Tíminn - 08.06.1918, Síða 6

138
T í M I N N
Barnafræðsluntii má ekki fresla að
skaðlausu. Vanræksla á henni kem-
ur þessari kynslóð í koll — og
eftirkoinendunuin.
Endurminningar
Tryggva Gunnarssonar.
IV.
Noregsför lStíf.
Tildrög Noregsfarar minnar
voru þau að kona mín þjáðist af
heilsuleysi og gal ekki fengið
meinabót hér á landi. Til þess að
Iáta einskiS ófreistað, réði eg af að
fara utan með hana til lækninga.
Var það þó allóhægt fyrir mig. Eg
mátti heita frumbýlingur, hafði
ekki búið nema 4 ár, en búið var
orðið nokkuð stórt og margs við
það að gæta.
Ferðin gekk ágætlega vel til
Kaupmannahafnar. Eg lagði frá
Eyjafirði á sunnudag og var kom- i
inn til Hafnar næsta sunnudag. j
Er það liin fljótasta ferð sem eg
hef farið niilli Ianda, en þær
munu vera sextíu og sex.
í Kaupmannahöfn þekti eg Hildi
dóttur sira Jóns frá Grenjaðarstað,
konu svonefnds Húsavíkur John-
sens — var hún móðir. Eðvalds
læknis og þeirra systkyna. Hún tók
ágællega vel á móti okkur hjónun-
um og útvegaði okkur verustað
hjá kerlingu einni. Kerling sú
vildi vera okkur dágóð, en var
svo heimsk og fávís, að mér leidd-
ist þar og llutti því frá henni.
Til dæmis má nefna það, að einu
sinni spurði hún hvort við hefð-
um tungl á íslandi og hvort ís-
lendingar væru kristnir og héldu
jól. — JFrá kerlingu fluttist eg í
Grænugötu, í hús það sem Albert
Thorvaldssen fæddist í.
Pétur Hafstein amtmaður, mág-
ur minn, var þá staddur í Kaup-
mannahöfn. Hann hafði verið
heilsulasinn og farið til Noregs og
tekið þar sjóböð sér lil lækninga.
Beið hann nú ferðar til íslands
Hann bað mig að koma til sín á
daginn og vorum við mikið sam-
an. Bar þá margt á góma. Meðal
annars mintisl eg á að eg hefði
hug á að fara að gefa mig við
verzlun, hafði eg áður staðið fyrir
verzlunarfélagi. Hann vildi að eg
héldi áfram að gefa mig við bú-
skap og stakk upp á að eg flytti
að Möðruvöllum og færi að búa
þar.
Eg fór til Jóns Sigurðssonar,
sagði honum frá þessu og leitaði
ráða hjá honum. Af vissum ástæð-
um hvalti hann mig til að lialda
áfram búskap. Fór eg nú til aml-
manns og sagði honum að eg
myndi taka boði hans og hætla
að hugsa um verzlun. Ivvaðst hann
mundu láta mig vita nánar um
málið er hann kæini heim og
reyna að útvega mér fé hjá ráð-
lierra lil Noregsfarar, til þess að
eg gæli kynt mér búskap þar.
Eg fór nú að búa mig undir
„Shar
(sogpela-skilvindan)
heíir tvístuddan pela (skilkall)
og skilur jafn vel hvort snúið
er hart eða hægt.
Allar s k i 1 v i n d u r, nema
„Sharples*' skilja eftir
7J/4—1272 pund af smjöri í
meðal kýrnyt yfir árið ef
þeim er snúið lítið eitt of hægt.
Beentlii**! Sjáið hag yð-
ar og kaupið eingöngu Sharples.
Tvær stærðir fyrirliggjaiidi og til sýnis.
Vottorð frá Rannsóknarstofunni fyrir hendi.
sJfiaupfélag cRorgfiréinga, cfiorgarnesi,
einkasalar í cfflýra- og cRorgarffaréarsýslu.
Noregsförina, kej'pti mér norskar
bækur um búnað og skógrækt og
las þær um veturinn. Svo leið og
beið og ekkert bréf kom til mín
frá Hafstein, eða nein vitneskja
um hvað málinu liði. Flaug mér
þá í hug að hverfa heim og sleppa
með öllu Noregsförinni. Þó þótti
mér leilt að hafa eytt allmiklum
tíma, til þess að lesa um Noreg
og búa mig undir för þangað. Tók
eg því það ráð að fara til Casse
fjármálaráðherra og skýra honum
frá öllum málavöxtum og sjá
hvern árangur það hefði.
Degi síðar kom Jón Sigurðsson
til mín og var glaður í bragði.
Spurði hann mig hvort eg hefði
farið á fund fjármálaráðherrans
og hvað okkur liefði farið á milli.
Eg kvað það hafa verið lítt merki-
legt frá minni hálfu, og viðræða
mín við ráðherra verið hálf á
íslenzku, hálf á dönsku. »Hvað sem
því líður«, svaraði Jón, »þá hafa
þér verið veittir 500 ríkisdalir til
Noregsfarar«.
Eg lagði af stað á þriðja i hvíta-
sunnu. Jón Sigurðsson gaf mér
meðmæli til tveggja merkra manna:
Petersens prófessors og Schúbelers
grasafræðings og skógræktarfræð-
ings í Kristjaníu. Ffg tærði þeim
bréfin og tóku þeir mér báðir
mjög vel. Prófessor Petersen var
nátengdur skólastjóranum á land-
búnaðarháskólanum í Ási og gaf
hann mér meðmæli til hans.
Eg hélt nú að Ási. Þar voru við
skólann 20—30 nemendur og var
þar oft glatt á hjalla á kvöldin.
Varð eg að segja frá mörgu á ís-
landi, því að öllum lék forvitni á
að frétta þaðan. Og alslaðar í
Noregi var mér tekið sem bróður,
: þegar menn vissu að eg var íslend-
! ingur. Hefi eg oft hugsað um það
siðan, að mikill munur væri á þvi
hvernig íslendingar taka á móti
Norðmönnum og þvi, hvernig
Norðmenn taka á móti íslending-
um.
Einu sinni bar það á górna í
Ási að íslendingar borðuðu mikið
skyr og var eg spurður hvort eg
gæti ekki gefið þeiin að srnakka
skyr. Eg fór nú að reyna að hleypa
mjólk og ná mér þétta. Tókst mér
að lokum að ná góðum þétta og
bjó eg nú til skyr. Þótti lærisvein-
unum það einkar gott og var borð-
að með bezlu list. En þá kom það
fram að skólastjóra þólli mjólkin
verða ódrjúg til annara þarfa og
bannaði skyrtilbúninginn.
Ur bréfi.
Norðflrði í niaí. Veturinn sem
er að enda byrjaði með miklum
frostum og fylgdu þeim oft miklir
stormar. Altaf hörðnuðu frostin og
hríðarnar eftir því er lengra leið á,
og frá nýári til þorrakomu keyrðu
þau fram úr hófi. Elstu menn
muna varla eftir eins miklum og
langvinnum frostum. Gerði hér
hagskarpt og sumstaðar haglaust
um veturnætur, og þó að liagar
væru annað veifið var eigi hægt
að nota þá fyrir stöðugum frostum
og norðanstormum.
Um þorrakomu skifti algerlega
um tið. Hefir verið, að kalla má,
mild tíð síðan og oft miklar hlák-
ur; þó að oft hafi hlaupið í frost,
hefir aldrei staðið lengi á þeim
Yfir höfuð að tala hefir vetur-
inn verið gjaffeldur til sveita og
ógæftasamur til sjós. Menn voru
ekki alment vel undir það búnir
að mæta hörðum vetri. Aldrei hefir
heyskapur endað eins illa hér
austanlands svo menn muni. Hey
urðu á flestum heimilum úti undir
snjó, sumstaðar mikil. Súrheys-
tóftir vöntuðu algerlega. Réðust
sumir í að byggja þær þegar sást
fram á vandræðin. En hætt er við
að það hafi orðið heldur um sein-
an — í það sinn — því að þá
var hey orðið hrakið. Má líklegt
heita að óþurkarnir í haust kenni
bændum að fara að ráðum Hall-
dórs skólastjóra á Hvannej'ri um
votheysverkun. — Talsverð við-
leitni var sýnd á sumrinu í að
auka garðrækt, en vegna þess að
illa voraði, varð undirbúningurinn
eigi eins góður sem þurfti, þar
sem um nýja garða var að ræða.
Þar við bættist að frostin byrjuðu
snemma í september. Árangurinn
varð þvi alls eigi góður. Með
mestu herkjum náðu llestir upp
úr görðunum. En sumstaðar náð-
ist eigi líkt því alt upp. Vonandi
er að garðræktin gangi betur í
sumar, því nú er vorið að byrja
og byrjar vel. En mikill skaði hefir
orðið að því, að jarðepli sem ætluð
voru til útsæðis, frusu víðast hvar
í hinum miklu frostum í vetur. —
Þar sem nú bjargræði bænda
til sveita og sjávar var með lak-
asta móti, má af því ráða að
menn voru eigi alment vel undir
veturinn búnir. Aldrei hefir okkur
íslendingum riðið eins á því og
nú að fá golt árferði lil lands og
sjávar. Það kann þó lielzt að vega
á móti dýrtíðinni, ásaml góðri
stjórn í hvívetna, dugnaði og spar-
semi og liagfeldri verzlun. Land-
bændur standast illa dýrtíðina,
með því að landvörur hækka eigi
nema það hálfa í verði í saman-
burði við annað. í sjávarþorpun-
um er þó útlitið enn Iakara. Áttu
margir bágt hér í Nesþorpi í vet-
ur. Var það með fram vegua hinna
miklu frosta, en þröngt til um
eldivið. Bera var því farið á veik-
indum, skyrbjúg, í stöku manni.
Þá vildi svo vel til að liingað
flutlust jarðepli, ásamt lleiri vörum
i byrjun marz með skipinu Gevsi
og tók þá alveg fyrir veikina.
Já, dýrtíðin kemur hart niður á
bændum og öllum sem bú halda,
en betur hefði þó orðið vart við
liana, ef landsstjórnin lrefi eigi
tekið að sér að hafa hönd i bagga
með verzluninni. Kaupmenn sýndu
það þegar í byrjun stríðsins að
þeir ætluðu ekki að láta tækifær-
in sem þá buðust ónotuð til að
auðga sjálfa sig.. Aðstaða þeirra
var góð. Almenningur óttaðist sigl-
ingaleppn og vöruvöntun. Ekki
var annað að flýja. Settu kaup-
menn hér upp, undir eins og
stríðið hófst, alla nauðsynjavöru
um V* verðs. Þeir hafa og haft þá
reglu, eins og alkunn er um kaup-
menn, að selja vöruna upp þegar
lítið liefir verið eftir af henni, eða
þá að geyma hana, þegar von hefir
verið á nýrri vöru og selt þær þá
jafnframt henni með upp settu
verði. Það þekkjast hér og kanp-
menn, sem leitast við að hafa að-