Tíminn - 23.12.1940, Blaðsíða 9

T í M I N N
9
lík gangþrep verði sjaldan erfið til um-
ferðar vegna hálku.
Yfir inngangi kirkjunnar er loftbrú fyrir
söngflokk og orgel. Framan á þeim svölum
eru rismyndir úr ritningunni eftir Ásmund
Sveinsson myndhöggvara. Meðfram báðum
hliðveggjum kirkjunnar eru grannar súlur.
Milli þeirra og útveggsins er gangvegur,
ein stika að breidd. Að ofan er stór bogi
frá hverri súlu út í vegginn. Á þessum
steinbogum hvílir allur þungi þaksins og
hvelfingarinnar. Með þessu móti kemst
húsameistari hjá, að hafa styrktarstoðir
utan með veggjunum, en tekst að koma
fyrir fögrum hliðargöngum á þann hátt,
að þau verða til þæginda fyrir kirkjugesti.
Kórinn er nokkru hærri en kirkjugólfið,
með háum gluggum á bogamynduðum
vegg. Altarið stendur á miðju kórgólfinu.
Nokkru framar er hinn mikli silfurbergs-
kross, hátt yfir kórnum. Hann er lampi og
lýsir bæði meginkirkjuna og kórinn.
Hvelfing kirkjunnar er með haglega gerð-
um steinfellingum, og minna með nokkr-
um hætti á foma íslenzka loftsúð. Pré-
dikunarstóllinn er úr steini, framanvert
við kórinn. Hjálmurinn yfir honum og
sjálfur prédikunarstóllinn er lagður með
eins konar kniplingaböndum úr silfurbergi.
Töluröð sálmanna sést á veggnum báðu
megin við kórinn. Hún er umgerðarlaus,
en gylltum tölustöfum stungið í vegginn,
eins og þegar prentletri er raðað. Er þessi
nýbreytni strax tekin upp í kapellu há-
skólans í Reykjavík, og mun hún verða
fleirum að fordæmi.
í fyrstu var gert ráð fyrir í sumar, sem
leið, ,að mála Matthíasarkirkju að innan.
Hefði það verið tafsamt verk og dýrt. Þá
lagði húsameistari til, að hætt væri við að
mála kirkjuna, en í þess stað borið
lim á múrinn, og blásið yfir veggina hvít-
leitum steinsalla. Dustið festist í líminu,
en verður nokkuð ójafnt, en á því er mikil
nauðsyn í steinsteyþuhúsum, því þar er
hætta, að sterkt bergmál myndist á egg-
sléttum múrflötum. Steinsúðin i hvelfingu
Akureyrarkirkju og hin hrufótta steining
; lofts og veggja hefir tekizt óvenjulega vel.
Er því viðbrugðið, bæði af enskum og ís-
lenzkum prestum, sem talað hafa í Matt-
híasarkirkju, hve létt sé að tala þar; ekk-
ert bergmál, og ræða prestsins og söngur
heyrist jafn vel, hvar sem er í kirkjunni.
Er talið fullvíst, að þessi kirkja verði eftir-
sótt fyrir hátíðlegar söngsamkomur.
Guðjón Samúelsson hefir unnið mikinn
• sigur fyrir íslenzka list og málefni íslenzkra
kirkna með þessari glæsilegu byggingu.
Hann hefir átt þátt í að velja þessu guðs-
húsi virðulegasta staö, sem nokkur kirkja
, hefir hér á landi. Hann hefir teiknað
kirkjurta, svo að áegja inn í trúarljóð
Matthíasar Jochumssonar og eyfirzka nát-
úru. Menn deila enn um það, hvort stall-
arnir á turnum kirkjunnar eigi við þetta
hús. Þeir sömu menn geta eins vel deilt
um, hvort hjallarnir á Vaðlaheiði og öðr-
um eyfirzkum fjöllum séu rétt myndaðir.
Menn deila líka enn um það, hvort hinar
háu, himinleitandi línur fari vel í fram-
hlið og turnum Matthíasarkirkju. En þeir
menn verða, til að vera sjálfum sér sam-
kvæmir, að fordæma Matthías eins og
gamla sálmabókarnefndin, fyrir aridríki
sitt og háfleyga andagift.
En fyrir utan þessi meginatriði í stíl og
gerð Akureyrarkirkju hefir Guðjón Samú-
elsson ráðið fram úr ótal öðrum listræn-
um vandamálum: Steining kikjunnar utan
og innan, litur þaksins, rafhitun kirkjunn-
ar, lýsing hennar, tilraun að lita kirkju-
gluggana, undirbúningur að fá síðar gler-
málverk í kórgluggana, og jafnvel í alla
glugga kirkjunnar, hin léttu málmtákn á
turnunum, hið útskorna eikaraltari, pré-
dikunarstóllinn með silfurbergsskrauti,
vegurinn kringum kirkjuna og stigaþrepin
úr sunnlenzku blágrýti alla leið frá kirkju-
dyrum og niður á megintorg bæjarins, allt
þetta og miklu fleira af sama tagi hefir
húsameistari ríkisins ráðið fram úr til
prýðis og fegrunar hinnar norðlenzku höf-
uðkirkju.
IV.
En af hinum mörgu nýju, listrænu sköp-
unarverkum Guðjóns Samúelssonar, í sam-
bandi við Akureyrarkirkju, mun silfur-
bergskrossinn að líkindum verða víðfræg-
astur. Það krossmark kemur í stað altaris-
töflu, sem ekki verður komið við í kórnum
vegna hinna mörgu glugga. Silfurbergs-
krossinn er meginlampi kirkjunnar., Aðal-
álman er að minnsta kosti tveir metrar á
hæð. Framhliðin, sú sem veit að megin-
kirkjunni er öll sett tilhöggnum krystöll-
um úr gagnsæjustu bergtegund landsins.
Innan í krossinn er fjölmörgum rafljósum
raðað eftir nákvæmum reglum. Ljóshafið,
sem myndast á þennan hátt, brýzt fram í
gegnum silfurbergið og brotnar þar með
undarlegum mætti, framan við augu
kirkjugestanna. Hvergi í víðri veröld er
slíkur lampi til. Náttúra landsins hefir
lagt til hið fagra, tæra efni, sem gefur
honum mest gildi. Menn mega ekki halda,
að slík lampagerð sé venjulegur iðnaður.
Guðjón Samúelsson var marga mánuði að
gera þetta krossmark, hafði við það marga
kunnáttumenn og gerði við það ótal til-
raunir, einkum með ljósáhrifin, hættu af
of mikinn hita inni í lampanum og fjöl-
margt annað. En að lokum tókst að sigra
alla erfiðleika, og þessi furðulegi töfra-
lampi var fullgerður rétt áður en kirkjan
var vígð.
V.
Það er mikið þrekvirki af Akureyrarbú-
um, að reisa kirkju sem kostar um 230
þúsund krónur í þvi erfiða fjármálaár-
ferði, sem hér var fyrir stríðið. En þetta
tókst og má fyrst og fremst þakka það
samhug og fórnfýsi bæjarbúa. Ásdís Rafn-
ar, prestskonan á Akureyri, hafði haft for-
göngu i kvenfélagi því, sem myndað var
til að styðja málið. í nefnd þeirri, sem af
og til kom á fund Alþingis, kirkjustjórriar
og ríkisstjórnar, voru þessir menn: Sóknar-
presturinn, séra Friðrik Rafnar, Kristján
Sigurðsson, smiður, og Steingrímur Jóns-
son bæjarfógeti. Síðar komu Jakob Karls-
son, kaupmaður, í byggingarnefndina og
Jakob Frímannsson kaupfélagsstjóri, 1 stað
Vilhjálms Þór, er hann fór til Ameríku
haustið 1938. Þá var þingmaður kjördæm-
isins, SiguTður Hlíðar, ötull málsvari Ak-
ureyrarkirkju á Alþingi, en biskup lands-
ins, herra Sigurgeir Sigurðsson, og kirkju-
málaráðherrann, Hermann Jónasson,
veittu málinu mikilsverðan stuðning. En
þeir tveir menn, sem báru frá upphafi
þyngstu byrðarnar í þessu máli, voru þeir
forstjórarnir í Kaupfélagi Eyfirðinga, Vil-
hjálmur Þór og Jakob Frímannsson. Þeir
höfðu eins og fleiri, óbilandi áhuga um
framkvæmd málsins. En þeir höfðu þar að
auki sérstaka aðstöðu til að styðja slíkt
mál, sökum mikillar æfingu í að standa
fyrir stórbyggingum, verzlimarrejmslu
þeirra og þess trausts, sem málinu var að
velvild forstöðumannanna við stærsta
vöruhús landsins.
En þó að mikils væri vert um forustu
hinna mörgu áhugamanna, þá skiptir
ekki minna máli framganga liðsmann-
anna. Lýðræðisflokkarnir og allar stéttir á
Akureyri studdu þessa framkvæmd. Skóla-
piltar úr menntaskóla Akureyrar gerðu
kirkjugrunninn með miklum dugnaði.
Iðnaðarmenn bæjarins leystu af hendi
hin mörgu vandasömu verk með miklum
áhuga og kunnáttu. Kvenfélagið lagði
fram samskotafé, sem fyrr er sagt. Bisk-
up heimilaði, að nota sjóð kirkjunnar
vegna byggingarinnar, áður en formlega
var gengið frá afhendingu lénskirkjunnar.
Alþingi lagði fram 30 þúsund krónur í
fylgifé með gömlu kirkjunni. Biskup lán-
aði úr kirkjusjóði myndarlega fjárhæð í
byggingarsjóð. Að lokum gekk Akureyrar-
bær í ábyrgð nú í haust fyrir 100 þús. kr.
láni, sem sóknarnefndin bauð til sölu í
bænum nú nýverið. Gekk salan greiðlega,
því að þá var fjárhagslegt góðæri í bæn-
um. Einstakir menn hafa gefið rausnar-
legar gjafir. Einn slíkur maður greiddi
allan kostnað við silfurbergskrossinn.
Ahnar gaf hið útskorna altari úr eikartré.
Erlendur maður hefir heitið að gefa gler-
málverk í miðgluggann i kórnum. En
stærstu gjöfina, hið mikla orgel, gefa þau
hjónin Rannveig og Vilhjálmur Þór, um
leið og þau flytja burt úr hinum norð-
lenzka höfuðstað, sem lengi mun bera
minjar um starf þeirra og dvöl i bænum.
VI.
Það er sagt, að merkur erlendur maður,
sem var vel kunnugur í Reykjavík, hafi
sagt: „Hér byggja menn dýr og falleg hús,
hver fyrir sig. En þeir geta ekki tekið
höndum saman og byggt sér kirkju“. í
Reykjavík hefir verið treyst á frumkvæði
einstaklingsins. Margir einstakir menn
hafa sýnt mikinn dugnað i sinni eigin lífs-
baráttu. Akureyri er hin mikla samvinnu-
borg. Að vísu eru þar ekki allir samvinnu-
menn. En hugsun samvinnunnar hefir
gegnsýrt fólkið í bænum, líka marga þá
menn, sem þykir nóg um uppgang Kaup-
félags Eyfirðinga. Bæjarbúar hafa heil-
brigðan metnað fyrir sinn bæ. Þar var
stofnuð hin fyrsta góðtemplarastúka og
hið fyrsta ungmennafélag. Þar lærðu
menn fyrst nútímaskógrækt. Þar tóku
menn fyrst upp hið enska skipulag í sam-
vinnumálum og þar stóð vagga sambands-
heildsölunnar íslenzku. Frá Akureyri kom
Magnús Kristjánsson, sem grundvallaði
ríkisverzlun og ríkisverksmiðjur vegna
síldariðju. Á Akureyri eru mestu og full-
komnustu verksmiðjur, sem til eru hér á
landi, til að vinna fullkomnar iðnaðar-
vörur úr íslenzkri framleiðslu.. Akureyrar-
búar unna bæ sínum, þykir hann fagur
og vilja gera hann enn fegurri. Þeir
kunna að leysa vandasöm verk í félagi.
Framsóknarmenn, Sjálfstæðismenn og Al-
þýðuflokksmenn á Akureyri hafa staðið i
einni þjóðfylkingu um að gera kirkju
sína sem veglegasta. Jafnvel hinar mestu
andstæður, kaupmenn og kaupfélagsleið-
togar, hafa staðið hlið við hlið alla þá
stund, sem unnið var að þvi að reisa
kirkjuna á Sigurhæðum. Ef það á fyrir
Reykjavík að liggja, að byggja dómkirkju
á Skólavörðuhæðinni, þá verða Reykvík-
ingar að læra af hinum norðlenzka höfuð-
stað „að hafa samtök“. Það er líka gam-
alt kjöroTð frá tíma Jóns Sigurðssonar.
VII.
Á Akureyri eru nokkuð skiptar skoðanir
um það, hvort bæjarbúar hafi unnið loka-
sigur i kirkjumáli sínu. Sumir menn benda
á, að kirkjan sé fullgerð. Hún muni standa
í nokkur hundruð ár og þurfi aðeins'við-
hald. Hinir eru fleiri, sem segja, að mikið
hafi verið gert, en meira sé þó eftir. Kirkj-