Morgunblaðið - 25.04.1982, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. APRÍL 1982
33
Að byggja yfir
danskan einseyring
Eftir Pétur
Pétursson þul
Skammt er liðið síðan umræða
varð um safn eitt mikið og veglegt
er Seðlabanki íslands hefir reist í
kyrrþey, af hógværð og höfð-
ingsskap, án þess að aukaskattar
né opinberar fjárveitingar kæmu
við sögu svo kunnugt væri. Það
var rétt eins og sængurkona, sem
hefir gengið allan meðgöngutím-
ann í afslöppunaræfingar og elur
fagurlima 25 marka barn, án allra
erfiðismuna. Hún brosir blítt og
segir: Þetta var alls ekki sárt. Og
reifastranginn hjalar í skartklæð-
um við guðmóður og fæðingar-
lækni.
Þeir sem sinna fræðagrúski
ýmsu og sækja í því skyni söfn og
stofnanir er geyma rykfallin skjöl
og skræður um fróðleik fyrri alda
eru margir hverjir haldnir þrá-
hyggju í leit sinni að því, er öðrum
kann að sýnast lítilsverður fróð-
leikur og einu gilda hvort leitend-
ur verði nokkurs vísari. Þó kjósa
margir að rýna í ministerialbæk-
ur, sóknarmanntöl og embættis-
skjöl biskupsstóla og stiftamt-
manna, kansellía og rentukamm-
ers, eða máldaga og ættartölur,
allt frá Adam til Bergs í Bratt-
holti, séra Jóns í Reykjahlíð, hálf-
refa Barna-Sveinbjarnar og rang-
feðrana í Víkingslækjarætt. Aðrir
freista þess að fræðast um
Laugu-stuttpils, Gunnu klukku,
Hallberu allragagn eða Þorstein
tól.
Þá koma sjómenn oft að hyggja
að skipshafnaskrám, fá það stað-
fest hvort þeir hafi róið á Sigur-
fara, Halkion eða Mánatindi þessa
eða hina vertíðina og tryggja sér
lífeyrisréttindi að fenginni vitn-
eskju. í því skyni að auðvelda
sérvitringum af ýmsu tagi fræða-
grúsk var það talið sjálfsagt og
skylt að hafa Þjóðskjalasafn opin
til klukkan 4 hvern laugardag.
Með þeim hætti var til þess nokk-
ur von að alþýðumenn er sinntu
öðrum stprfum hvern virkan dag,
gætu gert sér dagamun við grúsk
sitt og rórill að lokinni vinnuviku.
Ekki var hér um fjölda að ræða og
kostnaður hverfandi við þá skipan
mála er lengi hafði tíðkast. Nú brá
svo við að sá hjó er hlífa skyldi.
Fjármálaráðherra Alþýðu-
bandalagsins, afkomandi skálda,
lista- og fróðleiksmanna, skipaði
svo fyrir að loka skyldi á hádegi
söfnum þeim er fyrr stóðu opin á
umræddum tíma. Frá þeim degi
að þau fyrirmæli bárust hefir ver-
ið þar „harðlæst hvert hlið" og
menn gengið bónleiðir til búðar.
Ástæða: Sparnaður í opinberum
rekstri.
Sagan um
ísfólkið
PRENTHÚSIÐ sf. hefur gefið út
fyrstu bókina í bókaflokknum „Sag-
an um ísfólkið“ eftir Margit Sand-
emo og heitir hún Álagafjötrar.
í frétt frá útgáfunni segir, að
Sagan um ísfólkið sé ættarsaga,
en sú bölvun hvíli á ættinni, að
forfaðir hennar, Þengill hinn illi,
hafi gert samning við myrkra-
höfðingjann og verði einn af
hverri kynslóð ættarinnar að
ganga honum á hönd.
Margit Sandemo er af norskum
og sænskum ættum og hefur skrif-
að rösklega fimmtíu framhalds-
sögur í vikublöð. Söguna um ís-
fólkið skrifaði hún að beiðni
norska útgáfufyrirtækisins Blad-
kompaniet.
Alllöngu eftir að þessi tíðindi
spurðust kvisaðist sú frétt er fyrr
var getið, að Seðlabankinn hefði
um nokkurt skeið lagt stund á
söfnun margháttaðra verðmæta,
bóka, skjala og seðla, auk skild-
inga nokkurra.
Var nefnt sem dæmi að einn
helsti dýrgripur er safninu hefði
áskotnast væri danskur einseyr-
ingur frá dögum Kristjáns IX, því
herrans ári 1881, og væri hann
metinn á kr. 13 þús. danskar eða
20 þús. ísl. krónur.
Auk þess var getið dýrmætra
bóka er bundnar væru í fegursta
skinnband og nefnd ýmis dæmi
því til staðfestingar. Þó fylgdi
fregninni að Das Kapital, Auð-
magni Karls Marx, væri lítill sómi
sýndur. Þætti því hæfa karton-
spjöld og hörtvinni er fylgdi frum-
útgáfu. Eigi var þess getið að full-
trúi Alþýðubandalagsins í banka-
stjórn Seðlabankans hefði sett
fram neinar kröfur um viðhafn-
arband á bókum Marx, þótt svo
snautlega væri búið að síðskeggj-
uðum lærimeistara og doðröntum
hans.
Hér varð ljóst að íslendingar
höfðu, hvað sem leið svokölluðum
þjóðarhag, efni til ærinna um-
svifa, og íslendingabragur allur
með öðrum hætti en á árum niður-
lægingar fyrri ára.
Já, íslendingabragur, vel á
minnst. Segir ekki í íslendinga-
brag þeim er Jón Ólafsson skáld
kvað á liðinni öld:
„Ki djöfullegra dádlaust þinj;,
vn danskan Íslending.**
En hér gildir það sem barnið
sagði: “Nú er búið að breyta". Nú
segir sjálfur Seðlabankinn.
„Ki dásamlegra dýröarþing
ei danskan einseyring“
Og dugar ekki minna en stór-
hýsi og gjörgæsla yfir danska
einseyringinn.
Stofnun sú, er dag hvern lætur
brúnir síga, horfir með hneykslun
og vandlætingu til erfiðismanna
og almúga er vill daglaun sín og
engar refjar, ógnar með allsherj-
arhruni og hallæri hvenær sem
launamenn krefjast þess að halda
í við sivaxandi dýrtíð, telur sig
þess umkomna að storka almenn-
ingi með fáránlegum tiltækjum
sínum og færir skörina æ lengra
upp í bekkinn.
Alþjóð hefir fylgst með þreng-
ingum langlegusjúklinga, gam-
almenna, kramar- og kararsjúkl-
inga. Hvarvetna má heyra gnauð
og gnístran. Jafnvel yfirfulla
ganga og stofur spítala ætlaðar
öðru en móttöku. Þó daufheyrast
yfirvöld og hampa hnígandi línu-
ritum, fullvissa landslýð um getu-
leysi og galtóma sjóði.
Tryggvi Gunnarsson banka-
stjóri Landsbankans á sinni tíð,
kunnur athafnamaður, grafinn í
garði Alþingishússins, segir frá
því í ævisögu sinni að bóndinn á
Böggvisstöðum hafi komið að máli
við sig þá er hann ferðaðist um
blómlegar byggðir Eyjafjarðar.
Dró hann fram búnt af músétnum
dönskum bankaseðlum. Hafði
fengið þá frá norrænum sjómönn-
um er hann átti skipti við. Bóndi
hafði geymt seðlana á skemmu-
lofti og bæjarmúsin gætt sér á
hornum sumra seðlanna. Tryggvi
Gunnarsson kaupstjóri tók að sér
að fara á fund danska þjóðbank-
ans og fékk Baldvin bóndi mynt í
stað músétnu seðlanna.
Nú væri við hæfi að Seðlabank-
inn gerði gangskör að því að
heimta að nýju músétnu seðlana, í
minningu þess að hinn nýi gjald-
miðill er reisa átti við stöðu ís-
lenskrar krónu sýnist nú orðinn
músétinn svo þó nokkru nemur.
Við myntbreytingu kostaði símtal
í anddyri Þjóðskjalasafns 50 krón-
ur. Nú kostar það 2 nýkrónur. Sem
sagt, á þessum skamma tíma hefir
það fjórfaldast. Samt hefir öllum
launakröfum verið stillt í hóf og
þjóðarskútan siglt eftir leiðar-
merkjum Seðlabanka og ríkis-
stjórnar.
Þjóðminjasafnið getur varðveitt
danska einseyringinn við hliðina á
silfursjóðnum frá Gaulverjabæ
sem nú er þar undir gleri. Þjóð-
skjalasafnið og Landsbókasafnið
verði opið almenningi til afnota
sem fyrr á árum svo grúskarar og
sérvitringar geti hér eftir sem
hingað til grúft sig þar yfir ryk-
föllnum doðröntum, hlýtt á nið
aldanna, leitað fregna um Þor-
stein tól og Hallberu allragagn,
sjómenn fullvissað sig um að þeir
hafi róið á Mánatindi og kútter
Haraldi, en ættfræðingar rakið
niðjatal frá Haraldi hilditönn.
Ekki rúsínustein úr þjóðarkök-
unni, sem svo er nefnd, í byggingu
gjörgæsludeildar yfir danskan
einseyring.
„Húsið“
Ný verzlun í Stykkishólmi
Stvkkishólmi, 17. apríl.
UNDANFARIN ár hefir Jón
Loftsson hf., Reykjavík, haft hér
útibú með ýmsan varning, svo
sem húsgögn, raftæki, bygg-
ingarvörur o.fl. og hefir Hrafn-
kell Alexandersson veitt því for-
stöðu. Nýlega keypti svo Hrafn-
kell verslunina af eigendum og
hefir skírt verslunina Húsið í
stað JL-húsið áður. Húsakynni
undir verslunina leigir Hrafn-
kell af fyrri eigendum.
Verslunin mun áfram selja
húsgögn alls konar, svo og raf-
magnsvörur, hljómtæki, sjón-
varps- og hljóðvarpstæki og
margskonar gjafavörur. Hefir
verið mikil hreyfing á vörunum
og nota menn sér þessa þjónustu
alls staðar af Snæfellsnesi og úr
Dalasýslu.
Þá má geta þess, að vörur
verslunarinnar fást með afborg-
unum og samningum, ef kaup-
endur óska þess.
Við óskum Hrafnkatli allra
heilla í þessu starfi og vonum, að
fólk kunni vel að meta þjónustu
hans.
Krcttaritari
Símatæki
í geysilegu úrvali
Sú breyting hefur nú orðið, að inn-
flutningur og sala á símabúnaði hefur
verið gefinn frjáls.
Simco s/f er sérhæft fyrirtæki, sem
eingöngu verslar meðsímatæki ogalls
konar símabúnað.
Við getum nú boðið mikið úrval af
skrifstofusímum, heimilissímum, takka--
símum, tölvusímum, hátalarasímum,
og skrautsímum, ásamt símasjálfvelj-
urum, símamögnurum og simsvörum.
Við veitum ennfremur tæknilega aðstoð
við val á símabúnaði og önnumst allt
viðhald og viðgerðir.
Komið, skrifið eða hringið og við veit-
um fúslega allar nánari upplýsingar.
Hafnarstræti 18 s-19840
Umboðsmenn um land allt