Tíminn - 23.12.1940, Blaðsíða 8

8
T í M I N N
Jónas Jónsson;
M a I f 1} i a s a r k i r k j a
á flkureyrí
i.
Biskup landsins hefir nýverið vígt á Ak-
ureyri mesta og fegursta guðshús, sem ís-
lenzka þjóðkirkjan ræður yfir. Húsið
stendur á fögrum stað á hæðinni ofan við
aðaltorg og aðalbryggju bæjarins. í
hvammi sunnanvert við kirkjuna er hús
sr„ Matthíasar Jochumssonar, Sigurhæðir.
Þar lifði mesta sálmaskáld síðari alda
hinnstu ár æfi sinnar og þar var dánar-
beðui>hans. Það fer vel á því, að hin mikla
kirkja verði veglegur minnisvarði um hið
ógleymanlega æfistarf þessa merkilega
skálds.
II.
Saga hinnar nýju ifkureyrarkirkju er að
mörgu leyti eftirtektarverð og lærdóms-
rík. Bærinn hafði, endur fyrir löngu, feng-
ið til afnota timburkirkju við þjóðveginn
suður frá Akureyri. En kaupstaðurinn óx
frá þessari kirkju, og byggist við hina nýju
hafnarbryggju, á Oddeyrinni og á hæð-
rmurn ofanvert við höfnina. Kirkjan var
orðin gömul, mjög köld og óvistleg. Auk
þess rúmaði hún ekki nema lítinn hluta
safnaðarins í hinum hraðvaxandi bæ. í
tíð Geirs Sæmundssonar vígslubiskups
voru hafin lítilsháttar samskot á Akur-
eyri, til að byggja nýja kirkju. En í það
sinn var litill áhugi fyrir málinu. Liðu svo
nokkur ár. Menn töluðu um, að gamla
tíu mínútna var hann við millivegginn
hrunda.
Eldar brunnu i fjallinu beggja megin
brautarteinanna. Verkamennirnir hylltu
Andrea og veifuðu húfum sínum. Það var
áhrifarík sjón.
Innan skamms tíma var hann staddur
Þýzkalands megin. En þegar hann sá dags-
ljósið gegnum göngin, nam lestin staðar, og
hann steig úr henni.
Svo gekk hann í áttina til ljóssins og sá
þorpið á ný, sólkrýnt og iðjagrænt. Og
þorpið lá þar endurbyggt, geislum vafið,
fegurra en fyrr. Og þegar hann hélt för
sinni áfram, var hann hylltur af verka-
mönnunum á ný.
Hann stefndi beint að litlu húsi. Og
undir valhnotutré einu mitt á meðai bý-
flugnabúanna stóð Geirþrúður, hæglát,
fögur, tíguleg, alveg eins og hún hefði
staðið þar og beðið hans í átta ár.
— Nú kem ég, mælti hann, — eins og
ég kvaðst mundu koma, gegnum fjallið!
Fylgir þú mér til lands míns?
— Ég fylgi þér, hvert sem þú vilt.
— Hringinn hefir þú þegar fengið. Áttu
hann enn?
— Ég á hann enn!
— Þá leggjum við strax af stað! Nei,
ekki að líta við, þú færð ekkert að hafa
með þér!
Og þau gengu brott og héldust í hend-
ur. En þau héldu ekki í áttina til jarð-
ganganna.
— Upp á fjallið! mælti Andrea og
stefndi hina fornu slóð. — Gegnum
myrkrið lá leið mín til þín. Nú vil ég lifa
í ljósinu með þér, fyrir þig.
Helgri Sæmundsson þýddi.
kirkjan væri að verða ónothæf, að hún
væri utan við kaupstaðinn, og að sjálfsagt
væri að reisa nýja kirkju á hentugum stað
inni í miðjum bænum. En lengra komst
málið ekki fyrst um sinn.
Vilhjálmur Þór var kosinn í bæjarstjórn,
1933. Hann hafði mikinn og heilbrigðan
metnað fyrir bæ sinn og byggð. Á vegum
Kaupfélags Eyfirðinga gekkst hann fyrir
að reist var hver stórbyggingin eftir aðra
og fylgdi gifta hverri framkvæmd. Vil-
hjálmi Þór fannst einsætt, að úr þvi að
Akureyrarbæ vantaði nýja kirkju, þá ætti
að byggja hana eftir hæfilegan undirbún-
ing. Á einhverjum fyrsta fundi, sem Vil-
hjálmur sat í bæjarstjórn Akureyrar lagði
hann til, að notaðar væru allt að 15 þús-
und krónur af atvinnubótafé til að undir-
búa grunn fyrir nýja kirkju handa bænum.
Þessi tillaga svar samþykkt með almennu
fylgi. Margir bæjarfulltrúar vildu hlynna
að kirkjubyggingunni. Kommúnistar
fylgdu tillögunni af því að hún stefndi að
því, að auka vinnu í bænum. Annars var
flokkur þeirra, að frátöldum sárfáum
mönnum, alltaf á móti kirkjusmíðinni,
nema sem atvinnubót.
III.
Þjóðkirkjan í Hafnarfirði er fallegt hús
og virðulegt, en stendur lágt í fjörusand-
inum. Rögnvaldur heitinn Ólafsson var
byggingarmeistari við Hafnarfjarðarkirkju,
en fékk því ekki ráðið fyri’r skammsýnum
sóknarbörnum, að reisa kirkjuna, þat sem
hún gnæfði yfir bæinn. Á Akureyri var
aðstaðan önnur. Skipulagsnefnd var ein-
huga um að láta byggja kirkjuna á Sigur-
hæðum, rétt ofan við hús sálmaskáldsins.
Forkólfar kirkjubyggingarmálsins á Akur-
eyri voru fullkomlega samþykkir þessari á-
kvörðun. Þeir vildu láta flestar eða allar
byggingar, sem reistar væru í almanna
þágu á Akureyri, vera á hæðinni ofan vert
við bæinn. Þegar bæjarstjórn Akureyrar
veitti fé til að undirbúa krikjugrunninn
urðu engar deilur um staðinn. Hann var
ákveðinn áður, bæði af skipulagsnefnd og
forráðamönnum safnaðarmála á Akur-
eyri. En þegar því verki var lokið, varð hlé
á framkvæmdum. Verzlunarkreppa var i
landinu, og erfiðleikar með innflutning
sökum gj aldeyrisskorts. En þegar kom fram
á árið 1936, vaknaði almennur áhugi um
kirkjumálið. Vilhjálmur Þór og Lárus
Thorarensen kaupmaður beittu sér mjög
fyrir málinu í sóknarnefnd Akureyrar.
Áhugasamar konur í bænum mynduðu
kvenfélag einungis í því skyni að styðja
málið. Safnaði félagið 6000 krónum í bygg-
ingarsjóð. Sú gjöf hafði allmikla þýðingu.
Ekki fyrst og fremst fjárhæðin heldur þau
áhrif, sem kvenfélagið hafði á viðhorf
manna í bænum til kirkjubyggingarmáls-
ins. Næsta atriði var að fá teikningu af
ánægjulegri kirkju og um leið sérfróða
forstöðu um byggingarmálið, og að fá Al-
þingi og ríkisstjórnina til .að afhenda Ak-
ureyrarbæ kirkjuna- með hæfilegum fjár-
stuðningi. Nokkru áður en hér var komið,
og áður en Akureyringar áttu nokkurn
verulegan kirkjubyggingarsjóð, hafði sókn-
M atthíasarkirkja.
arnefndin efnt til samkeppni um teikn-
ingu af nýrri kirkju. Tóku nokkrir menn
þátt í samkeppninni. Verðlaun voru veitt,
en þegar til framkvæmda kom, voru allir
forráðamenn kirkj umálsins á Akureyri á-
sáttir um, að í þeim efnum yrði að byrja
á nýjan leik. Fór á Akureyri eins og með
Hallgrimskirkju í Saurbæ. Þar var reynt
útboð, en byggingarnefndin var óánægð
með allar tillögurnax. Sóknarnefnd Akur-
eyrar sneri sér nú til Guðjóns Samúels-
sonar húsameistara og bað hann ásjár.
Hann tók málinu þunglega í fyrstu. Sagði
sem xétt var, að hann væri mjög önnum
kafinn, og tilgangslaust væri að byrja á
teikningu af kirkju, nema fé væri fyrir
hendi til að reisa bygginguna. Að lokum
fékk Vilhjálmur Þór þvi komið til leiðar,
að húsameistaxi ríkisins reyndi að leysa
þessa erfiðu þraut. Guðjón Samúelsson fór
austur að Laugarvatni til að hafa betra
næði að vinna að kirkjumálinu og dvaldi
þar um stund. Gerði hann margax tilraun-
ir, en líkaði sjálfum engar þeirra. Að lok-
um fann hann það form, sem honum þótti
hæfa Sigurhæðum, Matthíasi Jochums-
syni og Eyjafirði sjálfum. Matthíasar-
kirkja varð að vera há, svipmikil, sterk og
himinleitandi. Allt þetta er sameinað í
Akureyrarkirkju. Feguxst er hún frá höfn-
inni og neðan af Oddeyri, þar sem fram-
hliðin blasir við í hæfilegri fjarlægð.
Tuxnarnir eru tveir. Það er nýjung um ís-
lenzkar kirkjur. Turnarnir dragast að sér,
eftir því sem ofar dregur. Á þeim eru hjall-
ar eins og í blágrýtisfjöllunum, sem um-
kringja Eyjafjörð. Á öðrum turninum er
stöng úr fáguðu stáli, með einskonax
stjörnu úr sama efni, en á hinum turnin-
um létcbyggður kross. Framgafl kirkjunn-
ar virðist tilsýndar vera úr grönnum stuðla-
bergssúlum. Öll er kirkjan að utan steind
með ljósleitum, en nokkuð mismunandi
bergtegundum. Rishalli er mikill á kirkj-
unni og þakið ljósleitt. Frá hálfu bygg-
ingarmeistaxans er gert allt, sem í hans
valdi stendur, til að gera kirkjuna hæfi-
legan minnisvarða um hið háfleyga sálma-
skáld, sem orti á Akureyri mikið af sín-
um fegurstu kvæðum. Akvegur liggux að
kirkjunni eftir gili því, sem liggur upp frá
aðaltorgi bæjarins. En skemmsta leið er
eftir bxeiðum steinþrepum 100 að tölu,
sem liggja frá torginu og upp að dyrum
kirkjunnar. Húsameistari ríkisins lét flytja
dökkan blágrýtismulning úr Mosfellssveit
í þessi voldugu gangþrep. Er talið, að því