Tíminn - 12.04.1918, Blaðsíða 2

74
TIMINN
Ranglátir eru þessir skattar allir
(nema tekjuskatturinn). Mest ber
á því um kaffi- og sykurtollinn.
Þeir sem þyngsta heimilið hafa,
ómagamennirnir, greiða mest. Fá-
tæklingar jafnt og efnamenn. Á-
búðar- og lausafjárskatturinn er i
réttlætisáttina. En það er hálf bág-
borið réttlæti. Verðlagsskráin tekur
að eins aðra bliðina — verðlag
afurðanna. Hina bliðina, hvað fyrir
afurðirnar tæst á móti, verðlag
keyptu vörunnar, minnist hún ekki
á. Skatturinn getur því hækkað upp
úr öllu valdi, þó að gjaldþolið minki.
Kostnaðarsöm innheimta er einnig
á þessuin sköttum. Beinn .kostn-
aður landssjóðs er varla minni en
15,000 kr. við innheimtu ábúðar-
og lausafjárskatts og kaffi- og syk-
urtolls árlega. Hve mikill óbeini
kostnaðurinn er, verður ekki sagt.
En óhætt er að fullyrða að hann
nemi fljótlega jafn mikilli upphæð
og meiri, þegar það kemst í kring,
sem löggjöfin nú ætlast til (sbr.
lög nr. 26, 26. okt. 1917, 2. gr.)
að sérstök tollgæzla byrji og hver
veit hve margir tollstjórar og toll-
verðir skapast.
Það er vissulega eitthvað vinn-
andi til þess að komast hjá öllum
þessum kostnaði. Ekki sizt þegar
hann eingöngu miðar til þess að
vernda óhafandi fyrirkomulag, bygt
á ranglæti og þeirri meginhugsun,
að láta almenning ekki vita hve
mikið hann greiðir í opinber gjöld.
Einnig er ekki ósennilegt að holl-
ari sparsemi á landsins fé ryddi
sér til rúms, ef í hvert sinn, sem
þarf að fá fé hjá gjaldenduin er
farið beint framan að þeim, beina
leið í budduna, í stað þess að læð-
ast ofan í rassvasann þeirra —
eins og gert er með tollunum.
Fyrirkomulag það sem eg vil
benda á er stuttlega þetla.
Eg vil til byrjunar afnema þá
skatta, sem að framan eru taldir
og að í þeirra stað komi beint
landssjóðsgjald lagt þannig á.
Nefskattur að upphæð 7 kr. legg-
ist á alla landsbúa. Miðað við
manntal næst á undan því þingi,
sem fjárlög semur. Þessi skattur
jafnast niður á sýslufélög og kaup-
staði eftir fólksfjölda. En sýslu-
nefndir jafna síðan niður á hrepp-
ana »eftir efnum og ástæðum«
þeirra. Þó þannig að þær hafi ekki
heimild til að hafa skaltinn lægri
en miðaðan við 6 kr. á hvern
hreppsbúa og ekki hærri en 8 kr.
á hvern og aldrei meira en 300
kr. fram yfir meðalgjaldið (7 kr.
á mann). Á lirepp sem í eru 300
manns getur sýslunefnd því lagt
frá 1800—2400 kr. Með efnum og
ástæðum á eg við að sérstakt tillit
sé tekið til sveitaþyngsla í hrepp-
um miðað við gjaldþol þeirra.
Innan hreppa og kaupstaða jafn-
ast gjaldið síðan niður, annar
helmingurinn í sama hlutfalli og
útsvörin, en hinn helmingurinn
með nefskatti á hvern mann á
aldrinum 16—62 ára. Sýslumenn
og bæjarfógetar reikni út gjaldið
og innheimli það án sérstaks end-
urgjalds.
Ávinningurinn með þessu væri:
Óbrotnari, ódýrari innheimta.
Mun réttlátara fyrirkomulag en
það sem nú er og heilbrigðara.
Annmarkinn mesti að mínum
dómi að niðurjöfnun útsvara er
aldrei fyllilega réttlát. Til þess að
bæta nokkuð úr því vil eg að lög-
leiddur sé ákveðinn gjaldstigi eins
og nú er fyrirhugaður í Reykjavík.
Fái éinhver hreppur með því of
litlar eða of miklar tekjur, hækka
eða lækka útsvörin í samræmi við
gjaldstigann. Komi t. d. út 10°/o
hærri upphæð en þarf, lækkar út-
svar hvers einstaks um 10°/0. Jafn-
framt ætti ef til vill að gera hverj-
um að skyldu að gefa upp tekjur
sínar eins og hann veit þær rétt-
astar, að viðlögðum sektum ef ekki
er gert eða rangt skýrt frá. Þó þetta
sé ekki einhlílt má þó búast við
að niðurjöfnunarnefndir hafi stuðn-
ing mikinn af þessu.
Fyrir því hefi eg skrifað þetta,
að þörf er á að athuga skatta-
málið frá sem flestum hliðum.
Beinu skattarnir eru í raun og
veru eðlilegastir og ef til vill verða
aðrir til að athuga þessa leið bet-
ur en eg get. Hér á landi eru þeir
áreiðanlega tiltækilegri en annars-
staðar vegna fólksfæðar en toll-
arnir ótiltækilegri sökum víðáttu
landsins og strjálbj'gðar.
Kr. Linnet.
Sardyrkjan í sumar.
Vorið er komið fyrir þrem vik-
um síðan eftir því sem almanakið
segir, og óðum líður að því að
klakinn þiðni og vorverkin byrji.
Þá gildir það að vera til taks, að
hjálpa náttúrunni til að koma ný-
græðingnum á legg, er þá meiri
von um vöxt hans og viðgang.
Ætið hefir þess verið þörf að
lagt væri kapp á garðyrkjuna, en
út yfir lekur þó nú.
Óhætt er að fullyrða það að
meiri áhuga gæti nú hjá mönnum
um garðrækt en nokkru sinni áður
þennan inannsaldurinn, en þó þj'rfti
áhuginn og sérstaklega fram-
kvæmdirnar að verða miklu al-
mennari en er.
Kartöflu ræktin hefir beðið mik-
inn hnekki við miklu frostin í
vetur, en reynt er að bæla úr því
eftir því sem unt er, með útlendij
útsæði sem von er á til laniís-
stjórnarinnar nú með »Bo//u'u«.
Jafnhliða kartöfluræktinni þarf
að, leggja mesta stund á rófna-
ræktina. Gulrófurnar gefa góða
uppskeru um land alt, ef sáð er
til þeirra í vermi reiti. Af rófna-
fræi eru til nægar birgðir fyrir
vorið og þessar birgðir eru nú
komnar víðsvegar um landið og
sendast nú enn með póstunum í
ýmsar átlir.
Ekki mætti gleyma káltegundun-
nm og ýmsum öðrum matjurtum
sem vaxa vel ef rétt er að þeim
farið. Leiðbeiningar um ræktunina
eru nú komnar á bvert sveita-
heimili á landinu og mjög mörg
heimili í kauptúnum og margir
eru orðnir kunnir ræktunarreglum
þeim er gilda um algengar mat-
jurtir svo þessvegna ætti uppskeran
að geta orðið verulegt búsilag á
næsta hausti.
Bóndi einn í Barðastrandarsýslu
skrifar mér á þessa leið:
»Rauðkálið og blómkálið spratt
ágætlega í fyrra. Nota mikið kál.
Grænkál ágælt í slátur að haustinu
með fjallagrösum og rófnablöðum
blönduðu saman, hökkuðu í vél.
Blóðmörinn stífur og heldur sér
vel í sýrunni, að eins festur með
mjölkasti. Eg stend hér einn að
vígi með kálræktina, en held minni
stefnu og eyk liana ár frá ári, í
jafninga með fiski og kjöti, í grauta
og súpur. Nú á eg 7 tunnur af
kartöflum í gryfju og rófur á eg
nógar enn, munu þær ná saman
óskemdar og mikið á eg af káli.
Engin þörf að kvíða komandi tíma
ef maður sinnir görðunum. Áhug-
inn er of lítill hjá mörgum, en það
lagast með tímanum«.
Þegar einn bóndi með slíkan
áliuga er kominn í hverja sveit á
landinu þá fer að komast lag á
garðræktina. E. H.
Endurminningar
T'fyggva Gunnarssonar.
m.
Um brúa8míði.
Eg ætla ad skýra frá því hvern-
ig það atvikaðist að eg fór að gefa
inig að brúasmíði og þá um leið
frá því hvernig brúasmíði, sem
nokkuð kveður að, liófst hér á
landi. Muna það eldri menn, að í
æsku þeirra voru nálega engar
brýr liér á landi, heldur urðu
skepnurnar að vaða og sjmda árn-
ar, oft hálfófærar og einatt kveljast
af kulda, er þær komu rennvotar
upp úr vatninu í kalsa og frosti.
En áður en eg segi frá afskiftum
mínum af brúagerðunum sjálfum,
verð eg að segja ofurlítið frá til-
drögum þeirra.
Veturinn 1863—1864 var eg i
Kaupmannahöfn með konu minni,
til þess að leita henni lækninga.
Var eg og sjálfur ekki heilsusterk-
ur um þær mundir.
Pélur Hafstein amtmaður, mágur
minn, var þá og staddur í Kaup-
mannahöfn og kom frá böðum í
Noregi. Lagði hann að mér að
kynna mér búnað erlendis í för-
inni. Hann hafði þá i huga að
koma upp fyrirmyndarbúi á Norð-
urlandi og mun eg hafa átt að leið-
beina þar. En hugur minn snerist
þá meira að verzlun og sinti eg
því lítið tilmælum amtmanns. Samt
sem áður brá eg mér til Noregs1),
einkum að ráðum Jóns Sigurðs-
sonar forseta, til þess að kynna
1) Sérstakur þáttur í endurminningun-
um er um Noregsförina og kemursíðar.
mér þar búnað og fleira. Dvaldist
eg tímakorn á landbúnaðarháskól-
anum í Ási og hlustaði þar á fyr-
irlestra og átti nokkuð við trjá-
plöntun. Kom mér það að góðu
haldi síðar, þegar eg fór að fást við
alþingishúsgarðinn.
Eg ferðaðist töluvert um Noreg,.
bæði um Þelamörk, Hringaríki og
víðar. Sá eg margt nýtt í ferðinn\
öðruvísi og betra en heima. Einna
mest fanst mér til um vegina. Þá
var þar með öllu hætt að flytja á
klyfjahestum, en öllu ekið í vögn-
um og fanst mér bágt til þess að
hugsa hversu langt landar mínir
stóðu þar að baki frændum sínum
Norðmönnum. Óskaði eg þess af
alhug að ekki Iiði langur tími
þangað til íslendingar færu að
eignast svipaða vegi.
Á leiðinni um Guðhrandsdali sá
eg, í afdal einum, hina fyrstu boga-
brú, bygða úr grásteini og var hún
300 ára gömul. Óskaði eg þess að
íslendingar eignuðust sem fyrst
slíkar brýr.
Haustið eftir fór eg heim til ís-
lands og var eg oft um veturinn
að hugsa um það sem fyrir augað
hafði borið i ferðinni og langaði
ekki til annars meir, en að geta
komið einhverju af því i fram-
kvæmd hér á landi.
Um þessar inundir var félag í
sýslunni sem hét Búnaðarfélag
Suður-Þingeyinga. Átti það við og
við fundi og voru þar rædd nauð-
synjamál. Hafði eg um veturinn
undirbúning nokkurn um að koma
á félagsfund með tillögur um ýms
áhugamál min og samdi uppkast
að nefndarálitum i einum ellefu
málum, t. d. um brúamál o. fl. og
eru flest af þeim málum nú kom-
in meir og niinna áleiðis. Hygg-eg
að hægt muni vera að fá einhverj-
ar upplýsingar um þetta í bókum
sýslumannsins í Suður-Þingeyjar-
sýslu.
Á þorranum um veturinn skrif-
aði eg nokkrum atkvæðamiklum
kunningjum minum í Þingeyjar-
sýslu, t. d. Jóni á Gautlöndum,.
Sigurði á Ljósavatni, Jóni Jóa-
kimssyni á Þverá o. fl. og bað þá
að koma heim til mín á fund og
ræða mál þessi. Komu þeir á ákveðn-
um degi og munu hafa verið uin
tíu. Ræddum við málin fram og
aftar, en um kvöldið, i fundarlok,
brast á stórhríð, svo ófært var að
leggja út i veðrið. Sátu fundarmenn
hjá mér liríðteptir í tvo daga. Bar
þá margt á góma og ýmisleg mál
þá rædd sem síðar komu til fram-
kvæmda i Suður-Þingeyjarsýslu.
íþróttHsainband íslands hefir
gefið út lítið kver og er i því »Her-
lagabálkur skáta« eftir Axel Tulin-
íus fyrverandi sýslumann og ýms-
ar reglur um íþróttir. Kverið er
snoturt og þarft. Axel Tuliníus er
formaður í. S. í. og hinn mesti
áhugamaður um að æskumenn
iðki hverskonar íþróttir. Má hik-
laust telja hann mesla íþróttfröm-
íð höfuðstaðarins nú, og vinnur
þar hið þarfasta verk.