Tíminn - 11.05.1918, Blaðsíða 5

T í M IN N
109
7. Garð- og trjárækt, 6 kennarar.
8. Hússýsla, 8 kenslukonur.
Fyrsta námsárið hafa allir þess-
ir nemendur aðallega sömu náms-
greinar að læra, nefnilega undir-
stöðualriðin, (Grundvidenskaberne)
undir sérfræðigreinarnar (Fagviden-
skaberne), en að því loknu skiftast
leiðir. Annað árið hefir hver nem-
endaflokkur sérkenslu og 2 síðustu
árin geta nemendur valið um
Qölda margt eftir geðþótta og hneigð,
tekið vissa grein landbúnaðarins
sem sérfrœðigrein, en hafa að öðru
leyti frjálst val að lesa og læra
hvað sem þeir vilja á þessu feykna
skólabákni. Þannig geta menn orð-
ið kandídatar sem sérfræðingar í
jarðræktarfræði, mjólkurfræði, bú-
fjárfræði, verkfærafræði og land-
búnaðarkennarar.
Hvergi er líkamleg vinna metin
eins að verðleikum, eins og meðal
Ameríkumanna. Sést það best á
skólatöflu þeirra. Tökum'l. skóla-
* árið.
Fyrra hálfárið, 13 fyrirlestrar en
17 æfingatímar á viku. Síðara hálf-
árið, 12 fyrirlestrar en 18 æfinga-
tímar á viku.
Þeir eru látnir vinna 3 tíma
á hverjum degi allan veturinn, úti
í smiðju, trésmíðavinnustofu, efna-
rannsóknarstofu eða öðru slíku, en
fá aðeins 2 fyrirlestra eða yfir-
heyrslutíma á dag.
Auk þess er hver nemandi 4 tíma
á vetri á bókasafninu, til þess að
læra að hagnýta sér það betur og
kynnast því hvernig bókum er rað-
að og flokkað á slíkum söfnum.
Rúmsins vegna verður ekki skýrt
frá hinum einstöku námsgreinum
og hvernig þær koma niður á náms-
árin. Vísa eg þeim sem freltari upp-
Iýsinga óska til bókarinnar, sem er
fróðleg og skemtileg. Þó vil eg rétt
nefna, að á þessmn skólum er einn-
ig kent að halda ræður (Public
Speaking) sehija ritgerðir og aug-
þetta: Leiðist oss Qalllaust frón o.
s. frv. Eg gat ekki fengið af mér
að syngja hálfgert nýð um landið
þeirra sem viðstaddir voru, sem
allir tóku mér eins og bróður og
töluðu með virðing og hlýju um
mitt eigið land. Skömmu síðar varð
eg samferða herforingja í járn-
brautarvagni, og bárust þá íslenzk
mál á góma. Hann talaði um ís-
Iand og hagi þess af miklum
myndugleika, en minni skilningi
og minst af þekkingu. Hann kvað
ísland ekki annað en brot af
Danmörku á sinn máta eins og
Sjáland, Fjón og Jótland og ís-
lenzkuna ekki annað en mállýsku
úr dönskunni eins og jósku og
fjónsku o. s. frv. o. s. frv. Eg
maldaði í móinn og sagði horium
minn skilning á málinu og reyndi
að sanna honutri mestu fjarstæð-
urnar. En þar var heilt Atlants-
haf á milli og hvorugur sannfærði
annan. Vorum við samt að þjarka
þangað til við skildum, — eins Sg
verður með þjóðirnar, ef skoðanir
herforingjans verða ofan á með
dönsku þjóðinni. Þá skildi eg hvers
lýsingar. Nota flestir það. Kent er
að taka myndir af skepnum og
landbúnaðartækjum, og yfirleitt er
kenslan framúrskarandi fjölskrúð-
ug, svo allir geti svalað sinni sér-
stöku hneigð sem bezt, notið sín á
sínum sérsviðum, nemandinn orð-
ið^ fjölfróður til munns og handa,
nýtur og duglegur borgari í þjóð-
félaginu.
Hússýslu- eða hússtjórnarnámið
varir líka í 4 ár, og er sami und-
irbúningur, realskólanám, heimtað-
ur þar, sem við hinar deildir skól-
ans. Ameríkumenn skilja það vel,
að til þess að heimilinu sé vel
stjórnað, þarf konan að vera vel
mentuð, engu síður en maðurinn.
Skólalííið.
.Byggiugar og lega skólamia.
Þessir skólar eru veujulegast úti
á landinu eða í útjaðri bæjanna.
Auk tilraunastöðvanna, sem nálega
altaf fylgja þeim, hafa þeir þar bú-
pening sinn, til kensluafnota.
Skólinn á stórt afgirl svæði.
Standa liúsin á víð og dreif um
það, en við það verður það alt
eins og sveitalegra, þegar ekki þarf
að hnoða húsunum saman. Steypt-
ir vegir liggja húsa á milli og viðs-
vegar úti um garðinn. Skiftast þar
á margar tegundir stórtrjáa, runn-
ar, blóm og grasbalar. Nemendur
álita það skyldu sína að prýða
garðinn og þrifa, sem mest má
verða, og er kapp á milli skól-
anna, hver hafi fegurstan skólagarð.
— Betur að slíkur andi ríkti sem
víðast, að hjú — og nemendur —
hvar sem þau eru, reyndu að gera
garðinn frægan með umgengni
sinni.
Byggingarnar eru bæði margar,
mildar og skrautlegar. Venjulegast
hefir landbúnaðurinn þrjár höfuð-
byggingar, nefnilega: landbúnaðar-
höllina, mjólkurhúsið og gripaskál-
ann, þar sem gripir eru sýndir og
skoðaðir, en auk þess hefi jarð-
ræktin, garðræktin, efnafræðin, vél-
fræðin og vélarnar o. s. frv. hver
sína bygging.
Kennarar og starfsmenn skólans
búa í sínum prívat húsum, en nem-
endur búa hingað og þangað hjá
prívat fólki í kring, eða í stórum
byggingum sem skólinn á. Sum-
staðar eiga nemendur sjálfir slíkar
byggingar, og hafa þeirþarþá sam-
eiginlegt mötuneyti fyrir eigin reikn-
ing.
í hinum eiginlegu kenslubygg-
ingum eru lestrarstofur fyrir hverja
sérnámsgrein, meðtilheyrandi hand-
og kenslubókum. í búfjárræktinni
ennfremur stórt herbergi fyrir ætta-
tölubækur.
Þar að auki er einhversstaðar i
þessum byggingum stærðarsalur,
þar sem allir kennarar og neinend-
ur gela komið saman til skemtana
eða guðsþjónustugerðar, sé þá ekki
sérstakl bænhús til þess.
Kristilegt félag ungra manna á
vanalega bygging í þessum skól-
um. Þar eru stórar og skemtilegar
lestrarstofur, samkomu- og dvalar-
herbergi. Þar liggja framrni dag-
blöð og tímarit. Þar er venjulega
miðdepill félagslífsins. Þar skemta
nemendur sér á margan hátt, spila,
sjmgja, halda ræður o. s. frv.
Ekki má gleyma því sem er
megin þáttur og þróttur í skólalifi
Amerikumanna, en það eru vitan-
lega iþróttirnar,
í skólagarðinum eru knattspyrnu-
og tennisvellir og allskonar tæki
til útileika. En þegar veður er ekki
gotl, er vitanlega til stórt og vel
útbúið leikfimishús, þar sem iðk-
aðar eru heræfingar, leikfimi og
aðrar iþrótlir. Bað er að sjálfsögðu,
en þar að auki oft slór sundlaug.
Það sem mér þykir nærri stór-
kostlegast af öllu þessu eru gripa-
skálarnir eða gripahallirnar, stórar,
vandaðar byggingar, bygðar eins
og hringleikhús, með hækkandi
sætum alt í kring Sumir skól-
ar hafa þrjá slikar hallir. í Wis-
consin er ein slík höll. Þar geta
setið 5000 manns og kostaði hún
V* mill. kr.
Það er nú vitanlegt að Ameríku-
menn eru stórauðaugir af fé. En
þessi austur af fé í landbúnaðar-
skóla þeirra, til hvers sem vera
skal, bendir ljóslega á, að þeim er
það vel ljóst hvaða feykua þýð-
ing það hefir að hafa vel ment-
aða og hagsýna bændur. Enda miða
þeir kenslu sína aðallega við hag-
sgnina. Þeir byggja ekki stórhýsi
yfir fornmenjar og aðra úr-
elta liluti, eins og víða er gert á
Norðurlöndum. Nei, þeir eru menn
líðandi stundar. Þeir halda ekki
marga og langa fyrirleslra urn,
hvernig eigi að búa til smjör. Þeir
láta nemendur sína búa það til.
Eins er með vinnuvélarnar. Þeir
kenna þeim að taka þær í sundur,
setja aftur saman og gera við það
sem aflaga fer, Þannig kynnist nem-
andinn bezt vélinni. (Frh.).
Reynslan er sannteiknr.
Mér virðist nú hafa komið í ljós,
að í sjálfu sér hafi sjáfarútvegur-
inn alls ekki staðið jafn glæsilega
og sumir hafa látið, að hann
hvergi nærri hafi staðið á heil-
brigðum grundvelli, þannig að allir
þeir, sem þann atvinnuveg stunda
bæru úr býtum hlutfallslegan hlut
af arðinum og ættu altaf nokkuð
undir sjálfum sér um rekstur og
sameiginlega gagnsmuni. Þessir
tímar virðast mér hafi sýnt að al-
menn efnahags afkoma og vel-
megun hafi sizt verið betri hjá
þeim er atvinnu þyggja af sjáfar-
vegna Bjarni Thórarensen hafði orkt
áðurnefnt erindi. Þá stundina þótti
mér eklci mórauðu akurflákarnir
sem eg sá út um klefaglnggann,
sérlega tilkomumiklir.
Af því að margir þessara manna
vaða mest uppi með skoðanir sín-
ar, þá lialda sumir að það séu
skoðanir allra Dana. En eg álít
það ekki vera. Margir þeirra skilja
kröfur íslendinga, þegar þeir
skýra þær fyrir þeim, og unna
alls hins bezta. íslenzka fánann sá
eg að vísu ekki víða, en margir
kvörluðu yfir að geta ekki fengið
hann. Á prestssetri, þar sem eg var
um jólin, var hann altaf látinn
standa á borðinu við hlið danska
fánans, þegar matast var. Hafði
frúin saumað hann áður en eg
kom. I Askov lét skólastjórinn
hann standa við hlið hinna norð-
urlandafánanna í sömu stærð og
þá og þar sá eg hann líka í búð-
argluggum. Og lýcjháskólafólkið
fanst mér bera langt af öðru, 1
þekkingu og skilningi á íslandi og
högum þess, og samúð til þjóðar-
innar.
Hvort er betra að búa í
Danmörbu eða á íslandil
Margir hafa spurt mig hvort eg
áliti ekki betra að búa i Danmörku
en hér á landi. Það er örðugt að
gefa fullnægjandi svar við þeirri
spurningu, því að það mál hefjr
margar hliðar. Því verður ekki
neitað að danskir bændur hafa
mörg þægindi í sínum atvinnu-
rekstri sem ekki þekkjast hér. En
ætti að dæmaum efnalegu afkomuna
eina, þá hygg eg að niðurstaðan
yrði mjög svipuð því sem hér er.
Virðist mér líka bændur þar leggja
sig fulLeins fram í vinnu sparsemi
og útsjón eins og bændur hér verða
að gera, til að halda öllu gang-
andi. Og ástæðan til þess er gamla
sagan sem alstaðar þekkist, hve
jarðarverðið er hált. Vegna þess
að landið er takmarkað, en fólkið
næstum ótakmarkað, verður það
algilt ófrávikjanlegt lögmál, að alt
sem bætir og léttir búskapinn,
gerir hann arðmeiri og aðgengilegri,
m. ö. o. eykur eftirspurnina eftir
jarðnæðinu, það þvingar jarðarverð-
ið hærra og hærra upp. Ber auð-
vitað því meir á þessu sem lönd-
in eru þéttbýlli. Jarðarverðið í heild
sinni fer því alstaðar, þar sem
jarðasala og kaup eru frjáls, eftir
því hvað búskapur meðalmanns
getur borið, þ. e. goldið vexti af,
að frádregnu lífsviðurværi fjöl-
skyldunnar. Þetta er eins við mið-
jarðarlínuna og út við heimsskaut-
in, eins í Danmörku ^pg á íslandi.
Þetta er hagur fyrir hvern þann
sem í svipinn er jarðeigandi. En
enginn býr eilíflega og fæstir bænd-
ur eru einbirni, eða af svo ríkum
komnir að þeir erfi alla ábúðar-
jörð sína. Þeir verða því að kaupa
hana, 5'mist aba af óviðkomandi
mönnum, eða nokkurn oft mikinn
hlula af samerfingjum, og þá með
gangverði.
Rekspölurinn er því þessi. Því
arðmeiri búskapur, þyí hærra jarð-
arverð, og sömu örðugleikarnir að
leysa út landið mann fram af manni.
Útkoman verður því næstum al-
staðar hin sama: allur þorri manna
kemst af, nokkrir dragast afturúr,
en að eitís hinir atorkumestu fram-