Morgunblaðið - 23.01.1964, Qupperneq 12

Morgunblaðið - 23.01.1964, Qupperneq 12
12 MORGUNBLAÐIÐ Fímmtudagur 23. jan. 1964 jMKgmtVliifrifr Útgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavík. Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson. Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur / Matthías Johannessen, Eyjólfur Konráð Jónsson. Auglýsingar: Arnj Garðar Krístinsson. Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson. Ritstjórn: Aðí.lstræti 6. Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480. Áskrift.irgjald kr. 80.00 á mánuði innanlands. 1 lausasölu kr. 4.00 eintakil.. LANDHELGI OG • SAMNINGAR J^andhelgismál hafa á ný verið á dagskrá vegna fiskveiðiráðstefnunnar í London, þar sem Bretar náðu samkomulagi við Efnahags- bandalagsríkin um .landhelgi viðkomandi landa. íslendingar tóku sem kunn- ugt er þátt í þessari ráðstefnu, en lýstu því skilmerkilega yf- ir, bæði áður en ráðstefnan hófst og á ráðstefnunni sjálfri, að ísland gætl ekki undir neinum kringumstæðum tek- ið þátt í umræðum eða samn- ingum um fiskveiðitakmörkin við ísland, eða veitt nein rétt- indi til erlendra aðila varð- andi fiskveiðar hér við land. Jafnframt var á ráðstefnunni undirstrikuð su yfirlýsing ís- lands, sem áherzla var lögð á, þegar samkomulagið var gert við Breta í landhelgismálum, að við vildum ekki binda hendur okkar og stefndum að því að friða landgrunnið allt. Út af fyrir sig hafa íslend- ingar ekkert við það að at- huga, að þær Vestur-Evrópu- þjóðir sem þess óska, geri samkomulag sín á milli um sína -landhelgi, það er þeirra mál og þau hafa að dómi ís- lendinga'óskoraðan rétt til að ákveða landhelgina eins og við. Lengur ætti heldur ekki að þurfa um það að deila hve stórfelldan sigur við unnum með samkomulaginu við Breta. Þá náðum við 12 mílna fiskveiðitakmörkum án þess að binda hendur okkar, og lýstum því meira að segja þá strax yfir — eins og aftur var gert á fiskveiðiráðstefnunni í London — að við hygðumst halda áfram friðunarráðstöf- unum síðar meir. Og hatursáróður Framsókn armanna gegn þessu sam- komulagi mun lengi í minn- um hafður og aldrei mun sá blettur, sem ofstækisfullir leiðtogar flokksins settu á hann, verða afmáður. Um kommúnista þarf ekki að tala; það bjóst enginn við ábyrgri afstöðu þeirra. En þótt íslendingar tæíkju ekki þátt í umræðum um fisk- veiðitakipörk var auðvitað sjálfsagt að þiggja boð um að sitja ráðstefnuna, með hlið- sjón af því að hún fjallar einn- ig um markaðsmál, sem ís- lendinga skiptir mjög miklu. Vegna margháttaðrar alþjóða samvinnu hefur mikið miðað áfram í samskiptum þjóðanna og smáþjóð eins og íslending- ar hlýtur að taka fullan þátt í heilbrigðu alþjóðasamstarfi. TOLLAR Á FISKAFURÐUM Fins og greint er frá á öðrum stað í blaðinu greiðum við 10% troll í Bretlandi af hraðfrystum fiski, en t. d. Norðmenn, sem eru aðilar að EFTA, fríverzlunarbandalag- inu, greiða aðeins 4% toll. Tollgreiðslur okkar íslend- inga á árinu 1962 af þessum afurðum námu 15 millj. kr. en af sama útflutningsmagni hefðu Norðmenn greitt 6 milljónir. Hér er aðeins um eina vöru tegund að ræða og eitt af markaðslöndum okkar, en af þýðingarmikið það er þessu dæmi sést þó, hve geysi- þýðingarmikið það er fyrir okkur íslendinga að einangr- ast ekki frá því samstarfi um tollamál, sem nú þróast í Vestur-Evrópu. En enginn veit hvaða mynd þessi þróun muni taka á sig um það er lýk- UT, en á miklu veltur að við fylgjumst með öllu því, sem skeður í þessum málum og tökum öfgalausa afstoðu. Á því leikur enginn vafi, að Vestur-Evrópuþjóðirnar eru okkur mjög vinveittar og munu fúsar til að reyna að greiða götu okkar eftir mætti, en auðvitað gera þær það ekki af eigin hvötum, heldur verður frumkvæðið að koma héðan. ENNISVEGUR Tj’nnisvegur hefur nú verið ^ tekinn í notkun og við það styttist vegalengdin milli Sands og Ólafsvíkur um 66 kílómetra og öruggur hring- akstur verður um allt Snæ- fellsnes. Hér er um að ræða stórátak í vegamálum, sem mjög er fagnað, ekki einungis af byggðunum á utanverðu Snæ fellsnesi, heldur um land allt. Hiriar miklu efnahagslegu framfarir, sem orðið hafa síð- ustu ár, hafa gert kleift að ráðast í stórverkefni í vega- málum og framundan eru mestu framkvæmdir í þessu efni, eins og nýju vegalögin bera með sér. Verkefnin eru líka mörg. Annað stórverkefni sem ekki er ósvipað Ennisvegi, er Strákavegur og eru stórfram- kvæmdir við þá vegalagningu framundan. En víðar þarf að taka til hendi, enda er stórfelldra úrbóta þörf í samgöngumál- um víða um land, ekki sízt á Vestfjörðum og Austfjörðum. Þegar Álasund brann * og Island fékk sinn fyrsta símastjóra í DAG fyrir 60 árum varð minnisstæðasti bruni á þessari öld Noregs í Ála- sundi. Og af því að Ála- sundsmenn eru tvímæla- laust þeir Norðmenn, sem mest kynni hafa af Islandi og vegna þess að þessi bruni er frægari en nokk- ur húsbruni í Noregi — jafnvel bruninn mikli í Bergen 12 árum síðar er í skugga hans — þykir mér rétt að rifja þennan at- burð upp í íslenzku blaði, því að Áiasund er svo tengt Islandi, að þar hittir mað- ur tæpast karlmann á göt- unni án þess að hann geti sagt að haKtn hafi verið á balli á Akureyri eða Siglu- firði — eða Seyðisfirði og Raufarhöfn, ef hann telst til yngri kynslóðarinnar. Enda varð Akureyri „vin- áttubær“ Álasunds. En bruninn í Álasundi varð líka til þess að útvega ís- landi manninn, sem kom símanum á Islandi á fót, ef ég man rétt. Skömmu eftir miðnætti kom eldur upp í „Álesund Preserv- ing Co.“ — fyrirtæki sem sauð niður og saltaði fiskmeti í dós- ir. Þetta var timburhús og vegna þess að ofsarok var, fuku eldibrandar langar leið- ir og kveiktu í húsum langt undan. Áður en varir er eld- ur kominn upp í húsum víðs- vegar um bæinn. Þó slökkvi- liðið hefði verið hundrað sinn- um fjölmennara mundi það varla hafa ráðið við eldinn, því að þarna voru nær eintóm timburhús og engir steinvegg- ir milli sambyggðra húsa, eins og farið var að nota i Reykja- vík síðar — einmitt vegna brunans í Álasundi. Hitinn varð svo gífurlegur, að slökkviliðsmennirnir gátu ekki komizt að þeim stöðum sem þeirra var mest þörf. Og vatnið þraut von bráðar í nánd við brunann. Álasundsbyggðin er á eyjum, en sundin milli þeirra eru svo mjó, að þau gátu ekki teppt eldinn. „Rauði haninn" flaug 500 metra leið yfir eitt sundið og kveikti í húsunum fyrir handan. Brýrn- ar á sundunum urðu ógengar vegna eldflugs og hita, svo að fólk sem vildi flýja brenn- andi heimkynni sín varð að ná sér í báta til þess að komast á öruggaji stað. En þeir voru fáir í Alasundi þann sólar- hringinn. Af 1030 húsum í bænum brunnu 800. Enginn bær varð fyrir jafn mikilli eyðileggingu í Noregi á stríðsárunum og Álasund varð þessa hörmunga nótt fyrir 60 árum, þegar svo að segja allir urðu að flýja bæinn. Flestir leituðu til ná- grannabyggðarinnar í Borg- und, en þar er þéttbýli. Þó vár þar ekki húsakostur handa öllum, svo að margir urðu að hafast við úti á víðavangi þangað til tjöld voru fengin og byrjað að setja upp skýli handa þeim, sem iríisst höfðui híbýli sín — og aleiguna. -— Sumar mæður höfðu jafnvel Hannes Hafstein sneri sér til símastjórnarinnar norsku skömmu síðar, til þess að standa fyrir lagningu símans milli Reykjavíkur og Seyðis- fjarðar, benti hún á Forberg. Hann tók verkið að sér og stofnaði símann og varð fyrsti Myndin er tekin eftir að sljákka fór í eldinum. í baksýn sést Öxlin (Aksla), hin mikla prýði bæjarins. týnt börnunum sínum, en þau fundust aftur. Þó undarlegt megi heita, fórst aðeins ein manneskja í þessum mikla bruna, gömul kona sem hafði bjargazt út en fór aftur inn í húsið til þess að bjarga einhverju, sem henni þótti vænt um. Hún kom aldrei út aftur. En margir sködduðust og sumir illa. Brunamálastjór- inn og þáverandi bæjarverk- fræðingur, Johannes Solem, sem síðar varð bæjarstjóri þar, voru bóðir nær blindir og skaðbrenndir þegar orust- unni við eldinn lauk að kvöldi þess 23. jan. Þá loksins stöðv- aðist hann við Borgundveg. Húsin fyrir handan veginn standa enn. Þegar þetta gerðist bjuggu 12.400 manns í Álasundi. í dag búa þar um 19.000 manns. Bærinn reis fljótlega úr ösk- unni, og vegna brunans er hann einna nýlegasti bærinn í öllum Vestur-Noregi. Mið- bærinn í Bergen er að vísu nýlegri, vegna brunans mikla 1916, og sama er að segja um Molde, Klristiansund og fleiri bæi, sem brunnu 1940. En eng- inn þessara bruna jafnast þó á við Álasundsbrunann hvað gereyðingu snertir. Öll þjóðin tók þátt í endur- byggingu bæjarins og hjálp- inni við hinar tíu þúsund hús- næðislausu manneskjur. Hand verksmenn og tæknifróðir voru sendir þangað til að byggja upp bæinn og kotna öllu í lag. Meðal þeirra sem sendir voru til Álasunds til þess að endurbyggja símakerfið, var ungur maður, sem síðar varð íslendingum að góðu kunnur. Hann hét Olav Forberg, og þótti vinna svo mikið afreks- verk í Álasundi þá, að þegar landssímastjórinn á fslandi. Til brunans í Álasundi má því rekja það happaatvik, að Is- land fékk í upphafi þann af- reks- og dugnaðarmann, sem mótaði fyrirkomulag þessa mikla og merka ríkisfyrirtæk- is svo vel, að þess sér enn merki. Því var spáð að síminn yrði sligandi baggi á þjóðinni, en það fór á aðra leið og það var ekki sízt Ólafi Forberg að þakka. Ég minntist áður á að Akur- eyri og Álasund eru „vinabæ- ir“. Varla er það trúlegt, að eldsvoðar hafi ráðið þessu vali, en þó er vert að minnast þess að þessir tveir bæir eru methafar í stórbrunum á ís- landi og í Noregi. Fimm dög- um fyrir jól á fyrsta ári þess- arar aldar varð mesti stór- bruni í sögu íslands á Akur- eyri, þó ekki yrði hann mann- skæður eins og bruninn í Hít- ardal 1148, og fimm árum síð- ar varð annar stórbruni þar. En líklega er það stldin fremur en brunarnir, sem rald ið hafa vináttusambandi þess- ara tveggja bæja. Sk. Sk.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.