Helgarpósturinn - 23.01.1981, Qupperneq 2

Fostudagur 23. janúar 1981. /^plrj^rpnerh irinn
Gerist þú vanskiiamaöur f vifts.'uptum áttu á hættu aft vera neitað um afborgunarsamninga — og bankalán. Vlsildómar halda þér á „svarta-listanum” I þrjú ár, en gjaldþrot I tíu ár.
PERSÓNUNJÓSNIR EÐA VIÐSKIPTAVERND?
• Tvær tölvuskrár í umferð með upplýsingum um fólk og
fyrirtæki sem lent hafa í vanskilum og gjaldþrotum
Vixildómar, uppboð, árangurs-
laust fjárnám, gjaidþrot. Þeir
sem eru efta hafa verift viftriftnir
eitthvað af þessu fá nöfn sin skráft
i tölvu einkafyrirtækisins Reikni-
stofa Hafnarfjarftar. Fyrirtækift
gefur síftan út skrá, sem nefnd er
va nskilaskrá. Hún hefur aft
geyma nöfn 6-8000 einstaklinga og
fyrirtækja, sem eru viftriöin um
20 þusund mál af þessu tagi.
Starfsemi þessa fyrirtækis
komst raunar i fréttirnar I vik-
unni. Visir skýrfti frá þvi, aft
starfsmenn fógetaembætta vífta á
landinu vinni aft gagnasöfnun
fyrir þaft hjá cmbættunum gegn
þóknun frá þvi.
Önnur viftlika skrá er gefinút af
einstaklingum i Reykjavik, en
hún er ekki eins viftamikil. Hún
hefur aft geyma upplýsingar um
gjaldþrot og árangurslaust fjár-
nám hjá einstaklingum og fyrir-
tækjum i Reykjavik.
Þeirsem hafa fengiftneitun um
lánaviftskipti hjá stórum fyrir-
spörum
RAFORKU
spörum
RAFORKU
tækjum geta reiknaft meft þvi, aft
sú neitun sé byggö á annarri
hvorri skránni. Vanskilaskráin er
til í flestum stærri fyrirtækjum i
Reykjavik og nágrenni, aft sögn
Gylfa Sveinssonar, sem er annar
eigandi Reiknistofu t Hafnar-
fjarftar. Auk þess fer hún til allra
banka, en þar er auk þess notuft
tölvuskrá frá Reiknideild bank-
anna.
Vanskilaskráin kostar 450 ný-
krónur og kemur út tvisvar á ári.
Minni skráin, sem er gefin út af
Þb-útgáfunni (Þb stendur fyrir
þrotabú) og er i höndum 300 lög-
fræftinga, bankastjóra og for-
ráftamanna einstaka stórfyrir-
tækja, sem hafa mikil víxlavift-
skipti. Stofn skrárinnar kostar 370
nýkrónur, en hann er endurnýjaft-
ur tvisvar til þrisvar á ári, en
haldi menn áfram aft kaupa stofn-
inn, sem er endurbættur árlega,
kostar hann 180 krónur.
Þarna er tvímælalaust um aft
ræfta upplýsingar, sem eru i
hæsta máta persónulegar. Sú
spurning vaknar þvi, hvort ekki
sé varhugavert aft leyfa einka-
fyrirtækjum aft setja þær inn I
tölvur eftirlitslaust og gera þær
öllum almenningi aftgengilegar.
Ennþá fyrirfinnast engin lög á
íslandi um starfsemi sem þessa
enda eru allar upplýsingar, sem
þær eru byggöar á, fengnar úr
opinberum plöggum. Helstu
heimildir eru Lögbirtingablaftiö,
uppboftsauglýsingar i Morgun-
blaöinu og VIsi og dómar frá
Bæjarþingi Reykjavikur og ýms-
um fógetaembættum. Hinsvegar
hefur legift fyrir Alþingi frum-
varp um „kerfisbundna skrán-
ingu á upplýsingum er varfta
einkamálefni” I fjögur ár, án þess
aft hljóta afgreiftslu.
Eyðileggja mannorð
— Þaft hefur ekki verift fjallaft
mikiö um þessa skrá hér i ráftu-
neytinu. En meft svona færslum
álít ég, aft sé hægt aft eyftileggja
mannorö manna. Þetta er ein af
þessum viftkvæmu skráningum,
sem er fjallaft um i frumvarpinu,
og ég tel aft væri þaft orftift aft lög-
um þyrfti aft sækja um leyfi fýrir
þessu fyrirtæki, sagfti Baldur
Möller ráftuneytisstjóri í dóms-
málaráftuneytinu um þetta mál i
samtali vift Helgarpóstinn.
En ólögleg er þessi skráning
ekki, og i frumvarpinu er heim-
ildin skýr. í áttundu grein segir,
aft sá sem óskar eftir þvi aft hefja
skráningu á upplýsingum um
fjárhag manna og lánstraust i þvi
skyni aft miftla þeim áfram skuli
skila sérstakri tilkynningu um
þaft til tölvunefndar. t niundu
grein segir, aö þvi aöeins megi
skrá upplýsingar og veita öftrum
aftgangaft þeim, aft þær hafi gildi
um mat á fjárhag manna og láns-
trausti. Og I tiundu grein segir, aft
skrá megi nafn manns efta fyrir-
tækis, heimilisfang, nafnnúmer
efta fyrirtækjanúmer, stöftu, at-
vinnu og aftrar upplýsingar sem
eru tiltækilegar á opinberum
skrám, án þess aö skýra viftkom-
andi frá.
Samkvæmt upplýsingum Jóns
Helgasonar alþingismanns haffti
allsherjarnefnd neftri deildar
frumvarpift til meftferftar i haust.
Þaft var sent út til umsagnar og
verftur væntanlega lagt fram til
annarrar umræöu fljótlega eftir
aft þingift kemur saman eftir jóla-
fri.
— Ég þekki þetta fyrirtæki ekk-
ert. En mér sýnist, aft tilvist þess
sýni þörfina á þessari löggjöf,
sagfti Hjalti Zóphóniasson
deildarstjóri i dómsmálaráöu-
neytinu og einn af höfundum
lagafrumvarpsins.
Þaft var samdóma mat þeirra
lögfræftinga og starfsmanna
dómsmálaráftuneytisins, sem
Helgarpósturinn haföi tal af
vegna þessa máls, aö i sjálfu sér
sé ekkert athugavert vift skrán-
ingu af þessu tagi. Þeir bentu
_jyieftal annars á, aft i áratugi hafi
allir dómar frá Bæjarþingi
Reykjavikur verift gefnir út i
blafti, sem nefnist Kaupsýslu-
tiftindi. Þar er þó sá munurinn, aö
dómarnir eru birtir eftir dagsetn-
ingum, en eftir að larift var aft
nota tölvutæknina er nöfnum
raöaft upp eftir stafrófsröft og
nafnnúmerum. Það er þvi mun
aftgengilegra og íljótlegra aft
finna allar upplýsingar um til-
tekna menn i þessum tölvuskrám.
Nánari skýring þarf að
fyigja
— Þetta er ekkert athugavert,
ef rétt er aft þvi staftiö og vifthlít-
andiskýringar gefnar á dómnum.
En vixildómur i dag efta i fyrra
þarf ekki aft fara saman vift
heiöarleika. Nánari skýring þarf
aft fylgja, sagöi einn hinna lög-
fróöu manna, sem vifthöfftum tal
af.
Annar benti á þann galla á
þessari skráningu visildóma i
vanskilaskrána, aö þar komi nöfn
allra, sem hafa skrifaft á vixlana,
þ.e. nafn samþykkjanda, útgef-
anda og ábekkinga. Þetta taldi
hann óréttlátt, þvi oftast séu
þessar skuldir gerðar upp eftir
dóm og aldrei gengift aft öllum
ábyrgftarmönnum.
Víxlar misnotaðir gifur-
lega
Gylfi Sveinsson, annar eigenda
Reiknistofu Hafnarfjarftar, sem
gefur Ut vanskilaskrána, er ekki
sammála þessu.
— Vfxlar eru alvarlegt plagg,
sem er misnotaft gifurlega mikift,
og enginn maftur er saklaus ef
hann hefur skrifaft á vixil sem
ekki er greiddur. Þeir ganga allir
i ábyrgft hver fyrir annan, sagfti
Gylfi f samtali viö Helgarpóstinn.
Aft sögn Gylfa hefur tölvu-
vinnsla af þessu tagi verift vift lýfti
i um þaö bil tlu ár. Lengi vel var
hún eingöngu á vegum bankanna.
Þar er hUn notuft þannig, aft nöfn-
um þeirra sem biftja um lán er
flett upp og lánshæfni manna
metin eftir þeim upplýsingum
sem þar er aft finna.
— Bankastjórarnir sögftu aldrei
frá þvi, aö þeir flettu upp þessum
upplýsingum, og yfirleitt vissu
menn ekki af þvi aft þeir væru á
vanskilaskrá, sagfti Gylfi Sveins-
son ennfremur.
— Fyrirtæki okkar byrjafti
þessa tölvuskráningu fyrir tveim-
ur til þremur árum, enda er ekk-
ert réttlæti i þvi, aft afteins
bankarnirhafi aftgang aft þessum
upplýsingum. Vanskil færast
gifurlega i vöxt, og þaft er ákveft-
inn höpur fólks sem svifst einskis
i viftskiptum, og sá hópur fer
stækkandi. Fyrirtæki eiga ákaf-
lega erfitt meö aft varast þetta
fólk, og þaft er oft mikift i húfi.
Mörg fyrirtæki eru stærri i útlán-
um en sparisjóðir og mörg banka-
útibúanna. Og aft sjálfsögftu liftur
heiðarlegt fólk fyrir þennan hóp
manna sem einskis svifst. Vift-
skiptahættir lslendinga eru nefni-
lega ákaflega ruddalegir, en ég
trúi þvi aft þessi vanskilaskrá
muni bæta þá verulega og hafi
raunar gert þaft þegar, sagði
Gylfi.
Helstu glæframennirnir
á skrá
Helgarpósturinn haföi lika
samband vift eiganda Þb-útgáf-
unnar, en hann vildi ekki láta
nafns sins getift. Astæftuna sagöi
hann þá, aö hann vildi ekki aug-
lýsa skrána. Ef hún yrfti of þekkt
væri hætta á aft fólk næöi i hana i
þvi skyni aft misnota hana, efta
fólk kæmi i striftum straumum til
aft fá nöfn sin út úr henni.
Útgefandinn, sem er lögfræft-
ingur aö mennt, sagfti skrár af
þessu tagi ákaflega nauftsynleg-
ar. Þaö hafi til dæmis tekist aft fá
inn i hana alla helstu vanskila- og
fjárglæframennina, sem hann
sagfti aft sé um 200 manna hópur.
— En vift höfum mun tak-
markaftri upplýsingar en þeir i
Hafnarfiröi. Astæftan er meftal
annars sú, aft þaö er ekki endilega
visbending um greiftslugetu þótt
menn fái dóm vegna vixilmáls, og
okkur finnst ekki rétt aö ganga
eins langt i skráningu smáskulda
og þeir gera i Hafnarfiröi, sagfti
útgefandi Þb-skrárinnar.
Vift lauslega könnun i nokkrum
stórum fyrirtækjum á höfuft-
borgarsvæftinu, þar sem lánsvift-
skipti eru algeng, kom I ljós, aft
þaö er misjafnt hvafta not menn
telja sig hafa af þessum skrám.
eftir Þorgrím Gestsson
myndir Jim Smart