Morgunblaðið - 27.05.1984, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. MAÍ 1984
Svíþjóð „1984“
Pósturinn neitar
hlutverki skatta-
lögreglu
Skattayfiiröld hér f SvíþjóA vilja
virkja póstinn f baráttunni gegn
skattsvikum. Talið er að töluverður
hópur skattgreiðenda svfki undan
skatti á þann hátt að gefa upp rangt
heimilisfang. Með því að taka að sér
hiutverk skattalögreglu er meining-
in að bréfberar grafist fyrir um hið
raunverujega heimilisfang.
Með því að gefa upp sitthvort
heimilisfang eða jafnvel skilja
formlega á pappírum, geta hjón
lækkað hjá sér samanlagðan
skatt. Ofaná þesa kemur svo
barnameðlag og fjölskyldubætur
sem einstæðir foreldrar fá frá því
opinbera. Þetta fólk sem þannig
getur bætt fjarhagsafkomu sína
mjög verulega, býr þó áfram sam-
an að borði og sæng eins og ekkert
hafi í skorist, nema það að annað
þeirra fær bréfin sín eftir króka-
leiðum. Oft eru sumarbústaðir
notaðir sem falskt heimilisfang í
þessu skini eða annað fyrirkomu-
lag sem bréfberar geta augljóslega
séð að ekki eru fastir mannabú-
staðir og meiningin var að þeir
muni kjafta frá. Einnig vildi
skattstjroinn fá lista yfir þá sem
reglulega láta endursenda bréf
sín. Áður höfðu skattayfirvöld í
Stokkhólmi reynt að koma í veg
fyrir þess háttar skattsvik með
því að hreint og beint spyrja kon-
ur hvar þær svæfu á þeirri for-
sendu að þeir sem sofa saman hafi
sameiginlegt heimilisfang. Þessi
aðferð vakti á sínum tíma upp
ýmsar spurningar siðfræðilegs
eðlis og miklar umræður og þótti
mönnum sem hér væri gengið of
nærri friðhelgi einkalífsins.
Á vissum stöðum svo sem í
Gautaborg hafa nú þegar verið
sett áform um samvinnu milli
skatta og póstyfirvalda, en yfir-
maður póstmála landsins, póst-
málastjórinn Bertil Zachrisson
segir þvert nei, og telur að hér sé
verið að teygja hlutverk póstsins
yfir á svið sem honum sé óviðkom-
andi. Þessar tillögur telur hann
ganga í berhögg við sjálfsagðan
trúnað milli póstþjónustunnar og
viðskiptavinanna.
Hann vill láta reyna á það hvort
þessi samvinna brjóti í bága við
gildandi lög um trúnað og leynd
upplýsinga frá 1980. Komi það í
ljós að þetta sé löglegt hyggst
póstmálastjórinn beita sér fyrir
því að þeim lögum verði breytt
þannig að póstinum verði ekki
beitt sem skattalögreglu.
Nú í ársbyrjun 1984 eru tölu-
verðar umræður hér í Svíþjóð um
það vald sem ný upplýsinga- og
tölvutækni hefur fært yfirvöldum
upp í hendurnar. Ákafar raddir
tala um að hætta sé á því að geng-
ið verði of nærri friðhelgi sjálfs-
vitundar einstaklingsins þegar
„Stóri-bróðir“ (þ.e.a.s. velferðar-
ríki) getur safnað að sér upplýs-
ingum frá hinum ýmsu stofnunum
og yfirvöldum um margvíslegustu
eiginleika og aðstöðu hvers og
eins. Ártalið 1984, vel þekkt vegna
skáldsögu George Órwells, er
táknrænt fyrir þessa umræðu.
Mörgum fulltrúum kerfisins
finnst það hart að fá ekki að nota
nýjustu tækni til þess að fá fram
upplýsingar um þegnana og kom-
ast að þeim sem svíkja og falsa til
þess að hagnast á kostnað ann-
arra. Aðrir, og þeir koma úr öllum
flokkum, benda á að mergð því ha-
fi einstaklingurinn sjálfur ekki
lengur yfirsýn yfir þá mynd sem
hið opinbera hefur um viðkom-
andi, og ýmsar rangfærslur og
mistök geti átt sér stað sem erfitt
geti orðið að leiðrétta. Oft birta
blöð sögur frá einstaklingum um
það hvernig kerfið hefur leikið þá
grátt að þessu leyti. Nýi formaður
Ihaldsflokksins (Moderata) Ulf
Adelshon hefur lýst því yfir að
það verði hans fyrsta verk, komist
hann til valda, að endurskoða allt
kerfið að þessu leyti og tryggja
friðhelgi einkalífsins sem þegar sé
í hættu. Hann hefur jafnvel sett
fram þá hugmynd hvort ekki ætti
að afnema nafnnúmerin sem eru
lykilatriði í taumhaldskerfi ríkis- hefði ef til vill komist að orði.
ins, eða „kódinn að táknmáli Lundi 7. janúar,
valdsins", eins og George Orwell Pétur Pétursson.

París á
rómantíska
tímabilinu
M. André Gauthier, lista- og
tónlistarfræðingur, heldur fyrir-
lestur með litskyggnum og tón-
list og bregður upp svipmyndum
frá París á rómantíska timabil-
inu um 1830. Fyrirlesturinn verð-
ur í Franska bókasafninu mánu-
daginn 28. maí og hefst klukkan
20.30. Fyrirlesturinn verður
fluttur á frönsku.
Ein myndanna, sem Gauthier sýnir: I éperunni eftir Luis-Eugene LAMI.
Æðislegir
V
Litina séröu í málningarverslunum