Morgunblaðið - 18.04.1958, Blaðsíða 8

8
MORClllSHT AT)1V
Fösfudagur 18. apríl 1958
FRÁ S.U.G.
RITSTJÖRAR JÖSEF H. ÞORGEIRSSON OG ÖLAFUR EGILSSON
Hervœðing eða afvopnun
A SÍÐASTLIÐNU ári hóf göngu sína í Vestur-Evrópu mánaðar-
ritið „Western World“, sem einkum lætur sig skipta ýmis aljþjóða-
mál, er efst eru á baugi hverju sinni, m. a. í því formi að fá tv j
fróða menn með ólíkar skoðanir til þess að fjalla um vandamá!-
in, hvorn frá sínum sjónarhóli. — Nýlega voru afvopnunarmálin
tekin til meðferðar í ritinu á þennan hátt og fengnir til þess Thomas
K. Finletter, fyrrverandi flugmálaráðherra Bandaríkjanna, og
brezki íhaldsþingmaðurinn, Charles Mott-Radciyffe. Þar sem mál
þessi eru nú tíðum nefnd á alþjóðavettvangi, þykir rétt að birta
hér á síðunni útdrátt úr svörum manna þessara við spurningu
tímaritsins um það, hvort takmörkuð afvopnun sé æskiieg.
Thomas K. Finletter, fyrrverandi
flugmálaráðherra Bandaríkjanna
gerir grein fyrir skoðunum sín-
um í tvennu lagi og segir fyrst;
„Við verðum þegar að
gera okkur grein fyrir því,
að nauðsynlegt er að auka
fjölda þeirra þjóða, sem
taka þátt í öllum umræðum um
afvopnunarmálin, ella fæst ekki
sú landfræðilega yfirsýn, sem er
óhj ákvæmilegt til lausnar málinu.
Á síðustu árum hafa aðeins
Bandaríkin, Bretland, Frakkland,
Kanada og Háðstjórnarríkin tek-
ið að öllu leyti þátt í störfum
undirnefndar afvopnunarnefndar
Sameinuðu þjóðanna. Tilgangur-
inn var, að ræða málið í einrúmi
og án auglýsingaskrums. Engu
að síður lýstu Rússar því yfir við
lok Lundúnaráðstefnunnar árið
1957, að þeir mundu ekki framar
taka þátt í slíkum umræðum og
að afvopnunarmálin yrði eftir-
leiðis að taka til meðferð-
ar á Allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna, þ. e. með opinberri þátt
töku allra meðlimaríkja samtak-
anna.
Nokkrar aðrar tillögur og gagn
tillögur voru bornar fram, en
vandamálið er engu að síður enn
óleyst. Ég hygg, að við verðum að
fjölga aðilum í umræðunum um
afvopnunarmálin með því að
bjóða þjóðum Asíu, Afríku, ná-
lægra AuSturlanda og Suður-Am
eríku hlutdeild í þeim án tillits
til erfiðleikanna, sem fylgja í
kjölfar opinberra umræðna. Af-
vopnunin er alþjóðlegt viðfangs-
efni og allar þjóðir eiga því að
vinna að lausn þess. Við eigum
því að bjóða fyrrnefndar þjóðir
velkomnar til samstarfs og stuðla
að hlutdeild þeirra við lausn máls
ins“.
Meðalvegur.
f síðari hluta álits síns telur
Finletter að rétt sé að sameina
þær tvær leiðhr, sem til þessa
hafa verið nefndar til að koma
á afvopnun, en ekki hefur náðst
samkomulag um. Annars vegar al
gjöra afvopnun háða ströngu eft-
irliti, en hins vegar afvopnun að
nokkru leyti.
Finletter segir: „Það er mikil-
vægt að við berum fram innan
Stúlka
óskast til afgreiðslustarfa. Fyrirspurnum ekki
svarað í síma. JÓN SlMONARSON H.F. Bræðraborgarstíg 16.
Huseign við Efstasund
til sölu. Húsið er 4ra herbergja íbúð á hæð og 2ia
herbergja íbúð í kjallara. Góðar geymslur. Ræktuð
og girt lóð. Góð lán áhvílandi. Útborgun tvöhundruð
þús. kr.
Einar Sigurðssan hdl.
Ingólfsstræti 4, — Sími 16767.
I
TUNGUBOMSUR
BARNASTÆRÐIR, Hvítar, grænair, rauðar.
KVENSTÆRÐIR, Rauðar, grænar, svartar.
Háar bomsur
með spennu
Bamastærðfir
rauðar og brúnar
Karlmannastærðir
svartar
Póstsendum
Skóbúð
Laugavegi 100. — Sími 19290.
Mott-Radclyffe Finletter
Sameinubu þjððanna heildartil-
lögu, sem gerir nákvæma grein
fyrir fyrsta þætti afvopnunar og
lýsir síðan framkvæmd full-
kominnar afvopnunar skref fyrir
skref. Frammi fyrir slíkri áætl-
un vissu þjóðir heimsins nákvæm
lega hvað væri á döfinni, og væri
áætlunin einhvers virði, mundu
þær skila, að hún væri hvorki
meira né minna en árás á styrj-
aldir. Ef friðarvilji leiðtoga kom
múnistaríkjanna er annað og
meira en nafnið eitt er líklegt,
að þessi áætlun mundi höfða til
þeirra. Ef friðarvili er hins vegar
ekki fyrir hendi meðal þeirra, þá
mundi þessi áætlun engu að síð-
ur vekja slíkan eldmóð, og stuðn
ing á Vesturlöndum og í hinum
hiutlausu ríkjum Asíu og Afríku
að almenningsálitið mundi
þröngva kommúnistaríkjunumtil
að fallast á friðsamlega sambúð
þjóðanna. Spennan mundi verða
svo mikil, að vissulega yrði mjög
erfitt fyrir kommúnistaríkin að
standa á móti“.
Hernaðarlegt jafnvægi.
f svari sínu við ofangreindri
spurningu rifjar Charles Mott-
Radclyffe það fyrst upp, að eftir
lok styrjaldarinnar hafi kjarn-
orku- og vetnissprengjurnar orð-
ið til þess að koma aftúr á því
jafnvægi í hernaðarlegum efnum
sem Rússum hefði mátt takast að
raska, ef einungis hefði verið um
venjuleg vopn að ræða.
Síðan segir hi'nn brezki þing-
maður: „Ef eðli þessara skelfi-
legu vopna eitt hefur dregið veru
lega úr líkunum fyrir þriðju
heimsstyröldinni, þá hafa þau um
leið skapað gjörsamlega nýtt um
hugsunarefni fyrir hinn frjálsa
heim. Að hve miklu leyti myndu
Sovétríkin freistast til að færa
sér í nyt eðlilega fyrirlitningu
siðmenntaðra þjóða á því að grip
ið verði til slíkra gereyðingar-
vopna? Eru ráðamenn í Kreml
reiðubúnir til að leggja meira
í hættu nú með hliðsjón af hugs
anlegum vinningi en þeir á dög-
um venjulegra vopna myndu
hafa talið hyggilegt? Svarið við
þessu veit enginn, en hér er um
að ræða rnjög þýðingarmikið
atriði, sem hafa verður í huga“.
Þenslan milli austurs og vesturs.
Eftir að hafa varpað fram þessu
íhugunarefni fjallar greinarhöf-
undur um málið á víðari grund-
velli og kannar hinar ýmsu or-
sakir þenslunnar milli austurs og
vesturs. Hann snýst gegn tillög-
unni um hlutlaust svæði í Evrópu
og tekur því næst til við raun-
hæfa þætti afvopnunar:
„Á sama hátt og samkomulag á
sviði kjarnorkuvopna er gagns-
laust nema tilsvarandi samkomu
lag náist að því er venjuleg vopn
snertir—en þá skoðun hefi égþeg
ar rökstutt, — eins myndi sam-
komulag um að tilraunum með
kjarnorkusprengjur yrði hætt,
hafa litla þýðingu, ef ekki næð-
ist um leið samkomulag um eftir-
lit með framleiðslu kjarnaefna,
því án þess gæti sú þjóð, sem
lengst er komin á þessu sviði,
haft aðstöðu til að hagnast mest.
Ennfremur yrði líka að hafa eitt
hvert eftirlit með birgðum þjóð-
anna af efnum þessum. Það eitt,
að hætt yrði tilraunum, myndi
ekki leysa þýðingarmestu vanda
málin á þessu sviði og jafnvel
ekki koma í veg fyrir að fjórðu
þjóðinni heppnaðist að fullgera
kjarnorkusprengjur sínar.
Sovétríkin mótfallin eftirliti.
Sovétríkin gátu ekki fallizt á
að hætt yrði við framleiðslu
kjarnaefna til notkunar í hernaði.
Síðastliðið sumar lögðu vestur-
veldin fram tillögur sínar um að
kjarnorkutilraunum yrði hætt og
létu jafnframt í ljós óskir um að
í tengslum við slíkt samkomulag
yrði framleiðsla kjarnaefna til
vopnasmíða einnig lögð niður. —
Þau lögðu til, að á meðan um-
ræður um hið síðarnefnda færu
fram yrði efnt til fundar tækni-
fróðra manna og þar lögð drög
að eftirlitskerfi með því að við
samkomulagið yrði staðið. Sovét
ríkin neituðu að fallast á nokk-
urn slíkan fund. Þau héldu því
jafnvel fram, að eftirlit þyrfti
alls ekki að vera á neinum sér-
stökum stöðum, þar sem fylgjast
mætti með kjarnorkusprenging
um án þess. Samkv. upplýsingum
frá bandarískum og brezkum vís
indamönnum er aftur á móti unnt
að gera tilraunir með kjarnorku
sprengjur án þess að þeirra verði
vart, annaðhvort neðanjarðar
eða í lofti, svo framarlega sem
tilraunasvæðið er nógu stórt“.
Eftir að hafa játað, að mörg
vonbrigði hafi þegar átt sér stað,
lýkur Mott-Radclyffe grein sinni
á þessa leið:
„Eigum við að láta þá úlfakreppu
sem afvopnunarmálin eru nú í,
haldast óleysta, eða svarar fyr-
irhöfninni að gera enn nýjar til-
raunir? Það er þægilegt að vera
gjörsamlega neikvæður og blygð
unarlaus í þessum málum, en ég
er ekki þeirrar skoðunar, að það
sé hin rétta afstaða.
Bréf Bulganins marskálks til
Macmillans forsætisráðherra og
Eisenhowers forseta má skilja á
tvo vegu — • annaðhvort sem
áróður einan saman eða staðfest
ingu á nokkrum áhyggjum vegna
kj arnorkuvígbúnaðarkapphlaups
ins svo og taugaóstyrks vegna
taks Sovétríkjannu á fylgiríkj-
unum. Hvor skilningurinn sem er
hinn rétti, þá er vissulega tals-
verður hagur í því að rannsaka
vinsamleika þennan niður í kjöl-
inn. svo að ekki aðeins hinn vest
ræni heimur heldur einnig allar
óráðnar þjóðir geti kveðið upp
dóm sinn um það, hvort hugur
fylgir máli.“
Galvanhúðaður
saumur nýkominn
J. Þorláksson & Norðmann, hf.
Bankastræti 11, Skúlagötu 30. — Sími 11280