Tíminn - 11.05.1918, Blaðsíða 2

106
T I M I N N
kringum land, uppskipun í Reykja-
vík, húsaleiga, há hafnargjöld af
vörunum, brunabótatrygging og út-
skipun, þó að þar við bætist ekki
geipihá strandferðaflutningsgjöld.
Flutningsgjöld með millilanda-
skipum beint frá útlöndum til
strandferðahafna, mundu eftir þessu
skipulagi verða lítið hærri en nú
til Reykjavíkur einnar.
Flutningsgjöldin með »Sterling«
mættu ekki vera hærri en þau voru
1917. Mjögvarhugaverð er því hækk-
un sú á flutningsgjöldum með »Ster-
ling« er ákveðin var frá síðastliðnu
nýári, og undarlegt virðist, að hvorki
heflr hækkunarinnar verið getið í
neinuin blöðum, né heldur hefir
hún verið auglýst af Eimskipafé-
laginu. Hækkunin hefir komið eins
og þjófur á nóttu. Sem dæmi upp
á hækkun þessa má nefna flutn-
ingsgjöld á eftirfarandi vörum,
1917 og 1918.
1917 1918
Mjöl, hveiti, grjón, maíslOOkg 3,00 4,00
Hafragrjón......*........... 3,00 4,50
Sykur....................... 4,00 7,00
Kaffi....................... 4,00 5,00
Kol og salt................. 2,40 3,00
Hestar og naut, stykkið..... 25,00 30,00
Kindur...................... 6,00 8,00
Ull, 100 kg................. 8,00 9,00
Saltfiskur pakkaður.......... 3,00 3,50
Kjöt, tunnan................ 4,00 5,50
Sild...................... 3,00 4,50
Gærur, 100 kg................ 5,00 6,00
Sildarmél................... 2,50-3,40
Upp og niður mun hækkun þessi
hafa numið 30 af hundraði.
Pegar tekið er tillit til að fjár-
málaráðherrann hefir nýlega lýst
því yfir, að tapið á Sterling hafi
síðustu 5 mánuði ársins 1917 að
eins numið 17 þúsundum króna,
sýnist hækkun flutningsgjaldanna
enn óskiljanlegri. f*ar sem landið
hefir áður veitt um 60 þúsundir
króna árlega til strandferða, mundi
engum blöskra, þó að á þessum
stríðstímum hefði tapið orðið 60—
70 þúsundir króna á 5 mánuðum.
Það er kunnugt, að kol hafa eigi
háekkað í verði eftir nýár og vá-
trygging mun nú vera öllu iægri,
að'minsta kosli ef satt er að »Ster-
ling« hafi áður verið stríðsvátrygð-
ur hér í strandferðum! Auk þess
hefir »Sterling« farið eftir nýár til
Noregs í kjötferð, sem mun hafa
borið góðan arð. Þessi viðsjárverða
hækkun mun þvi eingöngu gerð til að
gróði verði á strandferðum, og er
slíkur gróði algerlega óleyfilegur frá
sjónarmiði heilbrigðrar framsókn-
arstefnu.
Alþingi, sem nú situr á rökstól-
um, ætti að taka samgöngumálin
til rækilegrar yfirvegunar, og í sam-
bandi við stjórn Landsverzlunar-
innar og Eimskipafélagsins koma
skipulagi á samgöngur okkar í þá
átt, sem að framan hefir verið nefnd.
Eitt er víst, og það er, að í landi
eins og íslandi, eru samgöngurnar
fjöregg atvinnuveganna, ogþað ekki
sízt á þessum tímum.
Glúmur.
A uglýsiogar.
Stjórnarráð, landsverzlun ogEim-
skipafélag íslands, þurfa mikið að
auglýsa, einkum hið síðasttalda. Er
það vafalaust að allmiklu fé er
varið til auglýsinga og verður ekki
hjá því komist að það sé nokkuð.
En af öllu má ofmikið gera.
Sá siður er að verða alt of al-
mennur, að setja þessar auglýsing-
ar i öll blöðin. Fylla þau víst tylft-
ina hér í Reykjavík, sem gjarnan
vilja sitja og sitja við kjötkatlana.
Er og ekkert eðlilegra, meðan eng-
in föst regla er til um þetta. En
það er öllum Ijóst, að hér er um
mikla og alóþarfa eyðslu að ræða.
Flestar auglýsingar Eimskipafélags-
ins eru um burtfarardag skipa héð-
an úr bænum. Fessar auglýsingar
þarf alls ekki að birta í vikublöð-
unum, og þyrftu ekki að birtast
nema í einu dagblaðanna. Það væri
þarft verk, ef Eimskipafélagsstjórn-
in gerði nú þá ákvörðun í eitt skifti
fyrir öll, að hætta að birta þessar
auglýsingar í vikublöðunum, og
bezt ef hún svo semdi við eitt dag-
blaðanna um birting allra auglýs-
inga.
Einstaka auglýsingar Eimskipa-
félagsins og stjórnarráðs og lands-
verzlunar þurfa að berast út um
landið. I*á nægja dagblöðin ekki.
En það er mesti óþarfi að auglýsa
í allri blaðahrúgunni. Útbreiddustu
blöðin, eitt til tvör, ættu að fá þær,
að undangengnu útboði. En Lög-
birtingablaðið er í flestum tilfellum
alveg nóg.
Blöðin missa spón úr askinum
sínum, verði þetta ákveðið. En ef
þau geta ekki lifað án þessara tekna,
þá eiga þau engan tilverurétt. Þá
er miklu betra að þau lognist út af.
Og þessi endurprentun sömu aug-
lýsinganna, ef til vill í tólf blöð-
um sömu vikuna, er einhver hlægi-
legasta og heimskulegasta eyðsla
sem tíðkast á landi hér.
Votkoíun á mó.
Eins og frá var skýrt í síðasta
blaði, hefir hr. Þorkell Þ. Clementz
kynt sér móvinsluaðferðir um öll
Norðurlönd og gefið bjargráða-
nefndum alþingis skýrslu um þau
mál.
Margföldun kolaverðsins hefir
hleypt bráðum þroska í móiðnaðinn
hjá frændþjóðunum og leggja þær nú
alt kapp á að fullnægja eldsneytis-
þörfinni að sem mestu leyti með
mó. Nota þær til þess ýmsar
aðferðir, sem ekki verður lýst hér.
En ein þeirra ber langt af öllum
hinum og er hún líklegasti bjarg-
vætturinn í eldsneytismálunum. Er
það hin svo nefnda votkolun.
Höfundur aðferðar þessar er
sænski hugvitsmaðurinn frægi, De
Laval, sá er smíðaði Alfa-Laval
skilvinduna. Er aðferðin einkar
óbrotin. Yfirburðir hennar eru
þeir, að mórinn er tekinn eins og
hann kemur upp úr jörðinni, lát-
inn inn i verksmiðjuna og eftir
hálfa fjórðu klukkustund kemur
hann út úr henni aftur í lullgerðu
eldsneyti. Eru það teningsmyndað-
ir smákögglar, að fyrirferð fjórði
hluli þess sem þeir voru í jörð-
unni (25°/o)- Hitagildið hefir auk-
ist um 12°/o, úr 5490 í 6160 hita-
einingar í kg. við það að leir og önnur
efni hafa þorrið í mónum, og sömu-
leiðis hefir askan minkað um 25°/o.
En eins og gefur að skilja er þessi
athugun bundin við ákveðin mó-
gæði. Ekki óliugsandi að hitagild-
isaukning og öskurýrnun gæti orð-
ið enn meiri í annari mótegund.
Framleiðslukostnaður.á hverri smá-
lest er talinn 16—17 kr. í votkol-
unarverksmiðju sem framleiðir 15
þúsund smálestir á ári, og er þá
allur kostnaður talinn með, mó-
landið sjálft lika.
Aðalkostirnir við aðferð þessa
eru þeir hversu ódýr hún er, og
að engu er þar átt undir veðri og
vindi.
Nú hefir Þorkell lagt það til við
bjargráðanefnd að hér á landi
verði reist votkolunarverksmiðja
eftir fyrirmynd De Lavals sem
framleiddi 5—10 þúsund smálestir
á ári, en áður verði að framkvæma
rannsókn á mólöndum, því viss
mógæði, dýpt mólagsins og stærð
þess, séu skilyrði fyrir því að slík
verksmiðja sé setjandi á fót. En
uppkomin mundi hún kosta um
400 þús. krónur. Og yrði með
dugnaði hafist handa þegar í stað
ætti hún að geta tekið til starfa
þegar á næsta vori.
Eru allar upplýsingar f*orkels
svo merkar og ítarlegar að ælla
má að þingið taki vel við þeim
og noti þær til þess að hrinda af
stað þeim framkvæmdum sem yrðu
að varanlegu gagni. Þyrfti þá síð-
ur að grípa til þess óyndisúrræðis
»að leggja almenningi hundruð
þúsunda í meðgjöf með útlenjdum
kolum, eins og gert var í vetur«.
Endurminningar
Tryggva Gunnarssonar.
Þegar Norðlendingar höfðu feng-
ið þessar brýr hjá sér, fóru Sunn-
lendingar að leita til þingsins um
fjárframlag til brúargerðar á Ölvesá.
Eg sat þá á þingi og var því mót-
fallinn að landið legði fram alt féð.
Mér fanst það sjálfsagt að sveit-
irnar, sem bjuggust við að hafa
mest gagn af brúnni, legðu og fram
sinn skerf.
Málinu þokaði svo langt á þingi,
að samþykt var að fá mann til
þess að rannsaka brúarstæðið og
gera kostnaðaráætlun. Var til þess
fenginn Windfeldt Hansen, dansk-
ur verkfræðingur. Hann áleit að
brúin myndi kosta um 80,000 kr.
Þingmenn Árnesinga fóru nú
fram á að þingið veitti alt féð til
brúarinnar. Eg sagði í þingræðu,
að það væri hægur vandi að heimta
en hitt væri sæmilegra, fyrst þörfin
á brúnni væri brýn og liagnaður
auðsær, að þeir legðu eittlivað
fram sjálfir. Svo fór að á þinginu
voru veillar 40 þús. kr. til brúar-
innar, hitt átli að koma annars-
staðar að.
Nellemann var þá íslandsráðgjafi,
þorði hann ekki að staðfesta brú-
arlögin, því að hann var hræddur
um að féð myndi reynast of lítið.
Leið svo á annað ár að ekkert
var gert í málinu. Átti eg tal við
Nellemann úm þetta og kvað það
ófært að lögin kærnusl ekki í fram-
kvæmd. Hann þverneitaði að ráða
til staðfeslingarinnar. Taldi það
með öllu óvíst að þingið vildi bæta
við þeim 20 þús. kr. sem á vantaði
eftir áætlun verkfræðingsins, því
að gert var ráð fyrir að sýslurnar
legðu fram 20 þús. kr. Kvað hann
stjórnina geta komist í hinn mesta
vanda, ef lögin yrðu staðfest, en
fé brysti til þess að fullgera brú-
argerðina.
Eg ætlaði til Austurlands þá um
vorið, með póstskipi, en ís hindr-
aði skipið að komast þangað og
hélt það til Reykjavíkur. Þaðan
hélt það vestur og ællaði að reyna
að komast þá leið norður fyrir
land. Eg þóttist vita að það myndi
ekki komast norður og varð því
eftir í Reykjavík. Þaðan brá eg mér
austur yfir fjall, til þess að skoða
brúarstæðið og heyra skoðanir og
álit kunnugra manna.
Mér leist fremur vel á alt þar
austurfrá. Eftir að eg hafði athug-
að málið sagði eg við Thorgríms-
sen verzlunarstjóra á Eyrarbakka,
að eg haldi að hægt sé að koma
upp brúnni fyrir 66 þús. kr. Spurði
eg liann hvort ekki myndi hægt
að ná saman þeim 6 þús. kr. sem
á vanti. Hann og þeir aðrir sem
eg talaði við um málið tóku lík-
lega í alt og báðu mig að koma á
fund á Selfossi, því að þangað
ætluðu þeir að stefna bændum.
Eg lofaði því og komu á fundinn
um 50 bændur. Ræddum við um
málið og létu allir svo sem þeim
væri einkar umhugað um að brúin
kæmist upp og þóttust vilja mik-
ið til vinna. Lofuðu þeir að flytja
ókeypis 300 heslburði að brúar-
stæðinu, frá Eyrarbakka, og leggja
til 200 dagsverk við brúarvinnuna.
Eg sá að hér var áhugi — en því
miður virlist hann hafa dofnað er
til framkvæmdanna kom siðar.
Rannsókn farþega.
Sú venja er nú tekin upp, að
um leið og skip sem koma til lands-
ins eru rannsökuð, er rannsakaður
farangur ferðamanna — hvort þeir
hafi ekki þær vörur í fari sínu
sem aðflutningur er bannaður á,
eða eru tollaðar. Er þelta sjálfsögð
ráðstöfún og ber hvorttveggja til,.
að farþegar sem ekkert slíkt hafa
meðferðis, eiga heimting á að geta
hreinsað sig af öllum grun sem
oft fellur á menn og í annan stað
verður ekki annað talið viðunandi
í bannlandi, þar sem almenningur
heimtar bannsins gætt tíl hins
ítrasta.