Morgunblaðið - 18.10.1972, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBER 1972
Ötg.efandi hif. Árv-alkuf, ft'óyfcj'avfk
Fr-a'mkvaam da stjó-ri Hara-Wur Sveíns®on.
•Rítatjófar M-attihfas Joh-anneesen,
Eyiólifur Konráð Jónsson
Aðstoðarritstió'i Styrmir Gurvnarsson.
RrtstjÓr-n-arfull'trúi Þiorbjörin Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jóhanns-son.
Augíýsingas'tjóri Árn-i Ga-röar Kristmsson.
Rftstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sfmi 10-100.
Augifýsingar Aðals'tr'eetí 6, sími 22-4-60
Áskriftargjard 225,00 kr á rnánuði innanlands
I 1-ausasöTu 15,00 kr eint-akið.
TC’itt af megineinkennunum
á stefnu núverandi ríkis-
stjórnar er tilhneiging til
aukinna ríkisafskipta og
þenslu í ríkiskerfinu. Þetta
kemur einkar skýrt í Ijós,
þegar litið er á þá gífurlegu
hækkun fjárlaga, sem stjórn-
in hefur beitt sér fyrir.
Þessi þenslustefna hefur svo
aftur á móti haft í för með
sér stórauknar skattaálögur
á fólkið í landinu.
Síðustu fjárlög viðreisnar-
stjórnarinnar námu um það
bil ellefu milljörðum króna.
Um þau ságði Ólafur Jó-
hannesson nokkrum mánuð-
um áður en hann varð for-
sætisráðherra: „Nú keyrir þó
um þverbak, er fjárlögin
hækka um þrjá milljarða í
einu stökki. Það hljóta allir
að sjá, að þannig er ekki
hægt að halda áfram. Hér
verður að spyrna við fæti.“
Þrátt fyrir þessi ummæli var
það eitt af fyrstu verkum
ríkisstjórnar Ólafs Jóhannes-
sonar að hækka fjárlögin um
50 af hundraði.
Stjórnarandstæðingar bentu
þegar á, að þessi stefna
myndi hafa í för með sér
stórfellda verðbólguskriðu
og dýrtíðarvöxt. Reyndin
varð einnig sú, að um leið
og efnahagsstefna núverandi
ríkisstjórnar fór að segja til
sín í byrjun þessa árs, mögn-
uðust víxlhækkanir kaup-
gjalds og verðlags. Á miðju
sumri, eftir eins árs setu
stjórn-arinnar, voru efna-
hagsmálin komin í algjört
óefní. Einn af þingmönnum
stjórnarflokkanna hélt því þá
óhikað fram, að erfiðleikarn-
ir ættu m.a. rót sína að rekja
til þeirrar þenslustefnu, sem
mörkuð var með fjárlaga-
frumvarpinu og fram-
kvæmdaáætlun ríkisins.
Ríkisstjórnin neyddist til
þess að grípa til sérstakra
stundarráðstafana og ákvað
að skera framkvæmdir á veg-
um ríkisins niður um 400
milljónir króna. Forsætisráð-
herra sagði við það tækifæri,
að óeðlilegt væri, að ríkið
stæði í of harðri samkeppni
við atvinnugreinarnar í land-
inu. Svo virtist sem ríkis-
stjórnin hefði séð í hverju
mistökin voru fólgin og
hygðist hverfa af þessari
braut, en svo hefur þó ekki
orðið. Enn hefur t.a.m. ekki
verið skýrt frá, hvernig stað-
ið hefur verið að nefnd-
um niðurskurði ríkisfram-
kvæmda og allsendis er ó-
víst, að hann hafi tekizt.
Fjárlagafrumvarpið fyrir
árið 1973 sýnir, að ríkisstjórn
in hefur í hyggju að halda
ótrauð áfram á braut þenslu
og skattpíningar. Fyrirsjáan-
legt er, að stjórninni muni
takast að hækka fjárlögin
um 100% frá því sem var, er
Ólafur Jóhannesson sagði, að
þannig væri ekki unnt að
halda áfram. Stjórnin hefur
sýnilega ekkert bolmagn til
þess að takast á við þau
vandamál, er að steðja.
Þessi stefna kemur harka-
lega niður á skattborgurun-
um. Tóm launaumslögin tala
þar skýrustu máli. Fjárlaga-
frumvarpið nú sýnir, að enn
á að draga meira fjármagn
undir hatt ríkissjóðs. Á síð-
asta ári voru útflutnings-
verðmæti íslendinga alls
rúmir ellefu milljarðar kr.
En ríkisstjórnin gerir ráð
fyrir, að fjárlög næsta árs
verði yfir tuttugu milljarðar
króna. Útgjöld ríkissjóðs eru
þannig að verða helmingi
meiri en verðmæti útfluttra
sjávarafurða.
Niðurstöðutölur fjárlaga-
frumvarpsins hafa það í för
með sér, að á næsta ári verða
meðalgjöld til ríkisins eitt
hundrað þúsund krónur á
hvert mannsba-rn í landin-u.
Til viðbótar þessu koma svo
gjöld til sveitarfélaga. Fjár-
lagafrumvarpið ber svo með
sér, að svo virðist sem ríkis-
stjórnin stefni að stórfelldri
vísitöluskerðingu, þrátt fyrir
fyrirsjáanlegar verðlags-
hækkanir. Þannig er gert ráð
fyrir óbreyttri kaupgreiðslu-
vísitölu á næsta ári, þó að
hætta eigi niðurgreiðslum
vegna verðstöðvunarinnar,
sem ákveðin var í júní sl.
Stjórnin er sýnilega komin
í hinar mestu ógöngur, og
Ijóst er, að innan hennar er
hvorki einhugur né geta til
þess að leysa þau vandamál,
er sprottið hafa upp sem af-
leiðing af rangri efnahags-
stefnu. Fólkið í landinu knýr
á um breytt vinnubrögð.
Skattafarginu verður að af-
létta og gera hlutdeild ó-
beinna skatta í tekjum ríkis-
sjóðs veigameiri en verið
hefur til þessa.
Mestu máli skiptir, að unn-
ið verði að dreifingu valds-
ins í þjóðfélaginu og horfið
verði af þeirri braut núver-
andi ríkisstjórnar að þenja
út ríkiskerfið. Hér er um
grundvallaratriði að ræða, er
hrinda verður í framkvæmd
um leið og skattpíningar- og
þenslustefnu núverandi ríkis-
stjórnar verður varpað fyrir
róða.
SNUA VERÐUR AF BRAUT
SKATTPÍNIN G ARINN AR
Sr. Bragi Benediktsson skrifar frá Bandaríkjunum:
Merk uppeldisstofn-
un — Bellefaire
Stofnunin BeMefaire stend
ur austarlega í Cl-evelan-d i
Ohio, en þó inni í sjálfri
borginm-i á fögrum stað.
Bellefaire var stofn-uð
af Gyðimguim árið 1868 laust
eftir borgarastyrjöldima, sem
stóð milli Norður- og Suður-
ríkjanma á tim'abilimu 1861—
1865 með það markmið efst í
huga að annast um mumaðar-
laus böm Gyðin'ga, sem orð-
ið höfðu foreldralaus i styrj-
öldinni.
Þega-r fram liðu stundir og
sá timi féll í gleymskum-n'ar
dá, ^r þessi blessuð mumaðar
ia-uis-u bömi-n þurftu á vernd að
halda og forsjá, þá breyttist
stefna og starfsemi stofnun-
arinnar í þá átt, að heimiiið
fór að taka inn andleg-a trufl
uð bcm og taugaveikluð, sem
ekki höfðu aðstöðu til
að vera innan um önn-uT börn
sakir vanheilsu sinnar á
þessu sviði. Þessi breyting
varð J.' ekki fyrr en‘ mörg-
um áratugum eftir stofn-un
heimilisins, eða árið 1943.
Mér da-tt í hug, að ýmsir
mundu hafa áhuga á að
heyra örlítið frá slíkri stofn
un sem þessari, sem mér
finn-st vera sem ljós i my-rkri,
aflgjafi lífsin-s til mamnbóta
og blessunar kynslóðum ver-
aldar. Árið 1954 var svo
ákveðið, að Bellefaire skyldi
ekki einasta hafa með með-
ferð á bömuim Gyðinga að
gera, heldur einnig kaþólsk-
um böroum og börnum mót-
mælenda. Kom þessi breyt-
i-ng til a-f mikilli eftinspum
eftir stað til meðferðar og
meðhöndl'unar á bömum, sem
almennt áttu við þessa geð-
rænu óg andlegu erfiðleika
að stríða. Alls eru 100 böm
vistuð í Bellefaire umdir
venj ulegum krin'gums-tæðum,
og af þessuim 100 börnum eru
70 börn Gyðinga, en af þeirn
30 börnum kaþólskra manna
og mót-meelenda, sem staðinn
gista, enu 10 blökku-
böm. Svo að nefndir séu
nokkrir þeir þættiir í hegðun
þeirra barna, sem við BeUe-
faine eru, þá er það fyrst að
segja, að venjulega hef-
ur þar verið uim að ræða ail-
varleg hegðun-arvaindkvæði
og það, að geta með eragu
móti sam-lagazt umhverfi
sínu á eðlilegan háitt, eða
eins og venjuleg heilbriigð
börn gera. Þe-tta skaj>ar
að sjáltfsögðu foreldnum
bannanna þá áhyrgð og þæ-r
skyldur að senda þau á þann
stað, sem þau hafa mögulieilka
á að endurheimita heilsu sína
og verða á ný hæfir eóm®taíkl-
in'gar í hraðfleygu þjóðfélagi.
Aðrir þættir I hegðum
þeirra bama, sem til Beile-
faire koma, eru kynferðiisleg
vandamál, skróp frá skóla,
ótrúmeninska á ýmisum
sviðum, árásir á foneldm og
aðra nærstadda í geðrænum
köstum, hæfileikaskortur til
að falla á eðlilegan hátt inn
í skól'astarfið, tilhneiginig ti'l
að flýja firá heimili síwu og
margt fleira, sem óheilbrigt
má teijast í hæstan máta.
Að morgni dags hinn 1.
júní fóru þátttakendur í nám
skeiði því, sem haldið er fyr-
ir æskulýðsleiðtoga og féla-gs
ráðgj-afa í Ameríku um þess-
ar mundir, og ég hef áður
talað um í blaðimu, að skoða
þessa merku stofnun undir
leiðsögn starfsmanna þar.
Farið var 1 synaigogu staðar-
ins, þar sem helgihaiM fer
fram fyrir starfsfólk heirnil-
isins og börmin á staðnum.
Haldinn var þar fyrirlestur
um heimilið og sýndar lit-
skuggamyndir frá starfinu.
Að ítarlegum lýsimgum lokn
um á staðn-um og stairfinu þar,
var hópnum gefinn kostuir á
að skipta sér niðuir i þrjá mis
mun-andi hópa i samræmi við
það, sem þeiir höfðu sérstak-
an áh-uga á að kynna sér
nán-ar hjá eiinstökutm starfs-
mönnum stofnun'arinnar.
Fóru suimir að skoða fóst-
urheimil’i, sem rekið er
í tengslu-m við stofnun-
ina, aðrir kynmtu sér sjálf-
boðaliðastarf, sem re-kið er af
miklum krafti þar og surnir
fóru með skólastjóramuim,
sem sa-gði nokkur orð um
skólastarfsemina, sem fram
fer á vegumn heimilisáns.
Valdi ég mér að kynnast
skóiaistarfinu þar, sem var á
margian hátt mjög atihyglis-
vert, sem kom fram við spuirn
ingar okkar.
Kenmslan er þar afar ein-
staklimgsbun'din, sem leið-
ir að sjálfsögðu af þvi, að
flest barnanma, sem koma til
Bellefaire, eiiga við meirihátt
ar hegðun'arvandkvæði að
stríða og hafa átt í erfiðleik-
um í þedm skóluim, sem þau
koma frá. Andstaða flesitra
þeirra gegn nám'i er mjög mik
il. Þess vegna miðast fyrsta
kennsla þeinra, sem með-
höndll'a þau böm, sem til
Bellefalre kom-a, að því, að
breyta því grundvaliar-
viðhorfi barnsins, sem það
hefur fengið gagnvant skóla
og kennuruim ekki síður en
að hjálpa þvi að sigrast á og
vinn-a það upp, sem það hef
ur orðið á eftir I sjcólanum.
Sérstakur s’kól-i var stofn-
aður árið 1951 til að þjóna
hinum mismunandi þö-rf-
um barnanna í Bellefaire. Er
þes-sd skól'i sérstaklega vel
búinn á al’lan háfct og þeir
kenn-arar, sem við skólainn
starfa, eru sérmenn-taðir
menn og sérþjálfaðiir til að
kenna slíkuim börnum. Alls
er starfsliöið við skólainn í
dag og stofnuninia alla 140
manns, eða mun fleiri en nem
endurnir, sem þar eru. Stofn
un sem þessi er afar dýr í
rekstri, en hún vinnur líka
mi’kið líknar- og m'annúðar-
starf.
Fyrir flesita foreldra er
það mikið áfall að þu-rfa að
vista barnið sitt í Bellefaiire.
Þegar að því kemnr að fcaka
þá ákvörðun, grípur þá
gjarnan sektairkennd, örvi-ngl
an, bræði eða að þeir skamim
ast s'ín fyrir aö þu-rfa að
send-a barnið á S'l’ikan stað.
Er þá mitkils um vert, að þeii
hafi einhvern til að haiWa sér
að og ræða við um barniið s-itt
og meðhöndlun á því. Mik-
ið hefur verið gert af því að
gera foreldra barnanna
ten-gda stofnuninni, þann-
ig að þei-r hafi stöðugt náið
sambaind víð hana og barnið
sitt þar. Hefu-r þetta gefizt
mjög vel. Flest barn-
anna hverfa aftur heim til
foreldra sinna að lokinni
dvölinni í Bellefaire. Því eru
tengsMn við foreldrana með-
an á meðhönidlum stend-
ur svo mikilvæg með tilliti
til heiimkom'unnar síðair.
Og það er athyglisvert við
þessa stofnun, að sjálfboða-
liðar úr ýmisum áttum hjálpa
til við að gera þessum ungu
mönnum kleift að aðlag-
ast hinu lifaða lífi á ný. Þei-r
eru þrn'niig tengiliður á milli
þeirra og hins yfcra heirms. Til
er sá féla-gsK'kapur í Amer-
íku, sem kallar siig: „The Big
Brothere'', hina stóru bræð-
ur, sem hefur unmiö mi'kið og
þarft verk þar. Þessir stóru
bræður hafa margir tekið að
sér að annast um síina litliu
bræður í Bellefaire og hitfca
þá gjarnain ekki sjaldnar en
einu sinni í viku. Hafi sér-
hver dremgur á heimil-
inu ekki Big Brother sér við
hlið, þá eru gerðar ráðstaf-
anir tit að skapa þeim við-
fangsefni og skemimitan um
helgar, sem engan slikan
hafa sér til sálarstyrkingar,
með því að fara með þá i úti-
légur i litlum hópum.
Hlutverk þessara sjálf-
boðaliða er sórs't'aklega mik-
ilvægt eins og gefur að s'kiilja
í þeiim tiivikuim, þar sem ung-
mennin eru viðs fjarri frá
fjölskytd'U sinni og hafa ekki
aðstöðu til að hafa nema
mjög lítið sam’bam'd við hana
a-f þeim sökuim. Geta þeir oft
skapað pað samband, sem
hugh-reystir barnið og vinn-
ur bug á einmanakennd þess
og því, að það er fjarri fjöl-
skyldu simrni.
í Belletfaine er mi’kið lagt
upp úr hópstairfi og hópleikj
um barnanna. Allt í kringum
stofn.unina má sjá börn að
leik við félaga sína. En þar
er einniig lagt mikið upp úr
ein.k'alifi hvers einistaklings.
Og þar gefur því ll’ka að 1‘íta
börn, sem dregið hafa sig út
úr / hópnum og horfið í
skugga trjánna, þair sem þau
geta lesið bók í kyrrð og
næði, safnað frimeirkjum eða
látið hugann reika. í Belle-
faire er fjölskylda.n mikil-
vægur þátfcur að ma-ti stjórn-
enda stofnunarimmar. Alvar-
legasta ákvörðunin, sem þeir
gjarnan taka, er að ákveða
að aðskilja barn frá fjöl-
skyldu sinni. Þeir líta svo á,
að sérhvert barn sé hluti af
fjölsikyldunni, og að jafnvel
þótt bannið sé aðskilið frá
fjöls'kyld-u sinní, skuili leitazt
við að gera það hlufca af
henni, verði þvi við kamið.
Þannig s'kofta þeir foreldira
barnanna sem hluta af þeinri
meðhöndlun, sem börnin
þuirta á að hal'da.
Eins og áður er f-rá sagt,
þá er Bellefaire stofnuð af
Gyðiingum. Er þeinna trú þvi
leiðandi lífsviðhorfið innan
Framh. á bls. 29