Helgarpósturinn - 09.05.1985, Blaðsíða 6

INNLEND YFIRSYN
„Þeir eru að reyna að halda uppi sérstöðu
sinni með því að magna upp ágreining eða
búa hann til. Hann er enginn sem máli skipt-
ir.“ Þetta sagði Jón Balduin Hannibalsson,
formaður Alþýðuflokksins, í þættinum
„Þriðja manninum" á rás 2 fyrir viku.
í sama þætti biðlaði hann til Bandalags
jafnaðarmanna um samstarf og jafnvel sam-
einingu í stóran jafnaðarmannaflokk. Þetta
hefur Jón Baldvin gert lengi og hann kvaðst
mundu gera það áfram.
Orðin, sem vitnað er til fyrst, eiga við BJ.
Þau virðast vart fallin til þess að auka kær-
leika með tveimur stjórnmálaflokkum. Að
auki hefur frá stofnun Bandalags jafnaðar-
manna verið ágreiningur um grundvallar-
atriði í stjórnmálum, s.s. beina kosningu for-
sætisráðherra og fullkominn aðskilnað lög-
gjafar- og framkvæmdavalds.
Það er ágreiningur sem skiptir máli. Enda
segir Jón Baldvin í Morgunblaðinu í dag,
fimmtudag, að bein kosning forsætisráð-
herra leiði til „áreksturs og lömunar stjórn-
kerfisins".
í Alþýðuflokknum eru menn hlynntir mál-
flutningi Jóns Baldvins varðandi samstarf
eða samruna við BJ, en margir efast stórlega
um áhuga BJ-manna. Þannig segir Eiður
Guönason-. „Það virðist fastmótuð afstaða
þeirra, sem ráða ferðinni í BJ, að ekkert ger-
ist í sameiningarmálunum fyrr en að af-
stöðnum kosningum."
Og Guömundur Árni Stefánsson, ritstjóri
Alþýðublaðsins, segir:
„Það þarf stundum að berja barn til ásta,
klappa því með annarri hendinni og slá það
með hinni... Sameiningartalið er ekkert
nema yfirborðið eins og sakir standa og ég
held, að fiestir hlutaðeigandi aðilar átti sig á
því. Það er enginn raunverulegur grundvöll-
ur fyrir sameiningu. Til okkar alþýðuflokks-
manna koma þeir sem koma vilja og fara
þeir sem fara vilja."
Hjá BJ sjá menn í gegnum tilboð Jóns,
„sem miðar að því að berja í brestina hjá BJ
og ná þessu fólki til okkar aftur," eins og
áhrifamaður í Alþýðuflokknum orðar þetta.
Kristófer Már Kristinsson, formaður lands-
nefndar BJ, svaraði ummælum Jóns Bald-
vins í „Þriðja manninum" með opnu bréfi til
blaðanna, þar sem hann var mjög harðorður
og kallaði Jón Baldvin „lýðskrumara". í bréfi
„Hroki — veikleiki Jóns Baldvins
sínu varpaði Kristófer jafnframt fram spurn-
ingum til Jóns Baldvins um grundvallar-
atriði. Um svör Jóns í Alþýðublaðinu í gær
og í Morgunblaðinu í dag segir Kristófer:
„Mér sýnist t.d. á svari hans í Alþýðublað-
inu, að hann vilji ekki fara í neinn ágreining.
Hann talar svona mjög elskulega niður til
mín og í þessum blöðum sýnist mér, að hon-
um virðist meginmunurinn á BJ og Alþýðu-
flokknum vera sá, að sá síðarnefndi er fimm
sinnum stærri. Hann svarar hvorki mér né
kjósendum. En ég veit mæta vel, að maður-
inn er mjög klókur í útúrsnúningum.“
Guðmundur Einarsson, þingmaður BJ,
hafði þetta að segja um bónorð formanns Al-
þýðuflokksins:
„Ef mig hefði langað í Alþýðuflokkinn, þá
hefði ég náttúrlega gengið í hann. Og ég geri
engan mun á honum fyrir og eftir Krist, eins
og sagt er... Þetta hjáleigutal er náttúrlega
afskapleg lítilsvirðing á öllu því fólki, sem
hefur ekki einu sinni drukkið kaffi í Alþýðu-
húskjallaranum. Áherzlan á stjórnkerfis-
breytinguna hefur staðið alveg klár frá byrj-
un. Hún er meginforsendan enn.“
Af samtölum við bæði flokksmenn í BJ og
Alþýðuflokknum virðist greinilegt, að ailt
bónorðstalið sé sviðsetning. Krötum finnst
það sniðugt, en hjá BJ gætir bæði gremju og
reiði. Og í hugum þeirra er Jón Baldvin orð-
inn höfuðandstæðingur Bandalagsins.
„Satt að segja er þetta óttaleg uppátroðsla
hjá manninum, svona eitthvað svipað því og
að eiga illa lyntan nágranna," segir Guð-
mundur Einarsson. „Hann ætti að snúa sér
að Framsóknarflokknum eða Sjálfstæðis-
flokknum með þennan atgang."
„Við eigum eftir að standa í erjum við Jón
Baldvin, það er alveg ljóst. Þessi grein í
Morgunblaðinu er alveg ótrúlega hrokafull,"
segir Valgerður Bjarnadóttir, varaformaður
landsnefndar BJ. Og hún bætir við: „Það er
hans veikasti punktur, það er hrokinn. Höf-
uðvopnið, sem hann beitir gegn okkur, er að
hamra sífellt á því að við séum eins. Þess
vegna er hann höfuðandstæðingur. Að öðru
leyti er hann ekkert öðru vísi en hitt liðið.“
Um muninn á flokkunum segir Kristófer
Már: „Við ætlum okkur að berjast fyrir sér-
stöku kjöri framkvæmdavaldsins. Þess
vegna erum við ekki þingræðissinnar og
jafnaðarmenn. Annað hvort erum við jafn-
aðarmenn sem lifa í misskilningi, eða þá að
við erum ekki jafnaðarmenn samkvæmt
skilgreiningu Jóns Baldvins. Og þá væri
náttúrlega klókt af honum að láta okkur
bara í friði, því við eigum greinilega ekkert
erindi inn í stóra jafnaðarmannaflokkinn
hans. Ég er á því, að ég hafi álíka góðan mál-
stað og Davíð forðum, en þessi Golíat er
miklu slóttugri. Ég vinn hann ekki í fyrstu
lotu.“
í handriti að grein sinni í Morgunblaðinu í
dag segir Jón Baldvin:
„Þá sýnist mér ekki margt eftir, sem okkur
greinir á um. Er þá ekki einsýnt að efla fóst-
bræðralagið en hafna friðþægingartútt-
unni?"
Við HP segir Jón: „Svo er það þetta með
snuðið. Ef það er þeirra niðurstaða, að
ágreiningurinn sé lítill sem enginn, þá er
spurningin til hvers eru menn í pólitík? Það
er ekki nóg að vera bara 5% flokkur, sem
veldur engu. Það er bara pólitískt snuð.“
Ahrifamaður í Alþýðuflokknum hafði eft-
irfarandi að segja: „Þetta er augljóslega fyrst
og síðast taktík hjá Jóni. Hann veifar þessu
endrum og eins til að sýna fram á það að
hann sé opinn í þennan enda, með það fyrir
augum að fá kjósendur BJ til fylgis við sig.“
Um markleysi málflutnings Jóns nefnir
sami alþýðuflokksmaður mjög harkalega
grein í DV eftir Jón um Bjarna P. Magnússon,
fyrrverandi áhrifamann í Alþýðuflokknum:
„Bjarni er eina mögulega brúin á milli þess-
ara afla.“
Kristófer Már stingur upp á því, að héti BJ
til dæmis Lýðræðisbandalagið væru BJ-arar
lausir við ágang Jóns Baldvins.
En þrátt fyrir þá staðreynd, að djúpstæður
ágreiningur sé á milli BJ og Álþýðuflokksins
og flestir geri sér hann ljósan, hafa bónorð
Jóns orðið til þess, að Páll Magnússon, þing-
fréttamaður sjónvarpsins, bauð Valgerði
Bjarnadóttur, varaformanni landsnefndar
BJ, í eins konar einvígi í sjónvarpssal við Jón
Baldvin. í samtali við HP kveðst Valgerður
hafa orðið hlessa og lýst furðu sinni á því, að
hún væri valin „til að fara í einvígi við vin-
sælasta mann landsins og ég benti frétta-
manninum á, að BJ gengi ekki að erfðum, ef
hann héldi það. Þess vegna benti ég honum
líka á að tala fyrst við formann landsnefndar
BJ.“
Og Valgerður bætti þessu við:
„Það var augljóst hvað Páll ætlaði sér. Ég
er „frétt" í hans augum og það hefði náttúr-
lega hver einasti landsmaður horft á þennan
þátt, ef umtalaðasta ekkja landsins og vin-
sælasti maður landsins kæmu fram saman í
sjónvarpsþætti. Þetta er náttúrlega bara
brandari og sýnir á hvaða stigi þingfrétta-
maðurinn er. Gasalegt!"
Hvað um það, þátturinn verður engu að
síður, en fulltrúi BJ verður Guðmundur Ein-
arsson alþingismaður. Væntanlega fæst þá
endanlega úr því skorið hvort BJ og Alþýðu-
flokkinn greinir á um eitthvað „sem skiptir
máli“ eða ekki, eða hvort sameiningartal
Jóns sé „ekkert nema yfirborðið" eins og
Guðmundur Árni ritstjóri orðar þetta við HP.
Spánarstjórn virkjar
óvinsældir Reagans í
sína þágu með því að
bjóða Ortega heim.
Bitburg og Nicaragua gerðu
fundinn í Bonn árangurslausan
ERLEND YFIRSÝN
Hrakfallabálkurinn heldur áfram. í fyrra-
kvöld logaði miðbik Madrid í óeirðum, með-
an Bandaríkjaforseti sat veislu ásamt kon-
ungi Spánar. Fólk brenndi bandaríska fána
og Reagan-brúður. Viðskiptabann á
spönskumælandi smáþjóð í Mið-Ameríku er
ekki lykill að hjörtum Spánverja.
Út í það var ekki hugsað, þegar Ronald
Reagan lýsti viðskipta- og samgöngubanni á
Nicaragua rétt eftir lendingu í Vestur-Þýska-
landi. Markmiðið var að sýna að Bandaríkja-
forseti léti ekki ósigur á þingi, synjun á fé til
að kosta hernað leyniþjónustu Bandaríkj-
anna gegn Nicaragua, aftra sér frá að fara
sínu fram í Mið-Ameríku.
Á fundi æðstu manna sjö iðnvelda náði
Bandaríkjaforseti sér aldrei eftir það tiltæki
að heyja bandaríska stjórnmálabaráttu af
evrópskri grund. Vestur-þýska utanríkisráðu-
neytið lét í ljós vanþóknun, Evrópuríkin og
Japan neituðu öll sem eitt að styðja stefnu
Bandaríkjaforseta í Mið-Ameríku. Ekki nóg
með það, yfirlýsing um stuðning við stjörnu-
stríðsáform Reagans, sem bandaríska sendi-
nefndin hafði meðferðis til Bonn, varð að
engu. Hafði þó talsmaður Hvíta hússins lýst
því yfir fyrir Evrópuförina, að slíkt plagg
skyldi verða pólitískur kjarni í árangri Bonn-
fundarins.
Mestu skipti þó, að Ronald Reagan var í
slíkri varnarstöðu í Bonn, vegna álappalegr-
ar frammistöðu sjálfs sín og sinna manna í
undirbúningi Evrópuferðarinnar, að Mitter-
and Frakklandsforseti og yfirstjórn Efna-
hagsbandalagsins gátu ónýtt áform Banda-
ríkjastjórnar, að fá fundinn í Bonn til að
ákveða upphaf viðskiptasamninga um af-
nám á hömlum á viðskiptum með búsafurðir
og þjónustu, án þess að heita nokkru í móti
um að ræða hversu hemill verði hafður á
þeim usla sem hallarekstur á bandarískum
ríkisbúskap ásamt hömlulausum gengis-
sveiflum dollars valda í heimsviðskiptum og
efnahagsmálum annarra ríkja.
Helsta fjármálablað Noregs, Norge
Handels og Sjöfartstidende, dregur stöðuna
saman á þessa leið: „Bandaríkin eiga við að
stríða efnahagsleg vandamál, sem ekki
verða leyst nema í samvinnu við önnur iðn-
veldi.. . Kjarni málsins er þörfin á lækkun
gengis dollars, sem má þó ekki falla of hratt,
og strangari fjármálastefna í Bandaríkjun-
um. . . Pólitískt er Bandaríkjunum ómögu-
legt að’ biðja opinskátt um aðstoð. . . Af
Bandaríkjanna hálfu er stefnubreyting þegar
komin á fulla ferð, en ekki opinberlega, það
væri ógerlegt. Að viðurkenna að sú stefna,
sem tryggði Reagan endurkjör, sé þegar orð-
in gjaldþrota, væri pólitískt sjálfsmorð. Því
verður að finna önnur ráð til að ná árangr-
inum sem að er stefnt."
Sá árangur náðist ekki í Bonn, fyrst og
fremst vegna þvermóðsku Bandaríkjafor-
seta. Hann mat meira að troða illsakir við
andstæðinga sína á Bandaríkjaþingi og
Sandinista í Nicaragua en sinna fundarefninu
í Bonn, framvindu heimsviðskipta á við-
kvæmu skeiði, þegar samdráttar tekur að
gæta á ný í bandarísku atvinnulífi vegna
greiðsluhalla á ríkissjóði og viðskiptahalla
við umheiminn.
í hvert skipti sem horfur eru á að friður
brjótist út í Mið-Ameríku, kemur Bandaríkja-
stjórn til skjalanna að hindra slíkt. í fyrra
féllst Nicaraguastjórn skilmálalaust á tillögur
Contadoraríkjanna fjögurra, Mexíkó,
Venezuela, Kólumbíu og Panama, um brott-
för erlendra hernaðarráðuneyta af svæðinu,
hömlur á vopnabúnaði og eftirlit til að
sporna við skæruhernaði frá einu ríki á
annað. Bandaríkjastjórn brá þá við og beitti
áhrifum sínum á stjórnir Honduras og Costa
Rica til að láta þær setja fjölda nýrra skilyrða
fyrir aðild að friðarráðstöfunum.
í annarri viku april í vor komst friðarvið-
leitni Contadorahópsins aftur á skrið, með
fundi í Panamaborg. Þar náðist í megindrátt-
um samkomulag um eftirlit með vígbúnað-
arhömlum og stöðvun skæruhernaðar úr
einu landi gegn öðru. Fundinn sátu auk
Contadoraríkjanna þriggja fulltrúar fimm
ríkja Mið-Ameríku.
Éins og endranær brást Bandaríkjastjórn
hart við. Lekið var til blaða í Washington
áformi CIA að tvöfalda skæruherinn Contra,
sem herjar á Nicaragua frá Honduras og
Costa Rica, úr 15.000 mönnum undir vopn-
um í 30.000, og Reagan forseti lagði allt kapp
á að fá þingið til að veita á ný fé til CIA að
halda uppi Contraliðinu.
Það bar svo upp á sömu daga, að Banda-
ríkjaþing hafnaði tillögu Reagans um fjórtán
milljóna dollara framlag til leifanna af ill-
ræmdu Þjóðvarðliði Somoza einræðisherra í
Nicaragua, og þingheimur í Washington
skoraði nær einróma á forseta sinn að láta
vera að leggja krans við grafir SS-manna i
hermannagrafreit við Bitburg í Vestur-Þýska-
landi.
Á þingi Bretlands spurði Verkamanna-
eftir Magnús Torfa Ólafsson
flokksþingmaður forsætisráðherra, hvort
hún vildi ekki taka undir með sér, að för
Bandaríkjaforseta til Bitburg væri „særandi
Ojj móðgandi". Margaret Thatcher svaraði:
„Ég ber ekki ábyrgð á því sem Bandaríkin
hafast að, en ég hef verulega samúð með því
sem þú sagðir."
Breska blaðið Observer er harðort í rit-
stjórnargrein um málið: „Kæruleysisleg um-
mæli hr. Reagans í síðustu viku, á þá leið að
þýskir hermenn hafi vissulega verið fórnar-
lömb á sama hátt og fórnarlömbin í fanga-
búðunum, eru enn frekari vitnisburður um
hversu takmarkaðúr hann er, bæði að gáfna-
fari og hugarflugi."
Þegar forsætisráðherra Bretlands, yfirlýst-
ur aðdáandi Ronalds Reagans, og eitt virt-
asta blað landsins komast þannig að orði, má
nærri geta hvernig viðhorfið er í þeim Evr-
ópulöndum, sem þoldu enn harðari búsifjar
af nasistum.
Felipe Gonzales, sósíalistinn á forsætisráð-
herrastóli á Spáni, hefur af venjulegri póli-
tískri leikni kunnað að nota sér vandræði
Bandaríkjaforseta. Hann hefur fengið sam-
þykki við kröfu sinni um að tekinn verði til
endurskoðunar óútrunninn samningur um
herstöðvar Bandaríkjanna á Spáni. Hyggst
Gonzales fá framgengt verulegri fækkun
bandarískra hermanna, sérstaklega í flug-
stöðvunum við stórborgirnar Madrid og
Zaragossa. Gerir hann sér von um að slíkur
árangur styrki stöðu sína að mæla með að
spánskir kjósendur gjaldi áframhaldi á aðild
landsins að NATÓ jáyrði í þjóðaratkvæða-
greiðslu á næsta ári.
Þar að auki hefur Gonzales boðið í heim-
sókn til Madrid um helgina Daniel Ortega
Nicaraguaforseta, sem þá verður á heimleið
úr ferðalagi um Austur-Evrópu, þar sem
hann leitaði eftir efnahagsaðstoð við land
sitt. Heimsókn Reagans hefur því Gonzales
gert að tilvöldu tækifæri fyrir sig að sýna
sjálfstæði gagnvart Bandaríkjunum og gagn-
rýna afstöðu til athæfis Bandaríkjaforseta.
6 HELGARPÓSTURINN