Tíminn - 12.04.1918, Blaðsíða 1

TÍMINN
kemur út einu sinni i
viku og kostar 4 kr.
árgangurinn.
AFGREIÐSLA
i Regkjavik Laugaveg
18, sími 286, út um
land í Laufási, sími 91.
II. ár.
Roykjayík, 12. apvíl 1918.
15. blað.
frá fjáræátum JJreta.
stríðinu mun
mönnum í styrjald-
Pegar í öndverðu
•ollutn leiðandi
arlöndunum hafa orðið Ijóst, að
iiver þjóð, sem tekur þátt i stríð-
inu, yrði sokkinn í geisimiklar
ríkisskuldir, þegar friður kemst á.
Óhugsandi að skaðabætur af hálfu
hinna sigruðu bætti til muna úr
vandræðum sigurvegarans. Enn
þungbærari yrðu kjör þess aðil-
ans, sem bæri að lyktum lægri
skjöld frá Ieiknum.
Góð ráð eru orðin dýr, þegar
ríki er orðið svo skuldugt, að
venjulegar árstekjur nægja ekki til
vaxtagreiðslu af lánunum, hvað
þá til afborgana. Má þá sjá i hvi-
líkar ógöngur komið er. Ef ekki
eiga að stöðvast allar framfarir er
um tvent að veljar Gjaldþrot fyrir
ríkið og byrja síðan nýtt líf á
rústum hins hrunda, eða að linna
nýja og óhemjuarðmiklatekjustofna.
Yrðu þeir, ef vel ætti að vex-a, að
gela fylt á skömmum tima ríkis-
skuldahitina, og þar að auki orðið
þjóðunum til stuðnings í atvinnu-
styrjöld þeirri, sem búast má við
að hefjist ineð friðnum.
Af öllum stj'rjaldarþjóðunum
hafa Bretar tekið á sig þyngstu
fjárhagsbj'rðina. Þéir hafa, mitt í
kúlnabylunum, skapað miljóna her,
halda uppi ílota þeim sem gælir
Jaga og reglu á öllum höfurn
heimsins, og þar að auki byrgt
bandamenn sína flesta, einkum
hina máttarminni, bæði að pen-
Ingum og hergögnum. í Bretlandi
liefir þess vegna þessi spurning
orðið að brennandi áhugamáli:
Hvernig á að greiða hina mikla
skuld, að stríðinn loknu, án pess
að óbœrilegt verði að lifa i landinu?
Gert er ráð fyrir, að Bretar kunni
að sveigja frá fríverzlun inn á loll-
verndarbrautina. Yrði þá heimin-
um skift í tvo fjandsamlega loll-
hringi. Þjóðverjar foryslumenn
annarsvegar, Brelar liinum megin.
Allar aðrar þjóðir yrðu dregnar,
nauðugar viljugar, inn í annað
hvort toilsambandið, og xéði að-
staða hverrar einstakrar þjóðar,
að hvorum hringnum hallast yrði
að lokum. Fyrir smáþjóðirnar
myndi þessi fjármálastyrjöld verða
harla þungbær. En eigi myndu
þær fremur fá við ráðið rás við-
burðanná, en dúnfjöður sem hring-
snýst í hvirfilvindi.
Annað úrræði liefir Bretum í
bug komið og selt nefnd til að
rannsaka. Það er hvort ríkinu
mælli eigi verða mikill arður að
því að hagngta sér óunnar auðs-
uppsprettur i fjarlægum mjlendnm,
sem Bretar eiga. Yrði þar jafnt
tekið í hendur ríkisins náttúrugæð-
in sjálf, framleiðslan og afurða-
salan. Tilgangurinn sá, að þjóðin í
heild sinni bjargaðist úr fjárþröng-
inni líkt og víðsýnn og úrræða-
mikill nxaður, sem safnaði auði
með því að hagnýla ónoluð auð-
æfi lítt bygðra landa. Bretar hafa
haft allra þjóða glöggast auga í
nýlendupólitík sinni. Eiga þeir fjöl-
mörg héruð ulan Evrópu, sem enn
eru hvergi nærri unnin til fulls.
Geta þeir hafl þaðan mikla gnótt
málma, trjáviðar, matvöru og
margskonar óunnin efni, sem nauð-
synleg eru til slóriðnaðar. Mætti
svo fara, að-þetta yrði upphaf til
þess, að þjóðfélögin yrðu eigi jafn
fús að afhenda gróðabrallshring-
unx sínar álillegustu auðsupp-
sprettur.
Fyrir íslenzku þjóðina skiftir
geisimiklu hvaða stefnu hinar
voldugu forgangsþjóðir heimsins
taka í fjármálunum. Mætti svo
fara að hér á landi yrði, þólt í
litlum stíl væri, þörf marga og
djúpra úrræða til að aíla þjóðinni
tekna. Og þá væri hörmulegt ef
gálauslega hefði verið farið með
auðsuppsprettur landsins. ,
Aiikaþingið.
málamannahópnum íslenzka, sem
hafa það til að bera sem þarf til
þess að mynda ráðaneyti, annar
en núverandi forsætisráðherra.
Með góðri samvinnu núverandi
landsstjórnar við stjórn landsverzl-
unarinnar, sem menn nálega und-
antekningarlaust telja skipaða
hinum beztu mönnum, og við
þingflokkana, sjá inenn ekki að
betur verði borgið þjóðarskútunni,
eins og alt er i garðinn búið á
þessurn tímum.
Menn telja það vist, að ekki
mútii takast að mynda nýja stjórn
á rústum þeirrar sem nú silur, fá
í hana menn sem þjóðin ber traust
til, sem geti unnið vel með stjórn
landsverzlunarinnar og þinginu,
sem meti það meir nú að sjá
heildinni borgið en hag fárra ein-
staklinga.
Hart nær æinróma berast radd-
irnar úr öllurn sveitum landsins.
Þingið á ekki að mynda nýja
stjórn. Það á að kveða niður ó-
friðaröldurnar sem andstæðingar
stjórnarinnar hafa vakið. Það á að
taka höndum saman við núverandi
landsstjórn og vinna með henni
að því í friði að bjarga þjóðinni
úr yfirstandandi og væntanlega
versnandi áslandi. Það á að l.áta
öll tiilit til annars víkja fyrir hinni
miklu alvöru að ælljörðin er í
hættu stödd og luefst þess að hver
maður geri skyldu sítia.
Og það er enginn vafi á því, að
Ianghægast verður að taka fyrir
rætur þessa meins, ef þegar i byrj-
un er tekið röggsamlega í taumana.
Sú krafa er þvi gerð til lögregl-
unnar i höfuðstaðnum, að hún láti
nú engra meðala ófreistað til þess
að uppræla þessa svivirðu í fæð-
ingunni og spari hvorki erfiði, né
refsiákvæði laganna til þess.
Á lögreglan vísan stuðning allra
góðra borgara til þess að fremja
þelta nauðsynjaverk.
Skattar og gjöld.
ii.
Með síðustu póstunum og nú
síðast með þingmönnunum, berast
frétlirnar hvaðanæfa af landinu um
það, hvernig menn ællast til að
aukaþingið skeri úr um úrlausn
hinna mörgu vandamála og um
það hverjir eigi að fara með
stjórn landsins. Kveður mjög við
annan lón en liæst hefir verið
sunginn í andstæðingablöðum
stjórnarinnar í liöfuðstöðunum
syðra og nyrðra. lvjarni íslenzku
þjóðarinnar, liinir hugsandi bænd-
ur um Iand alt, hefir ekki látið
ærslin villa sér sýn.
»Oflátungar Jxjóðfélagsins« —
nafnið er orðið fast við þá — ætl-
ast til þess, að það sé fyrsta og
helzta verk þingsins að steypa nú-
verandi landssljórn, hvað sein svo
laki við.
Það er jafn áreiðanlegt og að
nóll fylgir degi, að þeir mæla fyrir
munn tillölulega sárfárra manna,
hverfandi minnihluta liinna ís-
lenzku kjósenda.
Þess er nú krafist lyrst og fremst
af aukaþininu að það taki hönd-
um saman við landsstjórnina til
starfs og stuðnings.
Menn koma ekki auga á það,
að annar maður sé til nú i stjórn-
V ínbruers:.
Það lxafa gengið sögur um það
um höfuðstaðinn að menn væru
farnir að brugga vín i leyni og
væri það eigi lítill gróðavegur.
Gripið til þess þegar eftirlit varð
strangara um innflutning og vin
torfengnara ytra.
Nú hafa þessar sögur reynst
sannar. Maðnr einn hér í bænum,
Ari Þórðarson, hefir játað það fyrir
fulltrúa lögreglustjóra, að hann
hafi hreinsað brensluspíritus til
þess að gera hann hæfan til drj'kkj-
ar. Ennfremur fundust hjá honum
áhöld til þess að brugga vín, og
og um 80 potlar af nýbrugguðu
víni, sem reyndist að innihalda
um 10°/o af spíritus, en búist
við að styrkleikinn hefði orðið um
25°/o með aldrinum. Aðferðin
svipuð því sem Morgunblaðið flutti
leiðbeining um fyrir skemstu, hvort
sem hvötin er þaðan komin.
Af vínbrugginu slendur þjóðfé-
laginu svo nxikill háski og það á
marga lund, að laka verður til
hinna öruggustu ráða til þess að
sporna við því.
Þegar til þess kemur að finna
landssjóði tekjur í stað þeirra, sem
hann hefir nú og allir sjá að eru
flestar bæði óréttlátar og óhag-
kvæmar (vafningsmikil, kostnaðar-
söm innheimta) þá verður varla
fundin sú leið, er öllum líki, önn-
ur en að nema burt alla skatta.
En til þess þarf landssjóður að
bera nafn með réttu og vera eigna-
sjóður en ekki skulda eins og nú.
Um það hefir þó verið og er enn lítið
hugsað. Afllyndir landsins, námar
o. m. fl. er sjálfsagður frumburð-
arréttur þess, og á að vera eign
landssjóðsins, er gefi honurn með
tímanum drjúgar tekjur. En frum-
burðarrétt sinn lætur það venju-
lega af hendi fyrir lítið. Það hefir
komið til rnála að landið hefði
einkaverzlun á einhverjum vöru-
tegundum, Fyrir minurn sjónum
væri ein verzlunin réttast komin
í höndum landsins sjálfs. Lífæð
viðskiftanna — peningaverzlunin.
í höndum landsins sjálfs ætti
seðlaútgáfurétturinn að geta gefið
stórkostlegar tekjur. En þessi frum-
burðarréttur er nú seldur — fyrir
baunaspón.
Skattamálin eru að vonum ofar-
lega á baugi nú. Mig langar til að
benda á veg, sem ef til vill er
reynandi að fara ef menn ekki
finna annan betri — og koma sér
saman um hann. Eg veit að á Jxví
fyrirkomulagi, sem eg ætla að drepa
á, eru ýmsir annmarkar. En eg vil
þó stinga upp á því vegna þess
að eg hygg, að það sé til stórra
bóla frá því sem er.
Á síðustu fjárlögum vonx m. a.
þessir skattar og tollar áætlaðir
fyrir ái'ið 1919:
Ábúöar- og lausafjárskattur kr. 75,000
Húsaskattur..............— 14,500
Tekjuskattur.............— 50,000
Iíaffi- og sykurtollur.... — 500,000
Samtals. kr. 639,500