Helgarpósturinn - 15.04.1981, Blaðsíða 4

i h *:; í = í n <• # ♦ f *.*«* ui ■ -rr^ í # ' p > fyjfí: - r/1 «.#V * *■■■* <
EINVIGI
Miðvikudagur 15. apríl 1981
Hvers vegna er þörf — eöa þörf
ekki — á bandarisku varnarliði
hér á landi?
Kjartan: Aðalástæðan fyrir
þvi, að það er þörf á varnarliði frá
samstarfsþjóðum okkar i At-
lantshafsbandalaginu er tviþætt,
t fyrsta lagi er þaö nauðsynlegt til
að tryggja öryggi tslands,
tryggja það aö tsland verði ekki
fyrir hernaðarásókn af hálfu
rikja, sem við teljum hugsanlega
að séu okkur óvinveitt. Þar á ég
við riki sem hafa annars konar
stjórnmálafyrirkomulag og ann-
ars konar þjóöfélagsgerð, en við
kjósum að hafahér. t öðru lagi er
varnarstöðin á Islandi ákaflega
mikilvægur hlekkur i sameigin-
legu varnarkerfi Atlantshafs-
bandalagsins, sem Islendingar
hafa tekið ákvöröun um að vera
þátttakendur i. Og um þá þátt-
töku hefur verið mikil eining á
milli a.m.k. þriggja stjórnmála-
flcácka.
Þessar tværhöfuðástæður tel ég
vera fyrir dvöl varnarliðsins, þ.e.
beina öryggishagsmuni Islands
og hins vegar sameiginlega
öryggishagsmuni Atlantshafs-
þjóðanna, þótt raunar séu þessir
tveir höfuðþættir litt aðskiljan-
legir.” ,
Guömundur: ,,Ég er þarna á
öndverðum meiði. Ég vil ekki
aðeins segja að ekki sé þörf á
varnarliðinu heldur beinlinis að
það sé hætta fyrir okkur íslend-
inga að hafa það hér á landi. Og
þessi hætta hefur fariö vaxandi
með gjörbreytingu i vigbúnaði og
hefur eiginlega dregiö okkur inn i
þá stöðu, að við myndum dragast
inn i átök, sem Bandarikin ættu i,
án þess að Atlantshafsbandalagið
ætti þar þátt i heild sinni.”
Kjartan: ,,Ég er nú langt frá
þvi að vera sammála þessu. Það
þarf ekki annað en að lita á landa-
kort og þann herfræðilega veru-
leika, sem tsland er hluti af, til að
sannfærast um það, að lega
landsins ein út af fyrir sig, er þess
valdandi að Islendingar geta
ekki komist hjá þvi að taka af-
stöðu i þeim ágreiningi sem er á
milli alræöisþjóðanna og lýð-
ræðisþjóöanna. Við höfum kosið
að skipa okkur i sveit með lýð-
ræðisþjóðunum og við verðum að
standa við þá ákvörðun okkar. Ég
held einnig, að það sé hættuleg
rangfærsla og rangtúlkun á öllum
kringumstæðum, að halda þvi
fram aö tsland sé fyrst og fremst
c
o
</>
</i
CD
C
c
o
o
c
íO
o

O
c
o
3
c
3
Q_
C
O
íl>
O
to
</>
U)
o
3
HERINN OG NATO
Oeilan um bandariska varnarliöið hér á landi og tiivist tsiands i Atiantshafsbandalaginu er langt frá
þvi að vera ný af nálinni. Umræður og oft heiftúðugar deilur herstöðva-og NATO andstæðinga og aftur
þeirra scm viija tryggja varnir og öryggi tsiands meö þvf að taka þátt I samstarfi NATO og hafa hér
bandariskt varnarlið, hafa ekki farið framhjá nokkrum manni siðustu áratugi.
Guömundur Georgsson læknir fyrrum forniaöur miðnefndar herstöðvaandstæðinga og Kjartan
Gunnarsson framkvæmdastjóri Sjáifstæðisfiokksins og ákafur taismaður þeirra sem vilja herliðið hér
við núverandi aðstæöur rökræða þessi mál f Helgarpóstinum i dag. Þeir heyja einvigið aö þessu sinni.
fram i öllum heimildum þám hin
um svokölluðu leyniskýrslum,
(skjSum bandariska utanrikis-
ráðuneytisins), að Bandarikja-
menn voru að sækjast eftir
útvirki fyrir varnir sinar. Og þar
kom aldrei fram neinn áhugi á
vörnum tslands.
t sambandi við legu lándsins,
þá er þaö ljóst að það sem
Bandarikin skiptir máli hérna eru
hinar margvislegu stjórnstöðvar
og hlerunarstöðvar og þessi
tækni hefur fengið aukið gildi með
árunum, þvi úrvinnsla alls kyns
upplýsinga gegnir nú stóru hlut-
verki i' nútima striðsrekstri. Þeir
nota einnig Island sem miðunar-
stöð fyrir flugvélar sinar og kaf-
báta. Það má vera að þessi atriði
séu gild fyrir varnir Bandarikj-
anna, en fyrir okkar varnir hefur
ljóst, að Ráðstjórnarrikin myndu
ekki láta staðar numið i útþenslu-
og landvinningastefnu sinni. Þeg-
ar þau höföu eftir seinni heim-
styrjöldina lagt undir sig með
blóðugu ofbeldi hvert rikið i
Austur-E vrópu, sem nú er, af
fætur ööru. Þá risu þessar þjóðir
upp til varnar og stofnuðu
varnarbandalag — Atlantshafs-
bandalagið. Ef það væri eitthvert
sannleikskorn i þvi sem umboðs-
menn Ráðstjórnarrikjanna á
íslandi halda fram, um aö banda-
lagið sé árásarbandalag, þá hefði
að sjálfsögðu höggið á Ráð-
stjórnarrikin verið látið riða,
þegar Atlantshafsbandalagið
haföi algjöra yfirburði yfir Ráð-
stjórnarrikin hernaðarlega. A
meðan að Bandarikin ein réðu
hefir kjarnorkuvopnum, en Ráð-
„Herstöðin býður heim hættu á
gjöreyðingu”
mikilvægt i dag, vegna aukins I
vigbúnaðar og nýrrar þróunar i
vopnatækni. Landið er vegna legu
sinnar — mjög mikilvægthernaðar
lega i öllum átökum, þar sem að
annars vegar stæðu Atlantshafs-
bandalagslöndin, eitt eða öll, og
hins vegar Ráðstjórnarrikin og
fylgiriki þeirra.
Þetta er vegna þess að tsland
liggur miðja vegu i Atlantshafinu,
milli Bandarikjanna og Evrópu
og stendur þar með vörð um h'f-
linu Atlantshafsbandalagsins,
samgönguleiðina yfir hafið.”
Guðmundur: „Þessi rök
Kjartans heyrast gjarnan frá
herstöðvasinnum að varnarliðið
þurfi að vera hér til aö stemma
stigu við ásókn Sovétrikjanna, og
Rússar myndu hremma okkur ef
hér væri ekkert varnarlið. Ég
held að það sé ljóst að sú ger-
breyting hefur oröið á öllum vig-
búnaði f rá þvi aö varnarliðið kom
hingaö, að allt tal um að tsland
verði variö i átökum er gjörsam-
lega fráleitt. t nútima striði býður
vera varnarliðsins einfaldlega
hættunniheim fyrir okkur tslend-
inga.
Það má vera að þær aðstæður
sem voru — ég treysti mér ekki til
að fullyrða það — þegar varnar-
liðið kom hingað að unnt hefði
verið að verja landiö gegn
hugsanlegri árás. Ég dreg það þó
mjög i efa. Það er hins vegar aug-
ljóst, að það voru ekki varnir
Islands, sem vöktu fyrir Banda-
rikjunum þegar þeir komu hingað
með her sinn. Það er skýrt dregið
þetta enga þýðingu, heldur býður
hættu á gjöreyðingu heim.
Það hefur einnig komiö fram
varðandi herstöðina hérna, að
Bandarikin gætu leyst þetta mál
öðruvisi, en að hafa herstöö hér.
Lausnin yrði hins vegar mun dýr-
ari fyrir þá og myndi ef til vill
kosta þd tvö flugvélamóðurskip.
Þetta kom fram t.d. i grein i
Morgunblaðinu eftir Friðrik
Sóphusson, er hann var nýkominn
af NATO-fundi. Þetta er þvi fyrst
og fremst fjárhagslegt spursmál,
fyrir Bandarikjamenn að hafa
eftirlitsstöö og stjórnstöð i
árásarstriði hérlendis. Þetta er
nú það rétta varðandi varnargildi
herstöðvarinnar fyrir Islensku
þjóðina.”
Kjartan: ,,Ég álit að
Guðmundur snúi hverri einustu
staðreynd i þessu máli við. Hann
les þetta mál, eins og skrattinn
les bibliuna. t fyrsta lagi er það
algjörlega rangt að tala eingöngu
um tsland og Bandarikin i þessu
samhenglBandarikin eru ekki ein
i Atlantshafsbandalaginu. Það
eru i bandalaginu fjölmörg riki,
sem eiga mikilla hernaöarlegra
og stjórnamálalegra hagsmuna
að gæta af þvi að bandalagið sé
styrktog stöðugt.l hópi þessara
þjóða, eru margar helstu vina-
nágranna- og viðskiptaþjóðir
okkar tslendinga.
Bandalagið er ekki árásar-
bandalag. Það var stofnað til að
tryggja friö og til að tryggja
öryggi aðildarrikjanna. Og það
var stofnað, þegar það var orðið
stjórnarrikin ekki. Ef þetta væri
árásarbandalag, þá hefði árásin
náttúrlega verið gerö þá. Það er
þvi engum blöðum um það að
fletta, að Atlantshafsbandalagið
er varnarbandalag.
Ég álit að tslendingar, eins og
allar aðrar þjóðir i veröldinni,
hafi ekki aðeins skyldu við sjálfa
sig. Við höfum skyldur viö
Evrópu nú, að Ráðstjórnarríkin
hafa þrefalt eða fjórfalt magn
hermanna og vopnabúnaðar á
móti þvi sem Atlantshafsbanda-
lagið hefur yfir að ráða á sömu
slóðum. Yfirburðir Ráðstjórnar-
rikjanna á sviði hefðbundinna
vopna ffu óumdeilanlegir. Og það
er lika óumdeilanlegt að þessi
vopn eru fyrst og fremst árásar-
vopn. Nú telja margir, að hvorki
Bandarikin né Ráðstjórnarrikin
myndu fara út i kjarnorku-
styrjöld með þeim afleiðingum
sem slikt hefði. Hins vegar er það
stefna Sovétrikjanna að kúga
Vestur Evrópurikin tilhlýðni og
leysa upp Atlantshafsbandalagið
m.a. á grundvelli yfirburða sinna
á sviði hefðbundinna vopna.
Mikilvægt atriði i þessum mála-
tilbúnaði Ráðstjórnarrikjanna er
að sannfæra Evrópurikin um að
möguieikar á liðsflutningum til
Evrópu frá Bandarikjunum séu
glataðir. Slikir liðsflutningar
yrðu að fara stystu leiðina yfir
Atlantshafið, og þess vegna yrðu
Atlantshafsbandalagsþjóðimar
að rdða yfir Norður-Atlantshaf-
inu. Það verður best gert með þvi
að halda uppi eftirliti og vörnum,
m.a. frá Islandi, NoregvBretlandi
og Bandarikjunum.
Þá vil ég eindregið undirstrika
að eftirlitshlutverk herstöðvar-
innar er mikilvægur þáttur i
tryggingu friðar vegna þess að
réttar upplýsingar koma I veg
fyrir rangar ákvaröanir.
Guðmundur segir, að ekki sé
fræðihugtök, sem byggjast á
venjubundnum vopnum, þar með
fallin úr gildi. Það gildir ekki
lengur að aukinn vopnabúnaður
þýði aukin styrkleika.
Ég geri nú ekki mikinn mun á
þessum stórveldum — Bandarikj-
unum og Sovétrikjunum — hvað
varðar heimsvaldasinnaða stefnu
þeirra, en túlkun Kjartans hvað
varðar sérstaka útþenslustefnu
Sovétrikjanna umfram önnur
stórveldi, dreg ég stórlega i efa.
Bandarikin og Sovétrikin hafa
skipt heiminum upp i áhrifa-
svæði. Það er margt sem stað-
festirþaö. Það er t.d. hald manna
að Sovétmenn hafi beinlinis til-
kynnt Bandaríkjamönnum áöur
en þau réðust inn I Tékkóslóva-
kiu, sem var á áhrifasvæði Sovét-
manna.
Ég er sammála Kjartanii þvi að
við tslendingar berum skyldur
gagnvart umheiminum og
mannkyninu öllu. Og við höfum
skyldur til að bægja frá þeirri
hættu sem er tortimingarhættan,
sem vofir yfir öllu mannkyninu.
Magn kjarnorkuvopna er komið á
það stig, að það er vandséð að þaö
fengi þrifist lif á þessum hnetti ef
til kjarnorkustriðs kæmi. Að mati
sumra mætti útrýma öllu
mannkyninu tólf sinnum með
þeim vopnum, sem þegar eru til
— og enn er haldið áfram að
framleiða. Ég lit þvi á baráttu
herstöð vaandstæðinga sem
friðarviðleitni og þá einu friðar-
viðleitni sem nokkurt gagn er i .
Þú tryggir ekki friðinn með auk-
inni spennu og þeir sem ætla að
treysta á forsjá stórveldanna i
baráttu gegn vigbúnaðarkapp-
hlaupinu hafa orðið fyrir
vonbrigðum. Það er ljóst mál að
bæði Salt I og Salt II samningarn-
ir hafa ekki dregið úr vigbúnaðin-
um, heldur fremur aukið hann.
Þessir samningar hafa verið not-
aðir sem átylla til að þróa ný
vopn.
Þær raddir verða æ háværari,
m.a. innan Natólanda, að það
verði einhliða að brjóta á bak
aftur þetta vígbúnaðar-
kapphlaup, sem ógnar öllu
mannkyninu, öryggi og friði i
heiminum. Það er mjög hættulegt
að treysta á jafnvægi ógnunar i
það óendanlega. Það eru menn
sem taka ákvarðanir um það
hvenær þessum vopnum verði
beitt og það væri algjör nýlunda i
sögu mannkynsins, ef vopn sem
hafa verið smiðuð yrði ekki beitt
i ófriði. Við vitum það, að kjarn-
orkuvopn hafa verið notuð, að
visu aðeins af Bandarikjamönn-
um I Hirósima og Nagasaki á sin-
um tima, og það er farið að tala
um þessi vopn eins og venjuleg
vopn. Það eru ekki aðeins
mannleg viðbrögð, sem gætu
stefnt öllu lifi i hættu, heldur
einnig sá sjálfvirki tölvuútbúnað-
ur, sem upp hefur verið komið.
Þessi útbúnaður bilaði tvisvar ef
ekki þrisvar á siðasta ári, að það
munaði ekki nema fáeinum
minútum, að Bandarikin gripu til
vopna til að verjast imyndaðri
'árás Sovétrikjanna, vegna
faiskra boða frá tölvuútbúnaðin-
um. Það eru þvi bæði mannleg og
„Varnirnar fæla Ráðstjórnarríkin frá
því að reyna árás á ísland”
mannkynið allt og sérstaklega við
nágrannaþjóðir okkar, þær þjóðir
sem eru skyldastar okkur að
uppruna, menningu og tungu. Ég
tel að stöðin hérna i Keflavik og
aðild okkar aö Atlantshafsbanda-
laginu sé i þessu sambandi mikil-
væg m.a. vegna eftirfarandi
þátta. Ef litið er á vopnabúnað i
heiminum i dag, þá er það ljóst að
með Bandarikjunum og Ráð-
stjórnarrikjunum er nokkurn
veginn jafnræði á sviði lang-
drægra kjarnorkuvopna. Bæði
löndin hafa stefnt að þvi, að
hvorugt landið geti slegið hitt út I
fyrstu árás, ef svo má segja. Og
þau telja sig bæöi hafa nokkra
vissu fyrir þvi að það sé ekki
unnt. En á hitt verður aö lita að
Sovétmenn hafa byggt hefðbund-
inn herbúnað sinn upp enn hrað-
ar. Þannig er t.d. staðan i Mið-
hægt að verja tsland. Ég held að
þetta sé algjörlega rangt. Ég held
aö varnir okkar og trygging okk-
ar fyrir þvi að ekki verði ráðist á
okkur byggist einmitt á þvi að
varnir okkar og þar með Atlants-
hafsbandalagsins séu ævinlega
það sterkar, að það fæli Ráð-
stjórnarrikin frá þvi að reyna að
gera árás á Island, eöa annað riki
A tlantshafsbandalagsins.”
Guðmundur; ,,Þetta er geysi-
mikil herfræði sem Kjartan hefur
þarna komið fram með. Hann
datt auðvitaö þarna i þá gryfju,
sem er algeng meðal raanna, sem
fást við svokallaða herfræði.
Þessi herfræði sem hann hefur
rakið hérna er nefnilega algjör-
lega úrelt fyrirbæri. Það hefur
orðið gjörbylting i vopna- og vig-
búnaöi og þvi eru öll eldri her-
tæknileg mistök sem geta hleypt
öllu af stað.
Það er lika mjög óliklegt, enda
þótt byrjað væri að berjast með
hefðbundnum vopnum að kjarn
orkuvopnum yrði ekki beitt. Þvi
sá sem stendur frammi fyrir
ósigri, hann hikar ekki við að
gripa til þeirra vopna sem hann
hefuryfirað ráða. Þess höfum við
mörg dæmi.”
Kjartan: ,,Ég ætla nú aðeins að
svara fáu þvi sem Guðmundur
hefur hér fullyrt ranglega. Það er
að visu alveg rétt hjá Guðmundi,
að öll herfræði hefur breyst með
tilkomu kjarnorkuvopnanna.Hins
vegar hafa herfræöingar ýmissa
Vestur-Evrópurikja, haldið þvi
fram fullum fetum, að kjarnorku-
vopn verði ekki notuð
aftur i hernaði, og notkun
þeirra i lok
Ui"
eftir:: Guðmund Árna Stefánsson
myndir: Jim Smart