Helgarpóstsins
völdu Kjartani nafngiftina tæknikrati,
en tóku þó fram aö slikt þyrfti ekki aö
vera af hinu vonda. Björgvin Guömund-
son sagöist þó óttast aö tæknikratinn i
Kjartani væri of rikur til aö hann gæti
verið farsæll formaöur Alþýöuflokksins
til langframa. Kjartan Jóhannsson
sagöist telja aö menntun væri til góös og
hún nýttist honum I pólitikinni.
Friörik Sóphusson þingmaöur Sjálf-
stæöisflokksins tók nokkuð aöra stefnu i
málinu, er hann útlistar pólitiskan
grundvöll Kjartans Jóhannssonar. „Ég
held aö Kjartan gæti sómt sér vel innan
raöa sjálfstæöismanna a.m.k. gæti
maöur ætlað þaö ef litiö er til samvinnu
hans og Jóns Baldvins Hannibalssonar,
þvi leiöarar þess siöamefnda hafa i
seinni tiö yljaö hjörtum margra góöra
hægri sjálfstæöismanna”, segir Friörik.
Eins og fram hefur komiöj hefur
Kjartan ekki langa þingsetu aö baki.
Hann var ekki fyrr:kominn inn ó þing aö
hann settist I sæti sjávarútvegs-
ráöherra. Kveöa heimildir að sérþekk-
ing hans á sjávarútvegsmálum hafi ekki
veriö meiri en gengur og gerist meöal
þingmanna. Segir sagan aö fljótlega eft-
ir aö Kjartan hafi sest I ráöherrastól
hafi Aöalsteinn Jónsson (Alli riki) frá
Eskifiröi sem hefur veriö i útgerö um
áratuga skeiö fariö á fund Kjartans og
beöiö um fyrirgreiöslu vegna skipa-
kaupa. Kjartan á aö hafa tekiö Aöal-
steini ljúfmannlega en spurt hann fljót-
lega i samtalinu hvort hann heföi nokk-
uö fengist við útgerð áöur.
Þekking Kjartans á sjávarútvegsmál-
um jókst hins vegar fljótlega og segir
Ingvi Hrafn Jónsson þingfréttamaöur
sjónvarps og fyrrum blaðamaður
Sjávarfrétta um samskipti sin og
Kjartans: „Ég tel að Kjartan Jóhanns-
son hafi staðið sig frábærlega vel og hafi
verið einhver besti sjávarútvegs-
ráðherra sem lengi hefur setið. Þar
sýndi hann nauösynlega hörku, en jafn-
framt lipurö á móti helstu hörkuköllum
landsins og tók'st oftast aö fá menn til aö
sættast á lausnir, jafnvel þótt þær væru
þeim þvert á móti skapi. En Kjartan á
ekki einn allan heiðurinn af þvi vegna
þess aö hann hafði afburöa aöstoöar-
mann sem var dr. Björn DagÖjartsson.
Kannski eru hans helstu kostir, aö
kunna aö fá toppmenn til að vinna með
sér og fyrir sig, og einnig hitt aö geta
sagt þeim hverju hann sé aö leita eftir,
þannig að markmiöin séu skýr”.
Þetta var álits blaöamanns fagtima-
rits i sjávarútvegsmálum á ráðherra-
ferli Kjartans Jóhannssonar en hverjar
skyldu skoöanir almennra blaöamanna,
sem hafa mikil og tiö viöskipti við
stjórnmálamenn vera á Kjartani.
Blaöamaöur á Dagblaöinu svarar þvi
fyrir sitt leyti: „Viö fyrstu sýn er
Kjartan greindarlega ófriöur. Hann ber
þaö meö sér aö vera snaggaralegur,
metorðagjarn og duglegur og vekur dá-
litla samúö. Gagnvart blaðamönnum á
hann það til aö vera svolitiö tauga-
veiklaöur en y firleitt þó fremur öruggur
á þvi sem hann hefur fram að færa”.
Stjórnmálasaga Kjartans Jóhanns-
sonar hefur ekki veriö löng. Tiu ár er
stuttur timi i islenskum stjórnmálum. A
rhorgun viröist hann hins vegar átaka-
litiö ætla aö setjast á topp valdápíra-
midans innan Alþýöuflokksins. En það
hefur löngum staöið styrr um forystu-
menn Alþýöuflokksins sem og formenn
annarra stjórnmálaflokka eftir aö þeir
eru komnir á tindinn, þótt litil átök hafi
verið um þá fyrir þann tima. Kjartan er
aöeins 41 árs aö aldri. Er Alþýöu-
flokkurinn aö kjósa sér foringja til
næstuáratuga á flokksþinginuá morgun
eöa veröur hann fómarlamb örra
breytinga á næstu árum? Flokks-
stjórnarmaöur héöan úr Reykjavik tel-
ur einsýnt aö Kjartani takist ekki aö ná
til allra hagsmunahópanna innan Al-
þýöuflokksins”. Hann nær ekki til laun-
þeganna”, sagöi þessi maöur. „Tækni-
kratasvipurinn erof mikill á Kjartani til
aö hann geti lengi setiö I formannssæti
Alþýöuflokksins. Kjartan er, held ég,
ekki „leiðtogatýpan” Hann er góður i
samstarfi viö aöra en standa aleinn á
toppnum og vera undir sifelldum
þrýstingi héöan og þaðan»þaö er annaö
mál. Kjartan Jóhannsson á allt annaö en
auövelda tima framundan", segir þessi
flokksstjórnarmaöur.
Áörar raddir eru þó á annarri skoöun
og segjast halda aö ekkert þaö sé fyrir-
sjáanlegt sem geti komiö Kjartani á kné
I næstu framtið. „Þaö ógnar honum eng-
inn i dag”, segir einn flokksmaöur.
A flokksþinginu á morgun veröa kyn-
slóöaskipti á toppi Alþýöuflokksins. A
þinginu verður Benedikts Gröndal
minnst sem góös og gegns flokksmanns
ogformanns sem leiddi flokkinn I mestu
sigurkosningum hans. Honum verður
einnig þakkaö þaö af mörgum, aö hugsa
um einingu flokksins og draga sig frem-
ur til baka, en skapa óþarfa klofnings-
hættu meö þvi aö fara f kosningaslag viö
Kjartan. Hann veröur „the grand old
man” þingsins. Þaö breytir því þó ekki
aösigurvegarinn á flokksþinginu veröur
annar. Hann heitir Kjartan Jóhannsson.
eftir Guömund Árna Stefánsson