Tíminn - 17.06.1930, Qupperneq 24

TÍMINN

Kaupfélaé Eyfirðinéa
Akureyri
Gamla verzlunarhúsið.
Sala innlendra afurða, 4 ára yiirlit
Fasteignir og sjóðir 4 ára yfirlit
Ár tala K j Ö t vig-t kg. kr. Gf vlgt kg. e r u r kr. vlgt kg. J 11 kr. Fiskur og lýsi kr. Mjólk kr. Sarntals kr. Ár Stofn- sjóður kr. Vara- sjóður kr. Tryfig- ingar- sjóður kr. Fyrning- arsjpður kr. Skulda- tryfig- Ingar sjóður kr. Sambands stofnsjóður kr. Bygg- ingar- sjóður kr. Áh aettu sjóður síldar- fryst kr. Samtals sérelgnar- og sameign- ar sjóðir kr- Innláns- deild kr. Fasteignir Kieð bókf.verði kr.
1926 28,h00 280,672 273,754 69,862 117,081 28,950 73.060 226,552 690,447 1926 429,580 78,544 56,155 64,220 67,529 696,028 315,966 243,127
1927 25,192 296,427 276,236 81,272 179,900 29,413 91.509 510,000 1,057.645 1927 429,847 106,952 54,287 75,260 1.854 71,581 21,361 761,142 322,909 362,481
1928 28,295 334.669 305,247 92,447 221.874 29,682 97,059 595,215 131,315 1.350,710 1928 494,912 138,981 53,944 86,895 3.526 84,691 64,017 926,966 401,713 595,512
1929 26,802 319,255 319,140 93,338 201,175 30,033 106,750 810,117 228,170 1,665.352 1929 597,380 181,238 56,824 100,990 5,115 101,305 111-331 26,500 1,180,683 412,133 864,531
K. E. A. er slofnað 19. júní 1886 og er þannig
44 ára nú. P'yrstu 20 árin var starfsemi félagsins
mjög smávaxin, enda eingöngu pöntunarstarfsemi
þau ár. Á tímibilinu 1886—1906 er samtals upphæð
innf’utíra vara aðeins 392 þús. kr. eða seir: næst til
jafnaðar á ári 19600 kr., en útfluttar vörur á sama
tíma samtals 279 þús. kr. eða til jafnaðar á ári sem
næst 14000 kr. Þessi umsetning er lítil, þegar tekið
er tillit til þess, hve stórt hérað hafði aðstöðu til að
sækja til félagsins. Mun hafa valdið hér um skipu-
lag fjelagsins.
Hallgrímur Kristinsson tók við stjórnarforystu fé-
lagsins áiið 1902. Sá hann brátt að hér var mikið
verkefni fyrir höndum og að verulegar breytingar
þyrfti að gjöra til þess að starfsemin kæmi að þeim
notum er hann vildi. Fór hann utan á öndverðu ári
1905 til þess að kynna sér starísemi samvinnufélaga
erlendis. Eftir heimkomu sína flutti hann tillögui’
um gagngjörðar breytingar á skipulagi íélagsins, og
voru þær samþykktar á aðalfundi félagsins 1906. Var
íélaginu þá breytt í ]>að horf, sem það enn er í,
breytt úr pöntunarfélagi með allt bókhald viðskipta-
mannaima heima í deildunum, i söiufélag með alia
stjórn og allt bókhald á einum stað. Með þessum
breytingum hefst nýtt tímabil í sögu félagsins,
tímabii, sem hingað til heíur sýnt svo að segja stöð-
ugan aukinn vöxt viðskiíta og bættan fjárhag. Má
því segja, að þessi breyting á félaginu úr pöntunar-
íélagi í sölufélag hafi reynst hið mesta happaspor.
Framan af verzlaði íélagið eingöngu með lífsnauð-
synjar og nauðsynlegustu áhöld. En eftir að félags-
mönnum íjölgaði og íélaginu óx máttur, komu fram
kröfur um fjölbreyttari vörusölu. Árið 1912 byrjaði
íéiagiö að selja veínaðarvörur. Árið 1919 hófst sala
á trjáviði og sementi og öðru byggingarefni. Árið
r923 var fyrsti kolafarmurinn keyptur, og árið 1925
fyrsti saltfarmurinn. Árið 1926 byrjaði félagið að
verzla með útgeröarvörur. Árið 1927 hófst verzlun
með tiibúinn ábuið, sáðvörur og heyvinnuvélar, og
árið 1929 hóf íélagiö sölu á miðstöðvarvörum, og
annast nú innlagningu á miðstöðvum og öllu til-
heyrandi. Auk þess sem hér er talið, hefir á hverju
ári verið aukin fjölbreytni í vörubirgðum og salan
stöðugt aukist, eins og töluyfirlitið ber með sér.
I hvert sinn sem íelagið hefir tekið nýja vöruteg-
und til sölu, hefir raunin orðið sú, að mikil verð-
lækkun hefir átt sér stað. Þegar félagið tók að seija
trjávið lækkaði það verðið á honum hér í byggðar-
laginu um 25% og kolaverðið lækkaði um hér um bil
20%.
Til þess að greiða fyrir viðskiftum þeirra félags-
manna er erfiða aðstöðu áttu um að sækja vörur til
Akureyrar, setti félagið upp útbú á Dalvík árið 1919.
í Ólafsíirði var sett upp útbú 1928 og nú í þessuin
mánuði var opnaður vísir til útbús í Hrísey.
Árið 1912 ákvað félagið að setja á fót kjötbúð á
Akureyri til þess bæði að tryggja neytendum í bæn-
um skipulagsbundna sölu á kjöti og kjötmeti, og
jafnframt betri meðferð og til þess einrng, að
tryggja bændum á félagssvæðinu öruggara markað
fyrir þessar afurðir sínar: Hefir þessi starfsgrem
komið að tilætluðum notum, og sala kjötbúðarinnar
farið vaxandi ár frá ári. í sambandi við kjötsöluna
í bæinn var byggt íshús til matvælageymslu 1924.
Siátr.marstarfsemi félagsins
hófst árið 1907 í nýbyggðu slátr-
unarhúsi félagsins á Akureyri.
Var þar hægt að slátra 400 fjár á
dag. Urðu um það allmikil átök í
fyrstu, hvort félagið ætti að ann-
ast slátrunina og sölu slátur-
afurða fyrir félagsmenn, eða
hvort stofnað skyldi sérstakt slát-
urfélag. Varð það úr, að félagið
tæki þessa starfsemi í sínar
hendur, og hefir það gef-
izt vel. Hefir reynzlan sýnt, að
þessi leið er miklu heppilegri en hin, þar sem slátur-
félög og kaupfélög starfa hlið við hlið og án nokk-
urrar samvin.iu. Fyrsta árið var slátrað aðeins um
1000 fjár. En fjártalan jókst brátt, svo að auka
varð við sláturhúsið. Árið 1911 var byggt við það og
aftur árið 1913. Árið 1915 hófst slátrun bæði í
Grenivík og á Dalvík, í slátrunarhúsum er félagið
eignaðist á þessum stöðum, og í Ólafsfirði árið 192 ?
í nýbyggðu húsi þar. Árið 1928 var byggt nýtt slát-
urhús á Oddeyrartanga, er það svo stórt, að daglega
má þar slátra 1400 fjár. Er hús þetta sennilega full-
komnasta slátrunarhús hér á landi, með nýtízku út-
búnaði, þannig, að kjötið þarf aldrei að snerta frá
því gæra er tekin af skrokknum þar til hann er
kominn í frystiklefa eða tekinn til niðurhöggs.
Skrokkarnir renna á hjólum á þar til gerðum rám
eftir efri hæð hússins niður á neðri hæðina og þaðan
inn í frystihúsið. Er að þessu mikill þrifnaður og
verksparnaður. Árið 1929 byggði félagið nýtt slát-
urhús í Dalvík, þar sem öllu er mjög haganlega fyr-
irkomið. Á öllum fjórum sláturhúsum félagsins er
nú hægt að slátra daglega 2200 fjár. Síðastl. haust
var á vegum félagsins slátrað alls um 27000 fjár.
Til þess að koma kjöti félagsmanna í hærra verð,
keypti félagið frystihús á Oddeyrartanga árið 1927.
Hefir hús þetta síðan verið stækkað og endurbætt.
Jafnhliða hefir húsið verið notað til beitufrystingar
og hefir það aflað félaginu nokkurra tekna.
Sölu á fiski til útflutnings byrjaði félagið árið
1919. í fyrstu í smáum stíl, en það hefir fai-ið vax-
anda, einkum hin síðustu ár. Til þess að létta undir
með smábátaútgerðinni við Eyjafjörð hefir félagið
látið réisa fisktökuhús í Grenivík, Litlaársskógs-
sandi og Ólafsfirði, og er nú að láta reisa fisktöku-
hús í Hrísey. Árið 1929 kom félagið upp fiskverk-
unarstöð á Gleráreyrum og annast þar fiskverkun
fyrir viðskiptamenn sína.
Þegar kjöt og gærur tóku að falla í verði eftir
styrjöldina, var mjög um það rætt hvort ekki myndi
heppilegra að framleiða mjólk. Þannig hagar til í
Eyjafirði að mjög víða er álitlegra að hafa kúabú
en sauðfjárbú, og voru því allmargir bændur, sem
vildu auka mjólkurframleiðslu sína, en tilgangslaust
var það ef ekki fékkst markaður fyrir mjólkina.
Mjólkin og mjólkurafurðir voru seldar til Akureyrar
algjörlega skipulagslaust og aukið framboð í stórum
stíl mundi því hafa komið markaðinum algjörlega á
ringulreið. Til þess að skapa möguleika fyrir aukinni
mjólkurframleiðslu, réðst félagið í það að stofnsetja
hið fyrsta mjólkursamlag hér á landi. Var gamla
sláturhúsið endurbyggt, keyptar vjelar af beztu og
fullkomnustu gjörð og tekið til starfa snemma á ár-
inu 1928. Hefir rekstur þessi gengið eftir beztu von-
um. Mjólkursamlagið selur gerilsneydda mjólk á Ak-
ureyri, til Siglufjarðar og í sjávarþorpin við Eyja-
fjörð. Úr því sem ekki gengur út af mjólkinni þann-
<$>
<$>
>$>
<$>
<^
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
^>
<§>
<$>
ig, er unnið smjör, skyr, mjólkurostur og mysuost-
ur. Vörur þessar hafa reynst svo vel að jafnauðvelt
er að selja þær og samskonar vörur, sem frá útlönd-
um eru fiuttar. Bændur fengu árið 1929 24 aura fyr-
ir kíló af meðalfeitri mjólk til jafnaðar allt árið.
Til styrktar þeim, sem vinna að aukinni ræktun
hefir félagið tvö síðastliðin ár lánað félagsmönnum,
sáðvörur, tilbúinn áburð og girðingarefni út á vænt-
anlegan ræktunarstyrk, þannig að þessi úttekt kein-
ur ekki við hinni venjulegu hehnilisúttekt manna, og
greiðist þá fyrst er ræktunarstyrkurimi fæst greidd-
ur. Iiefir þetta orðið mörgum eínalitlum bónda að
góðu liði.
Vegna fólksfæðar í sveitunum fer stöðugt vaxandi
þörfin á að geta notað sem mest vélar við heyskap-
inn. Með aukinni ræktun opnast þessii' möguleikar.
Félagið hefir því, til þers að hvetja meim til véla-
notkunar, nú um nokkurn tíma selt heyvinnuvéiar
með afborgunarskilmálum, þannig að þær borgast á
4 árum. T. d. er Herkules-sláttuvél seld félagsmönn-
um á 410 krónur, með þeim kjörum að við móttöku
sé greitt 110 krónur og síðan næstu 3 ár 100 kr.
hvert árið, án vaxta.
1. marz 1930 hóf félagið smjörlíkisgerð, og sama
dag hófst einnig brauðgerð, sem sérstakir hðir i
starfssemi félagsins. Hvorttveggja þessar nýju
starfsgreinar voru hafnar með það fyrir augum að
reyna að gefa neytendunum hagkvæmari kaup á
þessum vörum, sem eru mjög mikið notaðar 1 bæn-
um og allmikið í sveitunum einnig. Félagið hefir
s. 1. vetur látið reisa smjörlíkisgerð af fulikomnustu
gerð, sem til er hér á landi. Var til ráðuneytis hafð-
ur íramkvæmdastjórinn fyrir stærstu smjörlíkis-
verksmiðju á Norðurlöndum, og fenginn frá verk-
smiðjunni sjerfræðingur, sem sá um uppsetning véla
og stjórnar framieiðslunni fyrst um sinn. Svo
ánægjulega hefir tekizt til með þessa framkvæmd,
að varan, sem framleidd er, er ekki aðeins framúr-
skarandi góð heldur hefir einnig hepnast að lækka
verðið um 20 aura kílóið eða sem næst um 11%. Um
fjárhagslega afkomu fyrirtækisins má vænta alls
góðs, því þar sem FLÓRA-smjörlíki er farið að selj-
ast á annað borð þar vex salan vikulega svo að veru-
lega munar. Brauðgerðin fer fram í leigðum húsa-
kynnum, sem félagið fékk með svo hagkvæmum kjör-
ub, að það vildi gera þessa tilraun. Það sem af er,
hefir þetta gengið vel. Auk þess, sem meira hefir
verið borið í brauðin en áður tíðkaðist, hefir félagið
lækkað rúgbrauðin í verði um 12%.
Samtals vörusalaa erl. og' innl. Úthlutaður ágóði af erl. vörum Uthl. arði af innl. vörum
1926 2,167,935 82,948 13,202
1927 2,623.401 91,408 59,166
1928 3.361,386 99,618
1929 5,108,564 119,327 50,721
Samtals i 4 ár 13,261,286 393,301 123,089
1906 -’^5, samt. i 20 ár 22,303.706 741,160 295,948
Samtals i 24 ár 35,564,992 1,134,461 419,037
Félagið hefir þannig frá 1906 til ársloka 1929 út-
hlutað arði til félagsmanna samtals einni miljón
eitthundrað þrjátíu og fjórum þúsundum króna og
greitt uppbætur á innlendar vörur samtais fyrir
fjögur hundruð og nítján þúsund
krónur.
Þetta hafa félagsmennirnir bein-
línis sem hagnað af starfsemi fé-
lagsins fyrir utan allan þann
óbeina hag, sem félagsmenn og
þeir sem utan félagið standa hafa
haft af því, að félagið hefir hald-
ið niðri og lækkað verð á innflutt-
um vörum, og þann hag, sem þeir
hafa haft af því, að félagið hefir
haldið uppi verðlagi á útflutnings-
vörunni.
<$>
<$>
<$>
$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
1
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
<$>
J>
<$>
<$>
Nýja verzlunarhúsið.