Tíminn - 30.09.1989, Blaðsíða 11

Laugardagur 30. september 1989
Tíminn 23
lllllllllllllll MINNING Illllllllllllll
Sigurjón Oddsson
Sigurjón Oddsson á Rútsstöðum
er dáinn. Hann var jarðaður á Auð-
kúlu laugardaginn 23. september.
Langri og vasklegri vegferð hans er
lokið, mig langar að segja lítið eitt
frá því ferðalagi.
Sigurjón var fæddur í Reykjavík
7. júní árið 1891, einn 7 ttarna
Guðrúnar Árnadóttur og Odds Jóns-
sonar formanns. Meðal systkina
hans voru Guðmundur R. Oddsson
í Alþýðubrauðgerðinni, Borghildur
móðir Guðbjargar fyrrum húsfreyju
á Syðri-Löngumýri, Theódóra hús-
freyja á Siglufirði og Sigríður amma
Jónasar Guðmundssonar stýrimanns
og Péturs flugvallarstjóra. Oddur
faðir þessara systkina drukknaði
1902 og 12 ára gömlum var Sigurjóni
komið fyrir hjá Þorsteini Þorsteins-
syni á Grund í Svínadal. Sigurjón
var sendur fótgangandi norður og
eftir það fór hann ekki suður aftur
til langdvalar og átti heimili nyrðra
æ síðan.
Sigurjón var snemma mikill fyrir
sér og þótti í fyrstu nokkuð um of.
Mikil vinátta tókst með honum og
fósturföður hans Þorsteini á Grund
og tók Sigurjón tillit til fósturföður
síns fremur en til annarra manna.
Sigurjón var bráðgjör og gerði
vinnukonum á Grund böm. Með
Ingibjörgu Jósefsdóttur átti hann
þrjú börn. Herbert, hann dó um
tvítugt, Odd síðar skólastjóra á
Neskaupstað og í Kópavogi. Kona
hans var Magnea Bergvinsdóttir og
meðal barna þeirra eru Bergvin
skipstjóri í Vestmannaeyjum og
Guðmundur bæjarfulltrúi í Kópa-
vogi.
Með Ingibjörgu átti Sigurjón einn-
ig Þorbjörgu. Hún bjó á Blönduósi,
gift Guðmundi Sveinbjörnssyni.
Þeirra sonur var Herbert blaðamað-
ur. Með Helgu Sigurbjörnsdóttur
átti hann Ásgeir bifreiðastjóra í
Reykjavík. Þegar Sigurjón var rúm-
lega tvítugur var hann þannig orðinn
fjögurra barna faðir.
Sigurjón gerðist ráðsmaður hjá
Sigurbjörgu Ólafsdóttur á Rútsstöð-
um. Hún var systir Guðmundar
Ólafssonar alþingismanns í Ási. Þau
voru börn Guðrúnar Guðmunds-
dóttur frá Guðlaugsstöðum.
Ráðsmaður var Sigurjón á Rúts-
stöðum skamma hríð áður en hann
giftist Guðrúnu dóttur húsfreyju og
tóku þau við búi á Rútsstöðum.
Börn áttu þau 13. Þau eru: Sigur-
björg, hún giftist Konráð Jónssyni
og búa þau í Reykjavík. Þorsteinn
bóndi á Hamri og síðar hótelstjóri á
Blönduósi. Hann er látinn. Ólafur
verkamaður á Blönduósi. Fyrri kona
hans var Elínborg Benediktsdóttir,
seinni kona er Ragna Rögnvalds-
dóttir. Guðrún húsfreyja á Syðri-
Gmnd, maður hennar er Guðmund-
ur Þorsteinsson, Kári bifreiðastjóri í
Reykjavík, kona hans var Helga
Pálsdóttir, Ástríður húsfreyja í
Ljótshólum og ReykjavikÁ'rriaður
hennar er Grímur Eiríksson. Hauk-
ur, bifreiðastjóri á Hvammstanga og
hótelstjóri á Blönduósi, kona hans
er Margrét Gísladóttir. Steinunn,
húsfreyja á Sauðárkróki, maður
hennar var Guðjón Einarsson, hún
er látin fyrir allmörgum árum. Sig-
valdi, verkamaður í Kópavogi og
fyrmm bóndi á Rútsstöðum. Guð-
mundur, húsvörður á Húnavöllum
og fyrmm bóndi á Rútsstöðum.
Kona hans er Emilía Valdimarsdótt-
ir. Kjartan, verkamaður í Reykja-
vík, kona hans er Sæunn Hafdís
Oddsdóttir. Árni, húsasmiður í
Reykjavík, kona hans er Ingibjörg
Ágústsdóttir. Eitt bam misstu þau
hjón Guðrún og Sigurjón nýfætt.
Rútsstaðir eru fremur erfið jörð.
Tún var þar lítið og ekki grasgefið,
slægjur rýrar en landgæði til beitar,
sérstaklega á vorin. Sigurjón notaði
útbeit mikið og sleppti fé sínu oftast
fyrr á vorin en grannar hans. Það
gefur auga leið að hjá svo stórri
fjölskyldu á ekki betri jörð getur
ekki hafa verið auður í garði í
heimskreppunni. Þó hygg ég að
aldrei hafi verið hægt að tala um
fátækt þar í búskap Sigurjóns. Börn
voru dugleg og urðu snemma að
gagni, enda haldið til vinnu. Sigur-
jón var húsbóndi á sínu heimili,
hrjúfur og höstugur stundum en í
aðra röndina lipur og hlýr. Var til
þess tekið hve mikið hann tók þátt í
þjónustubrögðum og gætti þess vel
að koma upp plöggum á sinn stóra
barnahóp.
Sigurjón var grenjaskytta í sveit
sinni og á Auðkúluheiði um langan
aldur. Eg átti þess kost að liggja með
honum á nokkrum grenjum vorið
sem Ásgeir Ásgeirsson var kjörinn
forseti. Það eru mér minnisstæðir
sólarhringar.
Þótt Sigurjón virtist fremur væru-
kær hversdags átti hann yfir að búa
mjög mikilli líkamlegri hreysti og
alveg óvenjulegu harðfengi. Hann
þoldi kulda og vosbúð betur en aðrir
menn sem ég hef þekkt. Það var
stundum eins og hann hefði gaman
af því að ganga fram af samferða-
mönnum sínum og sýna það að kuldi
biti hann ekki. Sigurjón var enda
heljarmenni að burðum.
Sigurjón var gangnaforingi á Auð-
kúluheiði um allmörg ár. Þar kom
enda harðfengi hans stundum að
gagni. Enn eru í minni manna sögur
af óvenjulegum hreystiverkum hans,
svo sem þegar hann handlangaði
stóran fjárhóp yfir Seyðisá í stór-
flóði.
Það var ekki óeðlilegt að Sigurjón
Oddsson veldist til forystu. Hann
var alla tíð fyrirferðarmikill og hafði
skoðanir á hlutunum. Um flest sveit-
armálefni var hann þó ekki afskipta-
samur og tók oft ekki virkan þátt í
flokkadráttum, en þegar hann beitti
sér þá munaði um hann.
Sigurjón bætti jörð sína að ræktun
og húsakosti og þegar hann hætti
búskap og fékk jörðina í hendur
sonum sínum, Guðmundi og Sig-
valda var óhætt að telja að Rútsstað-
ir væru orðnir góðbýli. Guðrúnu
konusína missti Sigurjón árið 1966.
Síðustu ár sín dvaldi Sigurjón á
Hérabshælinu á Blönduósi. Var
hann lengst af við góða heilsu og
vann ellin lengi vel lítt á honum.
Hann hélt upp á 95 ára afmæli sitt
ásamt sínum geysifjölmenna afkom-
endahópi, en afkomendur hans eru
nú hátt á annað hundrað.
Sigurjón var höfðingi og gestrisinn
og hafði gaman af að veita öðrum.
Fyrir nokkrum árum sýktist Sigurjón
af krabbameini. Var skorin úr hon-
um tungan að mestu. Tók hann
veikindum sínum af karlmennsku
svo sem vænta mátti.
Nú er Sigurjón fallinn frá. Hann
mun verða mér minnisstæður lengi
og þykir mér að honum mikill sjón-
arsviptir. Ég mun minnast hans fyrir
garpsskap margvíslegan en þó fyrst
og fremst sem hins hlýja vinar sem
þrátt fyrir hrjúft viðmót stundum
unni samferðarmönnum sínum
flestum, landi sínu og heiði.
Páll Pétursson
LESENDUR SKRIFA
RAD VID HATRI
„hvar er hatur um vex
með hildings sonum
það má eg bæta brátt. “
Óðinn.
Fyrir löngu hef ég gert mér grein
fyrir því, að ógemingur er að hata
alla þá sem hafa rangt fyrir sér, því
að þeir eru allt of margir og fer
fjölgandi. Best er að geta komist hjá
því að hata nokkurn mann, en það
er nú nokkuð undir ástæðum manns
sjálfs komið, hvort það tekst. Mér
finnst hörmulegt, þegar fslendingar,
sem búa við einhver hin bestu kjör,
em að reyna að steypa undan sjálf-
um sér, með kaupkröfum á öðm
leitinu og fjármálaspillingu á hinu. -
Og þó má vera að allt það bjargist ef
komist verður hjá hatrinu, en það
veltur á því, hvort menn bera gæfu
til að spoma við innflutningsflóðinu
(bágstaddra innflytjenda), en það
mun þeim naumast takast nema með
því að vera efnahagslega sjálfstæðir.
Greinar Guðjóns V. Guðmunds-
sonar um málefni Araba og Gyðinga
em að ýmsu leyti athyglisverðar og
ekki aðeins vegna þess að þar er
tekinn málstaður þeirra, sem undir-
okaðir em og kvaldir, heldur líka
vegna þess að ofurvald Gyðinga er
þar vefengt. Þó að mennirnir sem
halda á því valdi séu illmannlegir,
ber að hafa hugfast á hverju það
gmndvallast. Einn segir: það byggist
á peningum, og er þar vissulega um
staðreyndir að ræða. Annar segir:
það byggist á stöðu Ísraelsríkis, sem
er þannig að Gyðingar um allan
hnöttinn em sjálfkrafa borgarar í
ísrael. Þeir em þannig tvítyngdir um
föðurlandsást og svo starfa þeir sam-
an um öll lönd á þessum gmndvelli,
greiðlegar en nokkrir aðrir geta leyft
sér. Þriðju segja: það byggist á
trúarbrögðunum. Bækur Gamla
testamentisins og aðrar þeim skyldar
em annar aðalþátturinn í kristin-
dómi og áhrifa þeirra gætir mjög í
Kóraninum.
Mín skoðun er sú, að vísindavald
Gyðinga sé skaðlegast. Tveir þeir
Gyðingar sem langmest var hampað
hér um áratuga skeið og er enn, þótt
í nokkm minna mæli sé, þeir Ein-
stein og Freud, höfðu báðir rangt
fyrir sér um það sem mestu máli
skiptir. Annar sagði að enginn hlutur
gæti farið hraðar en ljósið, engin
skilaboð, alls ekkert. Þessa staðhæf-
inguhrekurm.a. hverteinastadæmi,
sem menn hafa um fjarsambönd
meðvitunda, fjarhrif. Hinn sagði, að
draumar væm óskir og þrár dreym-
enda, en því fer fjarri að svo sé,
langoftast - svo ekki sé meira sagt að
sinni. Undirstöðuatriði er þetta. Og
aldrei datt Freud í hug neitt, sem
gæti skýrt eðli svefns og drauma
samtímis, en það er einmitt það sem
hin íslenska draumakenning gerir.
Mín skoðun er sú, að væri þessu
tvöfalda vísindavaldi Gyðinga
hnekkt, væri engin hætta á gyðinga-
hatri framar, jafnvel ekki frá þeim,
sem mest eiga um sárt að binda af
þeirra völdum. En þetta getur ekki
orðið, nema menn skilji eðli drauma
á náttúmfræðilegan hátt og hafni
ranghugmyndum og hjátrú af ýmsu
tagi.
Þorsteinn Guðjónsson
Skoskur Ijár og
hverfisteinn
Þegar Garri skrifar um Nætur-
göngu Svövu Jakobsdóttur kemur
fram að hann hyggur að ljáir hafi
ekki verið lagðir á hverfistein á
íslandi fyrr en komnir vom í notkun
einjárnungarnir norsku, sem nefndir
vom Eylandsljáir. Þeir komu rétt
fyrir 1930.
Þetta er ekki rétt. Skosku ljáirnir
sem útrýmdu gömlu íslensku ein-
járnungunum voru oft lagðir á hverf-
istein. Það mun hafa verið alsiða á
Vestfjörðum og víða annars staðar
allt fram yfir 1920. Þá komu á
markað ljáklöppur, sérstakur hamar
og smásteðji, sem menn gátu borið
með sér í slægjuna. Talið var að
ljáblöðin entust lengur þegar þau
voru klöppuð og þannig slegin fram,
heldur en ef þau 'væru dregin á
hverfisteini. Talið var að bitið yrði
engu verra þegar ljáir vom klappað-
TVENNIR TIMAR
Löngu fyrir daga sögunnar Leggur
og skel, sem Jónas heitinn Hall-
grímsson, náttúmfræðingur og
skáld, skrifaði á sínum tíma - um
það leyti, og löngu eftir það, hefur
leik og afþreyingarmenning ung-
linga ogfuliorðinna, breyst, í sumum
tilvikum með ólíkindum.Tíðarandi
þjóðfélasins, var þannig, að margir
höfðu gaman af að renna sér á
húsdýraleggjum, kindaleggjum eða
þessháttar, þegar vel viðraði að vetri
til, og þá held ég að mér sé óhætt að
segja, að ungt fólk, börn og ungling-
ar, hafi aðallega stundað þetta, í og
með, þegar venjulegir skautar úr
málmi, hafi ekki verið orðnir, eins
útbreiddir, og þeir em í nútíðinni,
svo fyrrnefndir skautar tilheyra sög-
unni. Þessi skemmtan eins og hún
tilheyrði tíðaranda fyrri tíma, fór að
hluta til fram á Reykjavíkurtjörn,
stundum við hljóðfæraleik valdra
meistara. Löngu vitað að hún og
umhverfi hennar allt var ólíkt að
mörgu leyti, frá því sem það þekkist
í dag. Einnig vom leikir, fjöl-
margir og óltkir, fyrir fólk
á öllum aldri, má segja þó á öllum
tímum, hvað snertir fyrir börn og
unglinga, svo tilaðmynda fullorðna
fólkið spjallaði saman yfir góðum
kafflbolla. Einhversstaðar á góðu
heimili eða heimilum, vom margir
afþreyingarleikir smáfólksins, í
heiðri hafðir, en margir hverjir af
þeim, em nú löngu gleymdir, og
fyrirfinnast ekki nema í bókum og
blöðum og á söfnum, og má auðveld-
lega fræðast um þá þar. Má segja
svona í leiðinni að sumir þessara
leikja tilheyrðu, og voru framdir við
stöku hátíð eða tyllidag, leikir sem
eftilvill voru meira þroskandi og
heilbrigðari en þekkist í dag, þó
segja megi að margt sé gott í nútím-
anum, þó vandi hljóti að fylgja
vegsemd hverri hvað þetta snertir.
Bogalistin bregst stundum sumum
aðilum eins og þegar Bakkus tekur
völdin, og stjórnar að því er virðist
ferðinni, um stund, í nútímaþjóðfé-
lagi er það eins og gengur, og þykir
ögn eðlilegt á stundum.
Síðan Jónas skrifaði söguna Legg
og skel er vitað að tíðarandi og
tíska, hvað snertir leik og afþreying-
armenningu réttra aðila hér og er-
lendis er mjög ólík og óljós spegil-
mynd þess er áður var, þar sem tími
og tilvera, er ávallt breytingum háð.
Eðlilega speglast þessi tími eins og
hann er í dag, á stundum í bók-
menntum og listum öðru fremur
meir en áður, og er sem vera ber eða
í samræmi við hugsunarhátt og tíðar-
anda hverju sinni og virðist svo að
segja megi að það sé stundum krydd
lífsins í allri menningartilveru.
Ef Jónas Hallgrímsson, náttúru-
fræðingur og skáld, hefði verið uppi
á vorum dögum, þegar hann skrifaði
Legg og skel, má því eðlilega búast
við því að hann hefði tekið hana
öðrum efnistökum með ólíku nafni,
svo og önnur heildarskáldverk hans
og starfshættir hans allir í samræmi
við nútímamenningu, svo sagan
hefði heitið örugglega einhverju því
nafni, sem er aðaleinkenni leikforms
og hátta unga fólksins í dag. Jónas
náttúrufræðingur og skáld er allur
fyrir löngu, en sagan Leggur og skel,
sem hann skrifaði á sínum tíma, er
góður málsvari leikja og lista áður
fyrr, sem margur nútímamaður hefði
gaman af að lesa og bera saman við
þætti í sumuhverju aldarfari, eins og
það var og er, sem raunar margur
greindur og vellesinn þegn veit um.
Gunnar Sverrisson
Þórsgötu 27, Reykjavík
Torfi í Ólafsdal kynnti íslending-
um skosku ljáina án þess að kenna
þá við sig. Þeir breyttu miklu. Ein-
járnungarnir íslensku voru hitaðir í
eldi og slegnir fram heitir. Það hét
að dengja. Skosku ljáirnir þurftu
hvorki eld né kol. Svo var bitjárnið
miklu betra. Nokkuð samtímis
skosku ljáunum komu líka orfhólk-
arnir sem leystu af hólmi ljáböndin,
ólar eða þvengi sem ljáirnir voru
bundnir með við orfið. Þetta voru
þýðingarmiklar breytingar, sem þeir
munu allir skilja sem þekkja bitlaus-
an ljá eða muna ljá lausan í orfi.
Slíkt stal vinnu af mönnum.
Ég hygg að fram yfir 1916 hafi það
verið landssiður að þynna skosku
ljáina á hverfisteini.
H.Kr.
Sumir l|
spara sérleigubíl
aörir taka enga áhsettu!
UMFERÐAR
RÁO
Eftireinn
-ei aki neinn