Helgarpósturinn - 07.08.1986, Blaðsíða 4

INNLEND YFIRSYN
— I Bolungarvík unnu
ratsjárandstæðingar
stórsigur og einnig
eystra var einn
ratsjársinni settur út í
kuldann
Ratsjárframkvæmdir sem ekki
lúta íslenskum lögum
Vegaframkvæmdir vegna byggingar rat-
sjárstöðva á Gunnólfsvíkurfjalli og Stigahlíð-
arfjalli eru vel á veg komnar. Er vonast til að
vegir verði fullbúnir á bæði fjöllin fyrir fyrstu
snjóa. Framkvæmdirnar hafa vaicið deilur
bæði vestan og austan og er hald ratsjárand-
stæðinga á Vestfjörðum að gifurleg fylgis-
aukning Alþýðubandalagsins í Bolungarvík
komi til af ratsjármálinu. Við Þistilfjörð á
kaupfélag heimamanna hlut í verktakafyrir-
tæki sem staðið hefur að vegalagningunni
og hefur sú eignahlutdeild valdið miklum
deilum.
í Bolungarvíjk hafði Alþýðubandalagið
einn fulltrúa af 9 á síðasta kjörtímabili og
fjórir listar voru þá í kjöri. Nú var bæjarfull-
trúum fækkað í 7 og fimm listar voru í kjöri
og samt fékk Alþýðubandalagið tvo fulltrúa.
Aðeins vantaði 8 atkvæði upp á að Alþýðu-
bandalagið ynni þriðja fulltrúann, og þá af
sjálfstæðismönnum. „Eg held að þetta mál
hafi haft áhrif og við vitum um einstaklinga
sem létu ratsjármálið skipta sköpum", sagði
Kristinn H. Gunnarsson, oddamaður Abl. þar
vestra. „Það er alltaf erfitt að meta áhrif eins
atriðis, en ég held að fólk hafi sérstaklega
óánægt með það hvernig staðið var að
þessu, þar sem tillaga um að bera þetta undir
bæjarbúa var felld."
Aðspurður kvaðst Kristinn álíta að and-
staða við ratsjárstöðina væri nokkuð sterk
meðal Bolvíkinga. Annar ratsjárandstæðing-
ur vestra taldi í samtali við HP að niðurstöð-
ur kosninganna í vor sýndu að það hefðu
verið mistök að beita ekki skoðanakönnun
til þess að sýna að meirihluti Vestfirðinga
væri á móti ratsjárstöðvum.
A Norðausturhorninu er erfiðara að
merkja áhrifa ratsjárstöðvarmálsins á kosn-
ingaúrslit. Við Bakkaflóa, þar sem stöðin er
reist hefur meirihluti fráfarandi hrepps-
nefndar verið hlynntur framkvæmdunum.
Helsti áhugamaður um framkvæmdina,
Kristinn Pétursson, féll úr hreppsnefnd en
andstaða þar er samt mjög veik. Byggð þar
stendur mjög öllum fæti. 1 hreppnum, sem
bæði er víðlendur og afskekktur, búa ekki
nema um 130 manns. Skuldastaða heima-
manna vegna hafnarframkvæmda og skóla-
byggingar hefur gert atvinnulífi erfitt fyrir
og von er á nokkrum tekjum og atvinnu
vegna þessara mannvirkja. Helsta andstaða á
þessu landshorni hefur komið frá fólki við
Þistilfjörð og á Langanesi, þar sem áður stóð
til að reisa stöðina á Heiðarfjalli. Eftir að
horfið var frá þeim áformum telja heima-
menn þar framkvæmdina sér að nokkru
óviðkomandi, enda telst svæðið sunnan
Langaness í annarri sýslu og öðrum lands-
fjórðungi. Þó hefur Kaupfélag Langnesinga á
Þórshöfn rekið útibú á Bakkafirði. Þegar
verktakafyrirtækið Gunnólfur var stofnað á
síðasta ári tók kaupfélagsstjórinn, sem er
einn stofnenda, þá ákvörðun að kaupfélagið
yrði það einnig. Sú ákvörðun heíur mætt
harðri andstöðu í kaupfélagsstjórninni þar
sem meirihluti stjórnarmanna ákvað að sitja
hjá við atkvæðagreiðslu. Á Þórshöfn var
boðin fram listi við síðustu kosningar sem
hafði það að markmiði að vinna að uppbygg-
ingu flugvallar í samvinnu við Varnarmála-
skrifstofuna og fékk einasta einn mann kjör-
inn þar sem reiknað var með 2—3.
í Bolungarvík samþykkti bæjarstjórnin
samhljóða síðastliðinn fimmtudag þá tillögu
Alþýðubandalagsins að leita umsagnar um
það að hvaða marki íslensk skipulagslög og
innheimta á þjónustugjöldum bæjarins
næðu til ratsjárstöðvarinnar. Aðspurður um
þessi mál sagði Sverrir Haukur Gunnlaugs-
son hjá Varnarmálaskrifstofunni það ljóst, og
hefði verið kynnt Bolvíkingum, að aldrei
yrði leitað samþykkis eða blessunar skipu-
lagsyfirvalda vegna framkvæmda Varnar-
liðsins. Og jafnframt að Varnarliðið greiddi
aldrei skatt af sínum rekstri. Sverrir sagði að
í þessu gætti sama misskilnings og í kjötmál-
inu svokallaða, þar sem menn gerðu sér ekki
grein fyrir að varnarsamningurinn hefði
lagagildi á íslandi. „Samningurinn var lög-
festur á Alþingi til þess að tryggja ákvæði
hans og hét því með réttu lög um varnar-
samning," sagði Sverrir.
Ólafur Kristjánsson, bæjarstjóri Bolungar-
víkur, tók í sama streng en sagði að hann
teldi eðlilegt að Alþýðubandalagsmenn
fengju skrifleg svör í þessum efnum.
Til þessa hafa framkvæmdir við ratsjár-
stöðvarnar, frekar en önnur mannvirki
hersins ekki verið bornar undir innlenda að-
ila eins og ef um innlendar framkvæmdir
væri að ræða. Vegurinn upp Gunnólfsvíkur-
fjall var samt borinn undir Náttúruverndar-
ráð, enda fjallið á Náttúruminjaskrá, og
sömuleiðis var Stigahlíðarvegur óformlega
kynntur ráðinu. Aftur á móti hafa skipulags-
nefndir hvergi komið nærri og ekki heldur
jarðanefnd Norður-Múlasýslu, þó svo að þar
sé jörðin Gunnólfsvík leigð út og jarðanefnd
ætti samkvæmt íslenskum lögum að fjalla
um málið.
Bandaríski herinn greiðir Bolungarvíkur-
bæ um 3000 krónur í ársleigu fyrir þá 7 hekt-
ara sem fara undir stöðina uppi á Stigahlíðar-
fjalli. Fyrir austan eiga einstaklingar jörðina
Gunnólfsvík og leigir herinn hana alla, alls
um 2500 hektara lands, fyrir um 200 þúsund
krónur á ári. Um 10 km afleggjari að fjallinu
liggur allur í landi Gunnólfsvíkur. Aðrar tekj-
ur sveitarfélaga á þessum stöðvum eru að-
stöðugjöld af starfsemi verktaka við verkið,
skattar af þeim 10 til 12 starfsmönnum sem
verða við þessar stöðvar, auk óbeinna tekna
með því að atvinna, og þar með byggð, styrk-
ist á þessum stöðum. Þá er um það samið að
heimamenn á þessum stöðum komi inn i
vinnu við uppsetningu stöðvanna eftir því
sem þess er kostur. í Bolungarvík hefur enn-
fremur verið um það samið að herinn kosti
hreinsunarútbúnað á vatnsþró bæjarbúa.
Allt vatn Bolvíkinga er yfirborðsvatn af því
svæði sem umferð upp á fjallið fer um og því
talið að hreinsiútúnaður sé nauðsynlegur
eftir að stöðin kemst í gagn. Auk þess fá Bol-
víkingar endurbættan hluta af þeim vegi
sem liggur yfir í sumarbústaðalönd þeirra í
Skálavík, en af þessum sama vegi liggur af-
leggjarinn upp á Stigahlíðarfjall.
A móti kemur að Bolungarvíkurkaupstað-
ur vestra og Skeggjastaðahreppur eystra láta
af hendi sinn hvora skákina sem framvegis
verður frekar undir bandarískum lögum en
íslenskum.
ERLEND YFIRSYN
Francois Mitterrand Frakklandsforseti hef-
ur átt ámóta langa samfundi með Mikail
Gorbatsjoff og allir aðrir vestrænir forustu-
menn til samans. Eftir viðræður þeirra í
Moskvu í síðasta mánuði lét Mitterrand uppi
við fréttamenn álit sitt á nýja, sovéska leið-
toganum og kallaði hann „nútímamann...
mann okkar tíma. Hann hefur skoðun á
heiminum eins og hann kemur fyrir og tekur
vandamálum eftir því sem þau ber að hönd-
um. Áherslan á opnun er bersýnilega án af-
láts.“
Þyki mönnum Gorbatsjoff stinga í stúf við
fyrirrennara sína í málflutningi gagnvart
Vestur-Evrópu og Bandaríkjunum, tók þó
steininn úr fyrra mánudag, þegar hann sneri
sér að Kína og öðrum nágrannaríkjum Sov-
étríkjanna við vestanvert Kyrrahaf.
Á skömmum valdaferli hefur nýi, sovéski
flokksforinginn ferðast ámóta víða um ríki
sitt og fyrirennarar hans samfellt síðasta tug
ára. Gorbatsjoff er umhugað að sýna fólki og
brýna það til þátttöku í því endurnýjunar- og
umbótastarfi, sem hann og aðrir af yngri
kynslóð, sem hann hefur hrifið með sér upp
á sovéska valdatindinn, segjast vilja setja á
oddinn.
En í ræðu á samkomu manna flokksdeilda
og embættiskerfis í Kyrrahafshéruðum Sov-
étríkjanna í hafnarborginni Vladivostok,
kaus Gorbatsjoff að beina máli sínu til um-
heimsins og kynna rækilega, hvernig Sovét-
ríkin muni beita sér sem Kyrrahafsveldi und-
ir sinni stjórn.
í fréttaflutningi á Vesturlöndum var mest
gert úr fyrirheiti Gorbatsjoffs um heim-
kvaðningu sex herfylkja úr sovéska innrás-
arhernum í Afghanistan, og þótti takmörk-
uðum tíðindum sæta. Eftir væri samt sem áð-
ur á annað hundrað þúsund manna sovéskur
her í landinu.
En í Vladivostok beindi sovéski flokksfor-
inginn máli sínu fyrst og fremst til Kínverja,
og lýsti vilja sovétstjórnarinnar fyrir alhliða
breytingu til batnaðar á sambúðinni við ná^
grannríkið. Hernaður sovétmanna í Afgh-
anistan er eitt af þeim atriðum, sem Kína-
stjórn hefur marglýst yfir, að standi í vegi fyr-
ir að samskiptin við Sovétríkin færist í eðli-
legt horf. Enn þyngri áherslu hafa Kínverjar
þó lagt á ástandið á landamærum ríkjanna
sjálfra.
Mikhail Gorbatsjoff setti
sinn stimpil á stefnuna í
Asíu með ræðu í
Vladivostok.
Sovétstjórnin slakar til í
meginmálum gagnvart Kína
Því atriði voru í fyrsta skipti gerð rækileg
skil af sovéskri hálfu með ræðu Gorbatsjoffs.
Kínverjum er sérstakur þyrnir í auga herseta
sovétmanna í Mongólíu, sem talin er nema
50.000 til 60.000 manns. Gorbatsjoff skýrði
frá því, að viðræður stæðu yfir milli stjórna
Sovétríkjanna og Mongólíu um brottför
„verulegs hluta“ þessa hers úr landinu.
Þá bauð hann í fyrsta skipti fækkun í sov-
éska heraflanum á íandamærunum, þar sem
Sovétríkin og Kína liggja hvort að öðru. Talið
er að sovéski liðsaflinn við landamærin telji
ekki undir hálfri milljón manna. Nú kunn-
gerði Gorbatsjoff, að sovétstjórnin væri
reiðubúin að taka upp viðræður við þá kín-
versku um „raunhæfar ráðstafanir til að
fækka svo um munar í landher" meðfram
landamærunum.
Daginn eftir ræðu Gorbatsjoffs birti kín-
verska fréttastofan umsögn, sem ber vott um
að orð hans um þetta efni hafa fallið í góðan
jarðveg í Peking. Var þar komist svo að orði,
að „þetta er í fyrsta skiptið, sem forusta Sov-
étríkjanna hefur opinskátt rætt brottkvaðn-
ingu hers frá Afghanistan og Mongólíu, svo
langvarandi hörkuafstaða Kremlverja hefur
slaknað að einhverju ráði. Því ber að fagna."
Um sfðustu helgi barst svo frá Peking frétt,
sem ef rétt reynist ber vott um að sovét-
stjórnin hyggst bæta um enn betur til að
vingast við Kína. Verst horfði í skiptum ríkj-
anna í mars 1969, þegar til blóðugra bardaga
kom á ísi lögðum landamærafljótunum
Amúr og Ussuri. Var barist um eyjar og eyrar
í ánum, sem flæmast um breiða farvegi.
Síðan hefur engu um þokað í þófi um
mörkun landamæralínu, þar sem árnar
renna. Sovétstjórn hefur statt og stöðugt
haldið því fram, að landamærin markist af
árbakkanum Kína megin, og vill því eigna
sér farveginn allan, eyrar og eyjar ásamt því
sem árstraumurinn kann að sverfa úr bakk-
anum Kína megin. Kínverjar halda aftur á
móti fram dalbotnsreglunni, sem sé að
landamærin fylgi mesta dýpi árfarvegarins.
Nú hefur fréttamaður Reuters í Peking eftir
sendimönnum Austur-Evrópuríkja þar í
borg, að sovétstjórnin hafi ákveðið að fallast
í raun á sjónarmið Kínverja. Segja þeir að svo
beri að skilja þessa setningu í ræðu Gorbat-
sjoffs í Vladivostok: „Formleg landamæra-
lína gæti fylgt siglingaleið skipa eftir ánum.“
En auk þess að ræða pólitísk deilumál Sov-
étríkjanna við helsta nágrannaríki þeirra í
Asíu, fjallaði Gorbatsjoff í Vladivostok um
möguleika á auknum viðskiptum og efna-
hagssamvinnu ríkjanna í þágu áforma ríkis-
stjórnanna í Moskvu og Peking um að færa
efiir Magnús Torfa Ólafsson
atvinnulíf landanna í nútímalegra og skil-
virkara horf. Komst hann svo að orði, að
báðar hefðu „svipuð forgangsverkefni" og
lýsti „virðingu og skilningi sovétþjóðarinn-
ar“ gagnvart efnahagslegum og félagslegum
markmiðum núverandi forustu Kommún-
istaflokks Kína.
Allur er þessi málflutningur veruleg ný-
lunda af hálfu sovésks leiðtoga, og ber vott
um að honum þykir tími til kominn að
Bandaríkin fái raunverulega samkeppni um
vinfengi við Kína. Er það líka mála sannast,
að með því að koma sambúðinni við Kína
í eðlilegt horf gæti Gorbatsjoff slegið tvær
flugur í einu höggi. Skerðing hernaðarvið-
búnaðar á landamærunum í Austur-Asíu los-
aði mannafla og framleiðslugetu, sem kæmi
að góðu gagni við eflingu hagvaxtar. Jafn-
framt yrðu Bandaríkin og Atlantshafsbanda-
lagið í heild að taka alvarlegar en áður yfir-
lýsingar sovétstjórnarinnar um að hún muni
ekki láta á sig ganga í vígbúnaðarkapp-
hlaupi, og eins tillögur hennar um hversu
það megi hemja.
Gorbatsjoff beindi þó ekki máli sínu ein-
vörðungu til Kínverja í ræðunni í Vladi-
vostok. Hann tók fram að sovétstjórnin gerði
sér ljósa grein fyrir að Bandaríkin væru mik-
ið Kyrrahafsveldi, og vildi í engu ganga á
réttmæta hagsmuni þeirra. Báðum veldum
væri í hag að draga gagnkvæmt úr hernaðar-
viðbúnaði, og það mættu Bandaríkjamenn
vita, að legðu þeir til að mynda niður her-
stöðvar sínar á Filippseyjum, léti sovétstjórn-
in ekki á sér standa að fylgja fordæminu. Eru
þessi orð skilin sem tilboð um að sovéski flot-
inn víki úr Cam Ranh-flóa í Víet Nam, flota-
stöðinni miklu sem Bandaríkjamenn gerðu
en sovétmenn fengu svo afnot af.
Og ekki er Japönum gleymt. Gorbatsjoff
bauðst til að skiptast á heimsóknum við
forustumenn Japansstjórnar til að ræða sam-
skipti ríkjanna, en Japönum er mjög í mun
að fá skilað Kúrileyjum, sem Sovétríkin her-
tóku í stríðslok. Að því máli vék Gorbatsjoff
ekki, en lagði til ráðstefnu í japönsku borg-
inni Hiroshima um ráðstafanir til að efla frið
og öryggi í Austur-Asíu, hliðstæða Helsinki-
ráðstefnunni í Evrópu.
4 HELGARPÖSTURINN