Helgarpósturinn - 22.12.1987, Qupperneq 10

VETTVANGUR
HELGARPÓSTURINN
Ritstjórar: Halldór Halldórsson, Helgi Már Arthursson
Blaöamenn: Anna Kristine Magnúsdóttir, Friðrik Þór Guðmundson, Gunnar Smári Egilsson, Jónína Leósdóttir, Kristján Kristjánsson, Ólafur Hannibalsson, Páll Hannesson.
Prófarkir: Sigríður H. Gunnarsdóttir
Ljósmyndir: Jim Smart
Utlit: Jón Óskar
Framkvæmdastjóri: Hákon Hákonarson
Dreifingarstjóri: Birgir Lárusson
Sölu- og markaösstjóri: Hinrik Gunnar Hilmarsson
Auglýsingar: Bergþóra Sigurbjörnsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir, Sigurður Baldursson.
Áskrift: Guðrún Geirsdóttir
Afgreiðsla: Bryndís Hilmarsdóttir
Aðsetur blaðsins: er í Ármúla 36, Reykjavík, sími 91-681511.
Útgefandi: Goðgá hf.
Setning og umbrot: Leturval sf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Sigur ljóssins
Jólin eru hátíð barnanna, eða öllu heldur barnsins í
okkur öllum. Eða eru þau kannske stund milli stríða —
almennir frídagar — hvíldin, sem allir þurfa til að geta
aftur stigið á hringekju þá sem snýst með sífellt meiri
hraða?
Á þessum tímamótum þegar birtan verður rökkrinu
yfirsterkari og dag tekur að lengja staldra menn oftast
við og líta yfir farinn veg. Líta til sinna nánustu og skoða
mannfélagið með öðrum og mildari augum. Umburðar-
lyndi vex um jól og kærleikur nær oftast yfirhendinni.
Ljósið sigrar myrkrið.
Óneitanlega verður mönnum hugsað til allra þeirra
sem eiga um sárt að binda einhverra hluta vegna. Og þá
þurrkast út öll landamerki. Undanfarið hafa landsmenn
séð auglýsingar frá líknarfélögum sem nota þennan tíma
til að safna fé til að koma til þeirra sem eru í nauðum
staddir. Er óskandi að landsmenn bregðist vel við þessu
kalli og leggi sitt af mörkum svo þeir sem að líknarmál-
um vinna geti komið til skila fátæklegum kveðjum auð-
ugrar þjóðar í norðri til bágstaddra í öðrum heimsálfum.
Til þess einnig að þeir sem eiga um sárt að binda í land-
inu sjálfu megi finna að þeir eru ekki einir á báti, þrátt
fyrir allt.
Ánægjulegustu fréttirnar sem borist hafa út þessa síð-
ustu daga eru þær, að söfnun Hjálparstofnunar kirkjunn-
ar gengur betur en forráðamenn hennar þorðu að vona.
Með nýjum mönnum hefur traust almennings á Hjálpar-
stofnun aukist og þá láta viðbrögðin ekki á sér standa. Er
það fagnaðarefni. Verkefnin eru mörg og þau eru stór.
Helgarpósturinn óskar lesendum sínum og lands-
mönnum öllum gleðilegra jóla.
Bann Markúsar
Útvarpsstjóri, Markús Örn Antonsson, bannaði sl.
fimmtudag auglýsingar frá Helgarpóstinum, þegar blað-
ið vildi kaupa sér útsendingartíma og auglýsa ráðabrugg
bandaríska sendiráðsins í Reykjavík og þáverandi forsæt-
isráðherra, Stefáns Jóhanns Stefánssonar. Blaðið hefur
undir höndum bandarískar skýrslur og skjöl sem stað-
festa náið vináttusamband íslenskra ráðamanna og
bandaríska hernámsliðsins frá þessum tíma og eru at-
burðir þeir sem auglýsa átti skjalfestir. En útvarpsstjóri
skellti banni á þessar auglýsingar. Og fékk útvarpsráð á
sínum fyrsta fundi til að staðfesta auglýsingabannið. Það
var slæm byrjun hjá hinu virðulega ráði.
Auglýsingabann sem sett er án gildra raka er alvarleg
aðgerð. Alvarlegast er hitt að aðrir fjölmiðlar skuli
sneiða hjá því að fjalla um „prinsippmál“ eins og þetta
og að Blaðamannafélag íslands skuli ekki boða til
skyndifundar og álykta um málið. Málið snýst um tján-
ingarfrelsi. Ekki um Helgarpóstinn eða auglýsingareglur
Markúsar Arnar.
Boðberar borgaralegs frjálslyndis hafa, þegar fulltrúar
ríkisvaidsins brjóta á einstaklingum og fyrirtækjum, risið
upp og mótmælt. Fremst í þeim flokki hefur verið Morg-
unblaðið.
Helgarpósturinn hefur stundum þurft að laga auglýs-
ingar að reglum ríkisútvarpsins. í þessu ákveðna tilviki
eru reglur ekki brotnar. Mál þetta verður ekki látið niður
falla.
10 HELGARPÓSTURINN
Alvarlegar rangfærslur í
HP um Lífeyrissjóð bænda
Sjö mjög alvarlegar rangfærslur
eru í grein í Helgarpóstinum 17. des.
sl. um Lífeyrissjóð bænda. Því er til
að mynda logið að bændur njóti
gífurlegra forréttinda og greiði ekki
krónu í lífeyrissjóð sinn, þar eð neyt-
endur og aðrir skattgreiðendur gefi
þeim lífeyri, langt umfram það sem
almenningur fær.
Sannleikurinn er sá að bændur
sitja við sama borð og launþegar í
landinu og hafa hvorki fengið „gjaf-
ir“ né önnur fríðindi í lífeyrismálum.
RANGFÆRSLURNAR SJÖ
1. RANGFÆRSLA í HP: Orðrétt
segir í grein Helgarpóstsins 17. des.,
að bændur greiði „ekki krónu í iö-
gjöld til Lífeyrissjóös bœnda". —
„1,25% eru lögö ofan á verö til
bœnda . . ." — „ . . . sjá því neytend-
ur og skattgreiöendur bœndum
fyrir lífeyri" — „Bœndur greiöa ekki
krónu í þennan lífeyrissjóö sinn".
Fullyrðing þessi er endurtekin
margsinnis í ýmsu formi, í fyrirsögn-
um, myndatexta og víðar.
1. SVAR: Þetta er ósatt. Ið-
gjaldið er dregið af verði tii
bænda, lækkar þeirra kaup.
Annað væri lögbrot. Bændur greiða
þessi lífeyrisiðgjöld sín sjálfir, þau
eru tekin af hlut þeirra, eins og þeg-
ar iðgjöld eru dregin af kaupi ann-
arra. Þau hækka ekki vöruverð, en
lækka nettótekjur bændanna um
1,25%.
í einföldustu mynd er dæmið
svona: Af hverjum 100 krónum sem
eiga að renna til bóndans fyrir af-
urðir eru teknar kr. 1,25 og lagðar í
Lífeyrissjóð bænda. Bóndinn fær
því útborgaðar kr. 98,75 fyrir vöru
sína.
í lögum um Lífeyrissjóð bænda
segir skýrt og greinilega: Skal gjald
þetta dregiö frá bávöruveröi til sjóö-
félaga". (Lög nr. 50/1984, 7. gr.).
2. RANGFÆRSLA HP: Bændur fá
„lífeyri sem er mun hœrri en aörar
stéttir njóta".
2. SVAR: Þetta eru einföld
ósannindi, enda hvergi rökstudd
í greininni.
3. RANGFÆRSLA í HP: „Sam-
kvæmt brþaöabirgöareglugerö er
bændum . . . tryggöur verötryggö-
ur lífeyrir".
3. SVAR: Bændur hafa ekki
verðtryggðan líf eyri. í reglugerð
er ekki ákvæði um slíkt.
4. RANGFÆRSLA HP: Ef gjöld í
Lífeyrissjóð bænda standa ,pkki
undir lífeyrisgreiöslum ársins erþaö
sem á vantar sótt í ríkissjóö".
4. SVAR: Þetta hefur aldrei
verið gert, enda ekki til reglur
sem kveða á um slíkt.
5. RANGFÆRSLA í HP: Bændur fá
„falinn forréttindalífeyri" —
„ . . . þetta er faliö undir liðnum
,,niöurgreiöslur á vöruveröi" í fjár-
lögum".
5. SVAR: Bændur njóta engra
forréttinda um lífeyri og þetta at-
riði er ekki falið í fjárlögum.
Ágæt atriðisorðaskrá er aftast í fjár-
lagafrumvarpinu. En byrjendum í
fjárlagalestri hefur löngum þótt það
anga dýrlega af mafíusamsæri, að
Þessa dagana er mikið talað um
misferli og mistök á fréttastofum út-
varps og sjónvarps. Stefáns Jó-
hannsmái, Grafningsmál, Svefn-
eyjamál og hver veit hvað þau eru
mörg. Þá hefur einnig verið hvíslað
um það að Ungmennasamband
Borgarfjarðar hafi klagað frétta-
flutning um deilur við sumarbú-
staðaeigendur í Húsafelli til útvarps-
ráðs en það mál hafi verið vandlega
þaggað niður á útvarpinu, enda um
einhver tengsl að ræða milli frétta-
manns og sumarbústaðamannsins.
Eg hef heyrt að hvorki ungmenna-
BÆNDUR FÁ FAUNN
FORRÉTTINDALÍFEYRI
Neytendur og skattgreiöendur borga bœndum lífeyri, sem er mun hœrri en aörarstéttir njóta.
Þetta er faliö undir liönum ,,nidurgreiöslur á vöruveröi" á fjárlögum, og skráö undir
uidskiptarádurieyti.
Ein þeirra stétta sem njóta lífeyrisréttinda umfram all-
an þorra almennings er bændur. Þeir fá verðtryggðan líf-
eyri þrátt fyrir að þeir greiði ekki krónu í iðgjöld til Llfeyr-
issjóös bœnda. Þeir sem greiða iðgjöldin fyrir bændurna
eru neytendur og skattborgarar. Auk þess er Slofntána-
deild landbúnaöurins gert skylt að sjá bændum fyrir
hluta af lífeyri þeirra.
1(11« CUNNAR MIU (GUtSON »YND 11» SMAIT
Ný lög um Lílcyrissióð bænda Samkvarmt þessum kigum sjá þvi
voru samþykk! i Alþingi I9M. I ncytendur og skallgrciðendur
þ«m kcmur Iram að bjcndum cr bcndum lyrir lilcyri. Fk-slar aðrar
ckki *tlað að grciða iðgjóld til slíltir þurla hins vcgar að kaupa sír
sjððsins. Þcss í slað cr vanalcgl lileyrisríllindl mcð þvi að grciða ið-
tramlag launþcga sðll I vasa ncyl- g)öld I lilcyrissjóði. Það ler siðan cll-
cnda. 1,25 prósent cru Iðgð olan á ir ávðslun þessara s|ðða hvcrsu hir
verð til bcnda á öllum landbúnað- lllcyrirínn kemur lil með að verða.
aralurðum og flult I Ulcyrissjóð Samkvjcml bráðabirgðarcglugcrð
bT.nd4. .... . . er •Mrn‘)um hin‘ vegar Iryggður
niðurgreiðslur og Lífeyrissjóður
bænda skuli hjúfra sig hvort upp að
öðru undir liðnum „Viðskiptaráðu-
neyti". Fjármálaráðuneytið ræður
samt uppsetningu fjárlaganna, en
hvorki bændastéttin né lífeyrissjóð-
ur hennar.
Hin einfalda skýring þess, að mót-
framlög neytenda (1,60% af verð-
mæti búvöruframleiðslunnar) í Líf-
eyrissjóð bænda hafa „gegnum ár-
in" verið spyrt saman við niður-
greiðslur er samt bara hagkvæmnin
fyrir bókhaldarann. Niðurgreiðslur
eru peningapakki handa neytend-
um. Eigi neytendur afturámóti líka
að greiða bændum eitthvað er ber-
sýnilega hentugt að taka það strax
þarna.
í staðinn fyrir þessa einföldu að-
ferð er heimilt skv. lögunum að inn-
heimta framlag neytenda hjá öllum
mjólkurbúum, sláturhúsum, versl-
unum og veitingahúsum sem bænd-
ur skipta við. Vill einhver þá skrif-
finnsku?
6. RANGFÆRSLA í HP: Bændur
hafa, eins og aðrar „forréttindastétt-
ir", — ,,brugöist hart viö frumvarpi
um samrœmd lífeyrisréttindi allra
landsmanna".
6. SVAR: Þetta er ósatt. Bændur
hafa ekki ályktað eða látið í ljósi
andúð á þeim tillögum. Og þeir eru
ekki forréttindastétt.
7. RANGFÆRSLA í HP: Bændur
fæddir fyrir 1914 fá gefins lífeyri frá
ríkinu: „Þaö framlager óafturkrœft.
Gjöf."
7. SVAR: Hér gilda samsvar-
andi lagaákvæði um bændur og
félaga í ASÍ. Frumlegt er að kalla
þau „gjafir". Hér er gefið í skyn að
bændur njóti sérréttinda og þeir
nánast þjófkenndir á nýjan leik. Al-
þingi viðhafði á sínum tíma ná-
kvæmlega sömu aðferð til að
tryggja öldruðum bændum og öldr-
uðu verkafólki þessi sjálfsögðu
mannréttindi. Hætt er við að blaða-
maður HP eigi fáa skoðanabræður
sem hafa geð í sér til að kalla fram-
lögin „gjafir" í hneykslunartóni.
(Sjá samsvarandi lagagreinar um
bændur og aldraða félaga í Alþýðu-
sambandi Islands: „Eftirlaun til aldr-
aðra félaga í stéttarfélögum" (Lög
um eftirlaun til aldraðra 2/1985, 1.
kafli 1. gr.) og um aldraða bændur
(Lög um lífeyrissjóð bænda 50/
1984, 2. kafli, 17. gr.).)
sambandið né heimafólk á Húsafelli
hafi verið beðið afsökunar og til-
raunir til að leiðrétta málið hafi ekki
fengið að komast að. Kannski hafa
fréttamenn fleiri svona mál inni í
skáp hjá sér, sem enginn veit um
nema þeir sem brotið hefur verið á.
Ríkisútvarpið hefur að mörgu
leyti staðið sig vel í hinni frjálsu sam-
keppni. En ég er smeykur um að
fréttastofan megi fara að vara sig ef
hún vill halda trausti almennings.
Með kveðju,
Gunnar Pálsson.
BLAÐAMENNSKA EÐA
BARSMÍÐAR?
Blaðamaður Helgarpóstsins fékk
allar þær upplýsingar sem hann
óskaði símleiðis hjá Lífeyrissjóði
bænda. Hann þáði ekki boð um yfir-
lestur til að forðast staðreynda-
skekkjur, né hefur hann hirt um að
staðreyna aðrar heimildir sínar.
Hneykslunarefnin í HP eru því til-
búningur, en greinin snýst upp í
rakalausar ásakanir um spillingu og
óréttlæti.
Höfundinum virðist meira í mun
að koma höggi á bændastéttina en
leita sannleikans. Með hliðsjón af
því að hér er um að ræða eina tekju-
lægstu stétt þjóðfélagsins, sem hef-
ur hærri meðalaldur en aðrar, eins
og fram kemur í greininni, er þetta
sérkennilegt form af karlmennsku.
Málatilbúnaðurinn verður hluti af
þeirri viðleitni að kljúfa þjóðina í
tvennt og sá til ófarnaðar.
Skorað er á ritstjórn, við hlið
væntanlegrar afsökunarbeiðni sinn-
ar, að reyna að sanna einhverjar af
ofangreindum 7 fullyrðingum eða
lýsa þær ómerkar. Önnur vinnu-
brögð verða talin til undanbragða.
HVERS VEGNA ER
NÝJUNGUM BÆND-
ANNA HAFNAÐ?
í þessu sambandi verður að nefna
eitt: Hagstofa íslands viðurkennir
ekki nýgreinar í landbúnaði og fellir
framleiðsluverðmæti bændanna
um hundruð milljóna árlega, — þeir
fá ekkert mótframlag í Lífeyrissjóð
sinn út á loðdýrarækt, plönturækt,
hrossarækt, fiskeldi o.s.frv.
Verðlagsárið 1986/87 hljóðar
verðmætaáætlun Framleiðsluráðs
landbúnaðarins, skv. skýrslum frá
afurðastöðvum, upp á tæpa 10,2
milljarða króna. En Hagstofan neit-
ar að reikna sem verðmæti frá
bændum, og þar með sem stuðul í
lífeyrisgreiðslum, afurðir af refum,
minkum, kanínum, blómum, runn-
um og piöntum og lækkar þar að
auki verulega á hverju ári viðmið-
unartölur frá Framleiðsluráði land-
búnaðarins hvað varðar t.d. hross,
garðávexti, gróðurhúsaafurðir, lax-
og silungsveiðar, hlunnindi og fisk-
eldi. í fyrra nam munurinn alls 517,8
milljónum króna. í ár losar hann
trúlega 600 milljónirnar.
Ríkið strikar sem sé út viðleitni til
búháttabreytinga, þegar reikna skal
verðmætasköpun í landbúnaði. Og í
sama hlutfalli lækkar mótframlagið
sem greiða skal í Lífeyrissjóð
bænda. Ár hvert spyrja bændur um
orsökina en fá ekki svar. Fram-
leiðsluráð landbúnaðarins hefur
óskað eftir reglugerð sem kveði
skýrt á um hvað teljist búvörur, en
beiðninni hefur ekki verið sinnt.
Ritað samkvæmt upplýsingum
frá Lífeyrissjóöi bænda og
fleiri aðilum,
Ólafur H. Torfason,
Upplýsingaþjónustu
landbúnaðarins.