Tíminn - 12.04.1918, Blaðsíða 7

TÍMINN
79
sinni röð, með dæmi sínu orðið
fleirum til fyrirmyndar, en mörg
af hinum viðurkendu mikilmenn-
um. Þar sem slíkir fyrirmyndar-
rnenn hafa dvalið, hafa þeir eins
og smittað út frá sér í allar átlir.
Fjrrst fáa, þá sem líkastir voru að
hugsjónum og framsóknarlöngun,
og svo seinna heilar sveitir eða
héruð, sein um leið hafa tekið
stórmiklum framförum.
Sá mismunur sem á sér stað á
hinum 5Tmsum sveitum þessa lands,
er að miklu leyti sprollinn frá
fyrirmyndannönnum sem hafa ýtt
undir framkvæmdirnar og kepst
utn að komast þar hver öðrum
lengra.
Hinn fullkomni ávöxtur fyrir-
myndarinnar er sú löngun og það
afl sem knýr lengra en þangað
sem hún sjálf hafði staðið.
Það eru fyrirmyndarmennirnir
sem móta og mynda þjóðina á
öllum sviðum.
Þeim þarf að fjölga. Þjóðin þarf
að rækta þá og hlynna að þeim,
svo þeir þroskist og komi heild-
inni að fiillkomnum notum. (Frh.)
Jón A. Guðmundsson.
Bankamálin.
Glögt sést nú hvert stefnir. Fram-
faramenn á þingi síðastliðið sum-
ar samþyktu fjölgun bankastjóra
við Landsbankann, til þess að
endurbæta hann. í framkvæmd-
inni varð úr þessu stríð við B. Kr.
og skoðanabræður hans. Barátta
um það hvort afturhald eða gætin
framsókn ætti að ráða í bankanum.
B. Kr. beið ósigur. Bankastjóra-
fjölgunin náði fram að ganga. I
von um að ná yfirtökum á lands-
stjórninni og geta orðið at'tur ein-
valdur í bankanum, hefir B. Kr.
gert satnband við Jón Þorláksson
og langsumtnenn. Hinn nýi banda-
maður, J. Þ., hefir lýst B. Kr. vin-
samlega í Lögréttu. Telur nú að
B. Kr. hafi verið viðunanlegur ráð-
herra vegna sinnar miklu ihalds-
semi. Að vísu sé B. Kr. frámuna-
lega ótrúaður á verklegar fram-
farir þjóðarinnar en eins og á
standi hafi það ekki gert neitt til.
Þarna talar vitni. Nýfenginn vin-
ur sem vill inæla fyrir skál félags-
bróður og dregur ekki úr hólinu.
Allir sem til þektu vissu að B. Kr.
var algerlega ónýtur og óstarfhæf-
ur ráðherra, þann tíma sem hann
var það, enda braut hann af sér
fylgi þings og þjóðar svo sem
kunnugt er.
Þrátt fyrir þetta fær hann góð-
an vitnisburð sem ráðherra. Ein-
ungis dálítið afturhaldssamur segir
J. Þ. Og þar heíir hann á réttu
að standa. Frámunalega aftur-
haldssainur bankastjóri eins og
mylnusteiun hengdur um háls
þjóðinni. Peningar í hönduin því-
liks manns eru eins og dauðablóð
i líkatna. Valda rolnun í líkama
en engum þrifum.
Dómur J. Þ. uni B. Kr. er ekki
nýr. Vegna þeirrar þjóðarhættu sem
stafaði af því að svo ferlegur íhalds-
maður væri einvaldur í bankanum
afréðu þrjátíu af þingmönnunum
að brjóta vald hans á balc aftur,
Ekki til þess að hefnast á mann-
inum, heldur til þess að hefnast á
stefnu hans.
Vitnisburður .1. Þ. um B. Kr.
ér mikilsvirði. En þó er enn meir
að marka þann vitnisburð sem
hann gefur sér sjálfur. Það er á
allra manna vitorði að B. Kr. hefir
skrifað greinina um »Veltufé« í
Landinu. Þar gerir hann tilraun til
þess að réttlæta það að bankarnir
neiti að skifta við samvinnumenn.
Með öðrum orðum: Hér um bil hver
einasti dugandi maður i sveit er
settur á svarta lista, settur á bekk
með óreiðuinönnunum sem J. Þ.
vildi fá að kalla samvinnumenn.
Nú skilja menn hvað er á seyði.
Baráttan er háð upp á líf og
dauða. Hægrimenn vilja gjarnan
hafa hamramma kyrstöðustjórn í
bankanum. Peim verður ekki út-
liýst samt. Hinsvegar eru vinstri-
menn sem vilja að bankinn verði
lyftistöng allra landshluta og allra
stétta. Sú stefna að útiloka allan
almenning frá skiftum við bank-
ann er í augum þeirra frámunan-
lega ill, blandin heimsku og
ranglæti.
Nú fara menn að skilja hvers
vegna síðasta þing lagði svo míkla
áherslu á að stefna B. Kr. yrði
útlæg úr bankanum.
Og svo ganga menn þess ekki
alveg óduldir ofan á þetta alt,
hvað muni búa undir þegar Jón
Þorláksson, lieimtar nj'ja stjórn í
Lögréttu, né hvaða stefnu hún eigi
að taka.
Vinstrimaður.
V öruverð
í Borgarnesi og Reykjavík.
í hinni einkarljósu grein sem Páll
Zóphóníasson gerði í síðasta blaði
fyrir starfsemi Kaupfélags Borgar-
fjarðar s. 1. ár er gerður saman-
burður á meðalverði helztu nauð-
synjavöru í Reykjavík í júlímán-
uði 1917 (samkvæmt Hagtíðund-
unum) og verðlagi Kaupfélags
Borgarfjarðar á sama tíina, og er
verðmunurinn mikill.
En í raun og veru er saman-
burðurinn ekki fullnægjandi.
Verðið hjá K. B. mun miðað
við verð í heiluin sekkjuni, en
Reykjavíkurverðið við smásöluverð.
Þá er Reykjavíkurverðið fyrst með-
alverð þeirra tegunda sem til eru
af sömu vöru í sömu verzlun, og
loks meðalverð af verðlagi allra
verzlana í Beykjavík. Hugsast gæti
að hingað ‘flyttust betri og þá dýr-
ari tegundir einhverrar vöru en til
Borgarness og raskaði slíkt gildi
samanburðarins. — þá má geta
þess, að stærstu matvöruverzlan-
irnar hér selja sömu vöru lægra
verði en sniáverzlanirnar, en hinar
síðarnefndu hinsvegar í miklum
meiri hluta, og verður það þá enn
til að hækka meðalverðið. Loks
má geta þess að tímabilið sem
tekið er til samanburðarins mun
óhentugt sakir aðdráttanna frá út-
löndum, júlívörurnar í Borgarnesi
hafi verið fyr keyptar inn, en
Reykjavíkurvörurnar seldar á sama
tíma.
Vildi Tíminn bæta þessum at-
hugunum við grein P. Z. til þess
að sýna, að ekki má alt af taka
tölur Hagstofunnar sem heilagar
tölur, og ennfremur til þess að
hin frjáisa samkepni skyldi ekki
höfð fyrir rangri sök. Kaupfélags-
menn um Borgarfjörð mættu vera
glaðir yíir skipulagi því sem þeir
hafa komið á hjá sér um verzlun-
ina, þótt kjörin sem þeir ættu við
að búa, væru ekki öllu betri verzl-
unarkjörum höfuðstaðarbúanna
eins og þau gerast bezt.
fri áttönðiiœ.
Talsverð breyting hefir nú orð-
ið á hernaðarframkvæmdum, síðan
vér fluttum síðast frásagnir af styrj-
öldinni miklu.
Er þess fyrst að geta, að Þjóð-
verjar hófu sókn sína þá er lengi
liafði ráðgerð verið á vestri víg-
stöðvunum 21. f. m. Höfðu þeir
dregið að sér ógrjmni liðs úr öll-
um áttum og búið það vopnum
og skotfærum, svo sem bezt voru
föng á. Var sókninni fyrst snúið
gegn Bretum í áttina til St. Quin-
lin. Leið ekki á löngu að Bretar
yrðu þar að láta undan síga og
tókst Þjóðverjum jafnvel að rjúfa
herfylking þeirra þar. Varð þetta
til þess að Bandamenn neyddust
til þess að flytja framverði sína til
baka æði víða og Frakka slíkt hið
sama. Segja svo þýzkar frjettir að
Þjóðverjar hafi alls tekið 90 þús-
undir til fanga af Bandamönnum
og um 1300 fallbyssur.
í þessuin viðureignum hafa Þjóð-
verjar mist ógrynni liðs, alt að
fjórðung miljónar, að sögn Banda-
manna. Hafa þeir (Þjóðverjar) sótt
orusturnar af mestu grimd og eigi
látið fyrir brjósli brenna þótt
mannfall þeirra væri afskaplegt.
Við og við hafa Bandamenn gert
gagnáhlaup með nokkrum árangri
og tekið nokkrar þúsundir til fanga.
Þessar stórorustur standa enn og
eigi með vissu hægt að fullyrða
hvern árangur þær bafa. Brezk
skeyti halda því fram, að stöðvar
þær, sem Bandamenn hafa nú val-
ið sér, séu vel trygðar og aðstaða
þeirra ekki síðri til varnar en áð-
ur, og eru þeir vongóðir um að
geta staðist öll áhlaup Þjóðverja.
Viðburðir þessir gefa enga von
um frið að svo stöddu. Símskeyli
frá Frakklandi herma frá því að
almenningsálitið þar í landi sé enn
fjarlægara friði en áður og frá
Lundúnum er símað, að sókn Þjóð-
verja hafi orðið til þess að sam-
eina Bandamenn enn betur en
nokkru sinni fyrr og þeir séu mjög
ólrauðir að berjast saman til fulls
sigurs.
Loftorustur hafa margar verið
háðar á vestri vigstöðvunum að
undanförnu, svo meira hefir á borið
en nokkuru sinni fyrr. Veitir
Bandamönnum þar stórum betur í
hvívetna. Þeir hafa skotið til jarð-
ar þýzkar flugvélar í hundraða-
tali og stráð tugum smálesta af
af sprengikúlum yfir þýzkar her-
stöðvar og borgir.
Nýja tegund fallbyssna hafa
Þjóðverjar notað í orustum þeim
sem hér hefir verið sagt frá. Eru
þær langdrægari en nokkur dæmi
eru til áður ; draga yfir 100 rastir
eða eins og frá Reykjavik langt
austur í Rangárþing. Með bj'ssum
þessum hafa þeir skotið á París
og er frá því skýrt, að ein kúlan
hafi lent þar á kirkju, drepið 75
manns en sært 90; aðallega kven-
fólk og börn.
Kafbátahernaðurinn hefur held-
ur rénað þennan mánuð. Síðast-
liðna viku var eigi sökt nema 5
stórskipum fyrir Bretum og tveim
er minna báru en 1600 smálestir.
Ofan úr sveit.
Borgarfirði 5. april 1918.
Sjaldan ber við nú orðið, að
bréf eða fréttapislar úr hinum
ýmsu héruðum landsins, sjáist í
blöðunum. Er það eigi vel farið,
því bæði er það til fróðleiks,
skemtunar og gagns, að frétta úr
fjarlægúm sveitum. Við hérna uppi
í sveitunum vitum svo lítið hvað
ber við í landinu sjálfu. Samgöng-
ur eru enn víða slíkar, að fáar
fregnir koma í bygðina, utan þær
er blöðin flytja. Og þar sem þau
eigi koma nema einu sinni i mán.
viljum við fá meira en stjórnmála-
þras að heyra, er þau ber að
garði.
Samkynning héraða landsins er
mjög mikilsverð. Samúð manna
og skilningur á kjörum hvers
annars eykst. Héraðarígurinn upp
hefst smám saman, enda má jafn
lítil þjóð illa við öllu skæklatogi
í þeim efnum. Mönnum þarf að
vera Ijóst að landið er eitt og
þjóðin ein, hvar sem menn búa i
landinu. Og blaðanna hlutverk er
að vinna að þessu. — — —
Allmjög kennir áhrifa slyrjald-
arinnar. Dýrtíðin mikil og vegur
ekki verðliækkun innlendu vörunn-
ar nærri á móti þeirrar erlendu,
svo sem Eggert Briem hefir sannað
í Búnaðarritinu. Smjör er þó í háu
verði og von um hátt uliarverð á
vori komandi. Annars hefir verslun
verið ágæt hér í Borgarfirði. eftir
því sem nú er á landi hér. Er
það eingöngu að þakka kaupíélag-
inu, sem hér starfar. Hefir það
mikla verslun; nam hún nær a/a
milljón króna næstliðið ár. Iiér
hafa félög bænda, kaupfélagið og
sláturfélagið, unnið afarmikið gagn.
Eru bændur og einróma á eitt
sáttir um nytsemd þeirra.