Helgarpósturinn - 04.03.1983, Qupperneq 4

Föstudagur 4. mars 1983
jpBslúrinri
Tugir þúsunda skuld-
seigra lenda í fógeta
flestum tilfellum um að ræða litlar upphæðir,
afborganir af gömlum lánum - allt niður í 100
krónur.
Af þessum 1.500 innheimtum voru síðan
um 500 þingfestar hjá fógeta og teknar fyrir
uppboðsrétt. Það nægði til þess, að um tveir
þriðju hlutar skuldanna fengust greiddir, en
um 150 mál dóluðu áfram, allt upp í sölu“,
sagði Bragi.
18.000 f rá Gjaldheimt-
unni
Greiðsla við hamarshögg
— flestir sleppa þó undan hamrinum
Þá íslendinga má telja í nokkrum tugum þúsunda sem eru svo skuldseigir, að lög-
fræðingar verða að senda fógetum og sýslumönnum að fjárkröfur á hendur þeim til
innheimtu. Slíkar fjarkröfur voru 25 þúsund á síðastliðnu ári, bara frá Veðdeild Lands-
bankans og Gjaldheimtunni í Reykjavík.
En fáar þessar kröfur ganga svo langt, að þær séu innheimtar meö lögtökum eða
nauðungaruppboðum. Að sögn Ólafs Sigurgeirssonar fógetafulltrúa í Reykjavík lýkur
varla meira en 10% innheimtumálanna þannig, og uppboð á fasteignum heyra til
undantekninga.
En innheimtumenn ríkissjóðs - sýslumenn og fógetar fá alltaf sitt. Þeir fá í sinn hlut
eitt prósent af öllum þeim kröfuupphæðum sem innheimtast fyrir þeirra tilstilli. Með
þesssu móti tvöfalda fógetar stærstu embættanna - í Keflavík, Hafnarf irði, Kópavogi og
Akureyri hinar föstu tekjur sínar. Yfirborgarfógeti í Reykjavík fær enn meira í sinn hlut.
Það hefur löngum verið talin þjóðaríþrótt
íslendinga að skulda. Sú kenning ætti ekki
síst að styrkjast af því, að þá má telja í tugum
þúsunda sem fá innheimtubréf frá fógetum og
sýslumönnum á hverju ári.
Auglýsingar um nauðungaruppboð, sem
birtast í Lögbirtingablaðinu og dagblöðum,
eru þó mun færri. Þær má telja í þúsundum
á ári, aðrar skuldir hafa veriö greiddar áður
en fer að hilla undir uppboð.
En þrátt fyrir þennan fjölda auglýsinga um
nauðungaruppboð eru þeir þó tiltölulega fáir
sem að lokum lenda undir hamrinum. Nokkr-
ir tugir einstaklinga og fyrirtækja lenda á
uppboðum á lausafjármunum og uppboð á
fasteignum heyra tii undantekninga.
Þeir eru því fáir sem lenda í þeirri ó-
skemmtilegu reynslu sem var fjallað um í
síðasta Helgarpósti, að fá heimsókn svo
nefndra „vörslusviptingarmanna" sem hafa á
brott með sér bílinn eða sjónvarpið.
Innheimtumálin hjá fógeta ganga þannig
fyrir sig, að þegar allar venjulegar innheimtu-
aðferðir duga ekki til að skuldin sé greidd er
málið sett í hendur lögfræðingi. Hann sendir
skuldara enn bréf, og þegar það dugir ekki
heldur er næsta skref að fá fjárnámsdóm, sem
í Reykjavík er felldur í Borgárdómi.
Að því loknu getur farið fram fjárnám, en
það er fógetaaðgerð, sem er í því fólgin að
fógetafulltrúi fer ásamt votti heim til skuld-
ara, oft eftir að skeyti hefur verið sent og við-
komandi enn gefinn kostur á að Ijúka skuld-
inni.
Eignirt skrifuð upp
Á heimili skuldara skrifar fógetafulltrúi
upp eignir til tryggingar skuldinni. Náist á
annað borð í skuldarann sjálfan er honum
gefinn kostur á að ákveða sjálfur hvað er
skrifað upp, en hvernig sem allt veltist eru
aldrei skrifaðir upp hlutir sem teljast til nauð-
þurfta; rúm, sængurföt og fatnaður. Algeng-
ast er, að skrifaðir séu upp bílar, sjónvarps-
tæki eða hljómflutningstæki - sé ekki um það
að ræða, að sjálf húseignin eða íbúðin sé til
tryggingar skuldinni. Komi á annað borð til
sölu er skuldara enn gefinn kostur á fresti, nú
með því að biðja um aðra sölu.
„Það heyrir til algjörra undantekninga að
hlutir séu teknir fjárnámi. Enda er það hið ó-
skemmtilegasta sem lögmaður getur gert að
taka muni af fólki. MikiII meirihluti fjárnáma
er líka leystur áður en að því kemur“, segir lög-
maður, sem hefur haft mörg slík mál með
höndum, í samtali við Helgarpóstsinn.
Gripið til hamarsins
Enn sjaldgæfara er þó að fasteignir séu seldar
á nauðungaruppboði. Allir þeir lögmenn sem
Helgarpósturinn hafði tal af um þessi mál eru
sammála um, að yfirleitt séu kröfuhafar
ekkert áfjáðir í að selja ofan af fólki.
En séu öll sund lokuð og engin von til þess
að skuldin verði greidd án þess að gripið sé til
hamarsins er mönnum yfirleitt gefinn kostur
á að selja eignir sínar á frjálsum markaði.
„Þetta er þó háð því skilyrði, að aðrir kröfu-
hafar samþykki þann máta, og þegar svo er
komið eru þeir oftast orðnir all margir",
sagði einn þeirra lögmanna sem við höfðum
tal af.
13.000 frá Veðdeild
Sú stofnun sem sendir sýslumönnum og
fógetum lang flestar kröfur til innheimtu er
Veðdeild Landsbanda íslands. Þar er um að
ræða skuldir vegna lána Húsnæðismála-
stjórnar.
„Á síðastliðnu ári sendi Veðdeildin fógetum
og sýslumönnum um 13 þúsund tilkynningar
með beiðni um innheimtuaðgerðir“, sagði
Bragi Björnsson hjá Landsbankanum við
Helgarpóstinn.
„Af þessum 13 þúsund beiðnum voru um
1.500 auglýstar í Lögbirtingablaðinu, hitt var
greitt þegar eftir fyrstu tilkynningu, enda er í
C Svipaða sögu er að segja hjá Gjaldheimtunni
^ í Reykjavík. Að sögn Sólveigar Guðmunds-
■ ■ dóttur lögfræðings Gjaldheimtunnar voru fó-
■C 8eta sendar þaðan um 8.000 beiðnir um upp-
■O boð.
C „En aðeins örfá mál enda með raunverulegri
^»sölu. Fyrri sala fer reyndar fram í mörgum til-
£ fellum.en fógetafulltrúa ber að upplýsa fólk
um, að það á rétt á einum fresti enn“, sagði
Sólveig við Helgarpóstinn.
Skattar hafa fógetarétt, sem þýðir að ekki
þarf að leita eftir fjárnámsdómi vegna van-
greiddra opinberra gjalda. Gjaldheimtan
hefur því sína eigin deild til að annast fjár-
nám. Sú deild nefnist Lögtaksdeild.Hún er til
húsa að Tryggvagötu 19, í sama húsi óg Skatt-
stofan, og er undir stjórn Páls Þorsteinssonar.
„Við erum að allt árið, og venjulega tekst
okkur að hreinsa upp skuldirnar áður en
næsta álagning kemur, fyrir utan hóp manna
sem sumir hverjir eru hvergi heimilisfastir og
erfitt er að hafa upp á “, sagði Páll við Helgar-
póstinn.
Venjan er sú, að Lögtaksdeildin boðar
menn til sín, og geti þeir ekki borgað er þeim
gefinn kostur á að benda á eignir til tryggingar
skuldinni. Mæti menn hinsvegar ekki er upp-
boðsbeiðni send til fógeta við Reykjanes-
braut.
„Við verðum að fá einhverja tryggingu fyrir
skuldunum og hótum því að taka lausafé upp
í þær. En í framkvæmd gerist það yfirleitt
ekki, við látum nægja að senda trygginguna
til Gjaldheimtunnar,“ sagði hann.
En það eru ekki aðeins Veðdeildin og
Gjaldheimtan sem biðja um uppboð til að
innheimta skuldir. Einstaklingar, og að ekki
sé talað um banka og aðrar lánastofnanir - til
dæmis lífeyrissjóðina - geta innheimt skuldir
sínar með uppboðum. Og þegar kröfuhafar
eru orðnir margir getur farið að syrta í álinn. •
Uppboðsslagur
Fari fram raunverulegt uppboð á íbúð eða
húseign getur hver sem er boðið í. En venju-
lega er það banki eða Veðdeildin, og býður
venjulega sá aðili, sem mestra hagsmuna á að
gæta, upp í sínar eigin kröfu. Sé eignin til
dæmis metin á 1.200 þúsund krónur og sá sem
býður í hana á 300 þúsund króna kröfu á eftir
þremur 200 þúsund króna kröfum býður 900
þúsund. Hann fær eignina á því verði og gerir
upp við hina kröfuhafana. Síðan liggur að
sjálfsögðu fyrir að selja eignina aftur á gang-
verði.
Þarna er vissulega möguleiki fyrir fjár-
sterka menn að kaupa eignir undir markaðs-
verði. En þeir þurfa að vera í meira lagi fjár-
sterkir, því uppboðshaldari veitir yfirleitt ekki
meira en 14 daga frest til að reiða fram kaup-
verðið.
Menn sem hafa bolmagn til að gera slíkt eru
að sjálfsögðu til, og lengi hefur sá grunur
verið á sveimi, að menn tengdir fógeta-
embættum hafi leikið tveimur skjöldum,
verið bæði uppboðshaldarar og boðið í eign-
irnar. Þeir sem Helgarpósturinn bar þetta
undir vildu ekki neita að þetta hafi gerst, þótt
slíkt hafi aldrei sannast. Þó eru þekkt nokkur
tilfelli við uppboð á lausafjármunum fyrir um
15 árum og tilraun lögmanns Hafnarfjarðar-
bæjar fyrir nokkrum árum til að bjóða á eig-
in vegum í eign sem bærinn átti kröfu í, og átti
hæsta boð.
Féllu frá kröfum
Uppboðshaldarinn tók sér 14 daga frest til að
taka afstöðu til uppboðsins, en áður en
fresturinn var liðinn tókst að semja um
greiðslur og kröfuhafar féllu frá kröfum sín-
um. Lögmaðurinn átti því ekki lengur rétt á að
fá eignina. Hinsvegar þótti ráðamönnum í
Hafnarfjarðarbæ sem lögmaðurinn hefði
þarna farið út fyrir starfssvið sitt og sögðu
honum upp. Uppsögnin var kærð og dæmt ó-
lögmæti bæði í undirrétti og Hæstarétti, og í
síðarnefnda dómnum var látið nægja að veita
lögmanninum áminningu fyrir að stunda lög-
fræðistörf á eigin vegum jafnframt starfi sínu
sem lögmaður bæjarins. Forsendurnar voru
þær, að slíkt sé til þess fallið að vekja tor-
tryggni bæjarbúa og geti Ieitt til hagsmuna-
árekstra milli hans og bæjarins.
Það ber allt að þeim sama brunni, að nauð-
ungaruppboð á eignum manna vegna van-
goldinna skulda eru heldur fátíð. Uppboð á
lausafjármunum fer alltaf fram öðru hverju -
það næsta verður einmitt á morgun, laugardag.
Fógetar maka krókinn
á skuldum annarra
Fógetar og sýslumenn hafa dágóðar tekj-
ur af skuldseiglu landsmanna. Þessir inn-
heimtumenn ríkisins fá í sinn hlut eitt prós-
ent af andvirði þeirra skulda sem þeim eru
sendar til innheimtu.
Samkvæmt áreiðaniegum heimildum
Helgarpóstsins er ekki óalgengt, að þeir
bæti við sig sem nemur hálfum launum
vegna þessara innheimta, og i stærstu um-
dæmunum, Keflavík, Hafnarfirðí, Kópa-
vogi og Akureyri,tvöfalda innheimtulaunin
hinar föstu tekjur fógetanna. En mest hefur
að sjálfsögðu yfirborgarfógetinh i Reykja-
vík upp úr krafsinu.
Sjálfur vildi Jón Skaftason ekki upplýsa
Helgarpóstinn um hversu mikil innheimtu-
laun hann fær, en ekki er fjarri lagi að áætla
að þau 25 þúsund króna mánaðarlaun sem
hann fær nú verði nær 70 þúsundum þegar
upp er staðið.
Arfur frá fortíðinni
Þetta innheimtulaunafyrirkomulag er
arfur frá fortíðinni, frá þeim tíma þegar
sýslumenn höfðu engar fastar tekjur. Nú eru
margir þeirrar skoðunar, að slíkt samræmist
ekki nútimaviðhorfum, og oft hefur verið
rætt um að breyta því, enda hafa sýslumenn
og fógetar þegið föst laun frá því á árunum
1880-1890.
„Þetta- fellur illa að hugmyndum manna
um launafyrirkomulag, en raunar ríkir líka
það „hliðarsjónármið” að þessi innheimtu-
prósenta virki sem hvati á innheimtumenn
ríkisins”, sagði Baldur Möller ráðuneytis-
stjóri í dómsmálaráðuneytinu við Helgar-
póstinn. Og hann benti á, að fleiri embættis-
menn ríkisins fái slík innheimtulaun, m.a.
skattstjórar og tollstjóri.
Sjálfur sagði Jón Skaftason yfirborgarfó-
geti í Reykjavík við Helgarpóstinn: „Þetta
eru ekki reglur sem ég hef sett, og ég hefði
ekki uppi nein sérstök mótmæli yrði þeim
breytt”
Ekki hafa þessir innheimtumenn ríkisins
sérstaklega mikið fyrir þessum aukatekjum
sínum, þessar greiðslur koma fyrir nánast
sjálfvirka afgreiðslu starfsmanna þeirra. Og
Iiklega þykir mönnum nóg um þau gjöld
sem þeir þurfa að greiða til fógetaembætt-
anna vegna lögboðinna samskipta við þá,
gjöld sem renna beint til ríkisins.
Það sem af er þessu ári hefur fógetaemb-
ættið í Reykjavík eitt innheimt 150-200 þús-
und krónur að jafnaði á hverjum degi, og
allt upp í rúmlega 300 þúsund krónur suma
dagana. Þetta eru aðallega stimplagjöld,
sem eru fyrst og fremst af afsölum vegna
fasteignakaupa og skulda og eru 0,4% af
fasteignamatí en 1 1/2% af upphæð skulda-
bréfanna.