Helgarpósturinn - 06.02.1981, Blaðsíða 18

18
Pungrottan fær á baukinn
Háskólabió-mánudags-
mvndin: Þaö er ekki hægt aö
nauöga mönnum (MtEsnd kan
ikke voldtages). Sænsk. Árgerö
1978. Handrit og leikstjórn Jörn
Donner. Aöalhiutverk: Ann Go-
denius og Gösta Bredefeldt.
greiningu laganna á nauðgun
enda viðkvæöið oftast: „Henni
var nær'.” Það breytir þvi þó
varla að niðurlægingin er hin
sama.
Þessi mynd finnsk/sænska
kvikmyndaleikstjórans Jörn
K vikm yndir
eftir Björn Vigni'Sigurpálssori'
Það gerist liklega um hverja
helgi hér á höfuðborgarsvæð-
inu — um það leyti sem nætur-
lifið með tilheyrandi sumbli er
að fjara út — að konu er þving-
að til ásta. Oftast nær er konan
liklega hálfmeðvitundarlaus
sakir ölvunar og litt fær að veita
mótspyrnu. Sjaldnast er lika
kært i tilfellum sem þessum og
ekki vist að þau stæðust skil-
Donner er gerð eftir samnefndri
skáldsögu finnsku skáldkonunn-
ar Marta Tikkanen (höfunds
ljóðabókarinnar Astarsögunn-
ar, sem Heimir Pálsson sagði
okkur frá hér i Hringborösgrein
i sumar), og segir einmitt frá
atviki af þessu tagi.
Fráskilin kona, afgreiðslu-
maður á bókasafni, fer út að
skemmta sér með vinkonu sinni
Allsstaðar sama sagan
Alþýöuleikhúsið:
Kona. Þrir einþáttungar eftir
Dario Fo.
Leikstjóri: Guðrún Ásmunds-
dóttir. Leikmynd og búningar:
ivan Török. Áhrifahljóð: Gunn-
ar Reynir Sveinsson. Lýsing:
David Walters. Þýðendur: Olga
Guðrún Árnadóttir, ólafur
Haukur Simonarson og Lárus
Ýmir óskarsson. Leikendur:
Sólveig Hauksdóttir, Edda
Hólm og Guörún Gisladóttir.
Alþýðuleikhúsið er nú loksins
komið i húsnæði sem það hefur
fram i skoplegu ljósi mannlega
eiginleika og bresti þannig að
áhorfandi sér sjálfan sig eða að
minnsta kosti náunga sinn á
sviðinu og hver getur ekki
hlegið á kostnað náungans? Og
enn eitt. Þau vandamál og
aðstæður sem Dario tekur fyrir
eru ekki bundnar við italskar
aðstæður eingöngu þó þau beri
sterkt svipmót samfélagsins
sem þau eru sprottin upp úr,
heldur eru þessi vandamál og
aðstæður sameiginleg vest-
rænum iðn- og velferðarrikjum.
eitt ráð yfir, gamla Hafnarbió,
og er vonandi að þau yfirráð
standi lengur en fram á sumar,
en til þess tima nær samningur
leikhússins við húsráðendur. Sú
aðstaða sem leikhúsið hefur
þarna komiösér upp tekur langt
fram þeim aðbúnaði sem starf-
semi þess hefur áður mátt við
una. Hefur þessi gamli braggi
nú öðlast nýtt lif og nýjan til-
gang. Ég óska Alþýðuleikhúsinu
til hamingju með breytinguna.
Dario Fo virðist á góðri leið
með að verða eftirlætisleikskáld
okkar Islendinga. Alþýðuleik-
húsið hefur sýnt leiki eftir hann
viö miklar vinsældir og frum-
sýnir nú tvö leikverk eftir hann
og mér heyrist á fréttum að
annaðhvert leikfélag úti á
landsbyggðinni sé að setja upp
verk eftir hann. Manni veröur
óneitanlega spurn i hverju þess-
ar vinsældir liggja. Hvaða
erindi á þessi italski róttæk-
lingur, andófsmaöur og grinisti
við Islendinga?
Dario Fo virðist vera einn af
þessum mönnum, sem geta allt.
Hann semur leikrit, leikstýrir,
teiknar leikmynd og búninga,
leikur aðalhlutverkiö og semur
jafnvel ballett og tónlist ef
mikið liggur við. Hans megin-
kenning er sú að leikhús skuli
vera skemmtilegt. Það má vera
ýmislegtannað einnig, pólitiskt,
fáránlegt, heimspekilegt eða
hvað sem hver vill, en það á að
vera skemmtilegt og ekki bara
skemmtilegt heldur bráö-
skemmtilegt. Til að ná þessu
marki hefur hann leitað viða
fanga, beitir aðferðum farsa og
kómediu, og seilist einnig til
fornra alþýðlegra gleðileikja
sem eiga sér langa hefð á Italiu.
En þessir fornu alþýðuleikir
höfðu einmitt oft að aðalmark-
miði að fara með dár og spé um
hina riku og voldugu og það
gerir Dario Fo svikalaust i
sinum verkum. Það eru til
lærðar kenningar um að
gamansemi alþýðu sé oftast á
kostnað þeirra riku og voldugu
og við þurfum ekki að horfa
lengi i eigin barm til aö sjá aö
það er rétt. Og þarmeö er komin
ein skýring á vinsældum Dario
Fo. En það kemur fleira til.
Honum er einkar lagið að draga
Kona
Þessir þrir einþáttungar sem
sýndir eru undir samheitinu
Kona eru samdir af Fo og konu
hans Fröncu Rame. Franca
Rame hefur yfirleitt leikið aðal-
hlutverkið i leikritum manns
sins og eru þessir þættir sér-
staklega samdir fyrir hana.
Hefur hún farið með þá vitt og
breitt um Italiu og reyndar
viðar við mikla aðsókn og góðar
undirtektir. Þættirnir eru fram-
lag þeirra hjóna til jafnréttis-
baráttunnar og bera það með
sér að þar er margskonar sér-
kvenlegri reynslu haldið til
haga. Reyndar kemur fátt sem
hér er talað um þeim á óvart
sem fylgst hefur eitthvað meö
jafnréttisumræðu siðustu ára,
en hér er þetta efni sett fram á
nýjan, vekjandi og bráð-
skemmtilegan hátt, þó gamanið
verði stundum býsna grátt (á
kostnað karlmanna að sjálf-
sögðu og geta viðkvæmar sálir
eins og t.d. ég, tekið sumt af þvi
nærri sér).
Fótaferð
Fyrsti þátturinn, er svipmynd
af morgunamstri verkakonu,
sem á barn og mann, og gefur
jafnframt innsýn i daglegt lif
hennar þegar hún rifjar upp það
sem gerðist daginn áður. Þessi
þáttur er efnisrýrastur þátt-
anna þriggja en jafnframt
hlægilegastur, eða á ég heldur
að segja að gamansemi hans
hafi verið góðlátlegri en hinna,
gamanið græskulausara og
broddurinn ekki eins hvass.
Sólveig Hauksdóttir skilar
þessum þætti mjög vel og fer
stundum á kostum i léttum og
blæbrigðasnöggum farsaleik.
Ég hef ekki séð hana gera betur
á leiksviði.
Annar þátturinn Ein, fjallar
um velmegandi miðstéttarkonu
sem er lokuö, bókstaflega, inni á
heimilinu og er á góðri leið með
að veröa brjáluð. (Hún á við
geðræn vandamál að striða og
er að kikna undan kúgunar-
þunga hins kapitaliska karl-
rembuþjóöfélags.) Þessi þáttur
er þrælmagnaöur i frábærri
túlkun Eddu Hólm, sem hér
vinnur umtalsverðan leiksigur.
Hér er ekki á ferðinni neitt
græskulaust gaman heldur hár-
i tilefni af fertugs afmælis, fær
sér einum of mikið neðan i þvi
og lendir i að fara heim með
dæmigerðri pungrottu, sem er
finnskur keiluspilsmeistari i
þokkabót. Þegar hins vegar á
hólminn er komið vill konan
ekki þýðast manninn, sem tekst
þó að hafa fram vilja sinn án
þess að konan megni að veita
verulegt viðnám.
Þegar konan rankar við sér
aftur man hún fátt frá atburðum
næturinnar nema niðurlægingu
sina sem brátt snýst upp i eins
konar þráhyggju. Henni tekst af
harðfylgi og oft ótrúlegri út-
sjónarsemi að hafa upp á pung-
rottunni, heimilisfangi manns-
ins og grafast fyrir um alla hagi
hans. Ekki verður það til
álitsauka hennar á manninum,
svo að hún einsetur sér að ná
fram hefndum. Dulbúin tekur
hún að ofsækja hann um leið og
hún leggur á ráðin hvernig hún
geti svarað i sömu mynt. Þar er
auðvitað helsti höfuðverkur
Þaö er „full ástæöa til þess aö
óska Alþýðuleikhúsinu til ham-
ingju með fleira en húsnæöið.
Fyrsta frumsýningin þar er
mjög eftirminnilegur at-
’burður”, segir Gunnlaugur Ast-
geirsson i umsögn sinni um
Konu I Hafnarbiói. Hér sést Sól-
veig Hauksdóttir i hlutverki
sinu i Fótaferð, fyrsta ein-
þættinum af þremur.
beitt og nistandi háð þannig að
stundum rennur manni kalt
vatn milli skinns og hörunds yfir
grimmri skopfærslu nakins og
óhugnanlegs veruleika.
Þriðji þátturinn, Við höfum
allar sömu sögu að segja, er fra-
brugðinn hinum tveimur. Hann
byggir meira á fantasiu og
óvæntum tengslum. 1 honum er
fjallað á hugmyndarikan og lif-
andi hátt um hlutverk konunnar
sem ástkonu, og móður, dóttur
og þjónustu. 1 fantasiunni birtist
okkur kaldur raunveruleikinn
og i skopfærslunni felst háðsk
ádeila á kúgun konunnar i
hvaða mynd sem hún birtist.
Þessi þáttur er viðamestur i
sýningunni og trúlega sá vand-
meðfarnasti. Það er næstum
ótrúlegt að sjá hvað Guðrún
Gisladóttir spannar vitt svið
tjáningar i túlkun sinni á þess-
um þætti. Hann býður að visu
upp á mikla möguleika og þeir
möguleikar eru vissulega nýttir
i þessari sýningu.
Það ætti að vera ljóst af þvi
sem þegar er sagt að leikstjórn
Guðrúnar Asmundsdóttur hefur
tekist mjög vel. Hún hefur valið
þá vandasömu leið að láta leik-
endurna vera á mörkum þess að
springa i loft upp og sleppa sér i
ærslafenginn farsaleik. En þessi
sprenging verður ekki og leik-
konurnar feta örugglega þetta
þrönga einstigi. Ég er ekki frá
þvi að með svolitið meiri ögun
hefði þessi frábæri leikur orðið
snilldarleikur og ég er viss um
að sýningin á eftir að batna enn
þegar sýningum fjölgar.
Leikmynd Ivan Töró’k er ein-
föld og iburðarlaus, hentaði vel
húsnæðinu og undirstrikaði þá
aðferð leikstjóra að koma
efninu til skila einungis með
flutningi textans og látbragöi.
Það er þvi full ástæða til þess
að óska Alþýðuleikhúsinu til
hamingju með fleira en hús-
næðiö. Fyrsta frumsýningin þar
er mjög eftirminnilegur at-
burður. —G. Ast.
„...verulega snotur mynd um
heldur viðurstyggilegan þjóö-
félagskvilla, sem á erindi við
bæði kynin”.
hennarsáaðþaðerekkihægt að
nauðga karlmönnum eða svo er
henni sagt af þeim sjálfum. En
er það svo?
Það er ástæðulaust að spilla
ánægjunni fyrir áhorfendum
með þvi að svipta hulunni af þvi
hvernig konan fer að þvi að ná
fram hefndum. Jörn Donner
byggir upp aðdraganda þessa
lokauppgjörs þeirra á meistara-
legan hátt, svo að myndin
Jielgarpósturinn
verður meira i ætt við þriller en
það sósialdrama sem er
óneitanlega undirtónn frá-
sagnarinnar og maður óttaðist
fyrirfram að yrði hinn rauði
þráður myndarinnar. Kven-
frelsisboöskapurinn er heldur
hvergi yfirkeyrður og þótt lykil-
atriði myndarinnar, nauðg-
anirnar, gæfu vafalaust ein-
hverjum kærkomið tækifæri til
að velta sér upp úr ósómanum,
leysir Donner þau af dæma-
lausri smekkvisi —gefur
fremur i skyn en að lýsa athæf-
inu. Engum ætti þvi að vera þar
ofboðið, og reyndar eru var-
færnisleg tök Donners á þessu
vandmeðfarna efnislik, að hann
getur iðulega leyft sér áö vera
kiminn og gamansamur.
Leikur þeirra Ann Godenius
og Gösta Bredefeldt er eins og
annað i þessari mynd — lág-
stemmduren heilsteyptur. Jörn
Donnerhefur þvi tekist ætlunar-
verk sitt — að búa til dæmisögu
úr hversdagslifinu, verulega
snorta mynd um heldur viður-
styggilegan þjóðfélagskvilla,
sem á erindi við bæði kynin.
— BVS
Ys og þys út af flensu
Herranótt 1981 .
Ys og þys út af engu eftir
William Shakespeare i þýöingu
Helga Hálfdánarsonar.
Leikstjóri: Andrés Sigurvins-
son. Leikmvnd og búningar:
Friðrik Erlingsson og Karl
Aspelund.
Leikendur: Karl Aspelund,
Róbert Jóhannsson, Skúli
Gunnarsson Arni Snævarr,
Jóhann Viðar ivarsson, Einar
M. Ólafsson, Hildur Jóhanns-
dóttir, Þórður Steingrimsson,
Kári Indriðason, Steingrimur
Benediktsson, Bjarni Másson,
Hafliði Helgason, Sigrún Bjart-
marz, Ásta H. Ingólfsdóttir,
Þórdis Arnljótsdóttir, Þóra
Laufey Pétursdóttir, Stefán
Jónsson, Asgeir V. Snorrason,
Anna H. Ilildibrandsdóttir,
Brynjar Karlsson, Érna
Milúnka Kojic, Bertha María
Arsælsd. Stefán G. Stefánsson.
Herranótt Menntaskólans i
Reykjavik hefur nú ráðist i að
setja upp einn af eldri gaman-
leikjum Shakesperars, Ys og
þys Ut af engu. Þessi leikur
hefur einu sinni áður verið
settur á svið, i Kennaraskól-
anum 1970 og vill svo skemmti-
lega til að leikstjórinn nú,
Andrés Sigurvinsson lék þá eitt
af aðalhiutverkunum. Þetta
leikrit hefur sér það til ágætis,
fyrir utan að vera skemmti-
legur farsi á gullfallegu máli, að
i þvi eru tiltölulega mörg
nokkurnveginn jafnstór aðal-
hlutverk og gefur það mörgum
tækifæri til þess að spreyta sig,
án þess að of mikið mæði á
hverjum einstökum. Hentar þvi
leikritið vel til uppfærslu áhuga-
hópa. Hitt er svo annað mál að
texti þess er mjög vandmeðfar-
inn og þarf leikstjóri að leggja
mikla alúð við að leggja setn-
ingarnar i munn leikenda.
Það er ótrúlegt þrekvirki fyrir
unglinga i Menntaskóla að
koma upp jafn fjölmennri og
viðamikilli sýningu. Ég held að
slikar syningar séu ómetan-
legar I félagsstarfi skóla, veita
nemendum útrás fyrir óbeislaða
orku viðerfið og þroskandi við-
fangsefni og er jafnframt hvild
frá námsbókum (þó sú hvild
verði stundum fullmikil, segir
kennarinn i mér). Ekki er slður
mikil um vert að i skólasýn-
ingum hafa margir okkar
fremstu leikara smitast þessari
þrálátu bakteriu. Skólasýn-
ingar eru því mikilvægur þáttur
i leiklistarlífi þjóðarinnar.
Mér virðist þessi uppfærsla
hafa tekist vel að mörgu leyti.
Sviðsmyndin er i hreinum
formum, hvit með hliðar-
tjöldum og brú útfrá aðalsvið-
inu. Gefurþaðsvigrúm til mik-
illar hreyfingar á sviðinu sem
ósparter notað og glæðir leikinn
auknu lifi. Frumlegir búningar,
hvitir kjólar og svört gamal-
dags jakkaföt, draga athyglina
frá Utliti persónanna og beina
henni að þvi hvað þær segja. En
þvi miður var oft misbrestur á
þvi að framsögnin væri nægi-
lega skýr, enda varla von til
þess að óþjálfaðir unglingar geti
skilaö fullkomlega jafn vanda-
sömum texta (sem atvinnu-
leikarar eiga oft i erfiðleikum
með).
Annars var sýningin sem ég
sá, önnur sýning, hálfgert
ómark vegna þess að hálfur
leikendahópurinn var meö
flensu og ætla ég þvi að sleppa
þvi að fjalla um einstaka leik-
endur, en miðað við flensuna og
aðra óáran sem herjaði þetta
kvöld var mesta furða hvað
hópurinn stóð sig vel á sviðinu.
Þegar leikendum skánar sóttin,
sem ég vona að verði sem fyrst,
þá trUi ég aö flestir geti haft gott
gaman af þessari sýningu og
notalega kvöldstúnd i Félags-
heimilinu á Seltjarnarnesi.
—G. Ast.
Í-ÞJÓÐLEIKHÚSW
Könnusteypirinn
póiitíski
i kvöld kl. 20
sunnudag kl. 20
Næst sföasta sinn
Oliver Twist
laugardag kl. 15
sunnudag kl. 15
Dags hríöar spor
laugardag kl. 20
Litla sviðið:
Líkaminn annaö ekki
þriðjudag kl. 20.30
Miðasala kl. 13.15—20. Simi
11200.
leikfélag
REYKJAVlKUR
Ofvitinn
föstudag kl. 20.30
Rommí
laugardag kl. 20.30
Otemian
sunnudag kl. 20.30
Miðasala i Iönó kl. 14—20.30.
Simi 10620.
Austurbæjarbíó
laugardag kl. 23.30
Miöasala i Austurbæjarbíó
frá kl. 16-23.
t