Morgunblaðið - 03.11.1984, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. NÓVEMBER 1984
Frjálst
- eftir Ólaf
Sigurðsson
Árásir á Ríkisútvarpið, bæði út-
varp og sjónvarp, eru daglegt
brauð, ekki síst fyrir okkur frétta-
menn, sem fjöllum um þau mál,
sem efst eru á baugi í þjóðfélaginu
á hverjum tíma.
Oftar en ekki er það stjórnar-
andstaðan, sem telur á sig hallað
af þessari stofnun, sem stjórnvöld
hafi yfirráð yfir. Það er óhjá-
kvæmilegt að Ríkisútvarpið flytur
fréttir af athöfnum stjórnvalda,
en einmitt þá er stjórnarandstað-
an vaidalaus og hefur ekki aðstöðu
til fréttnæmra athafna. Það er því
nýstárleg reynsla að gagnrýni og
árásir, sem stofnunin sætir þessa
dagana, koma fyrst og fremst frá
þeim, sem styðja núverandi ríkis-
stjórn.
Við skulum líta á fyrsta daginn,
sem blöðin komu út eftir verkfall,
23. október. í leiðara Morgun-
biaðsins segir um fréttaflutning
útvarpsins í verkfallinu: „... al-
mennt er talið að fréttastofan hafi
ekki gert öllum jafn hátt undir
höfði í frásögnum sínum." Þetta
eru vissulega alvarlegar aðdrótt-
anir.
En í leiðara DV er gengið
lengra. Þar segir sama dag um
fréttir útvarpsins: „Þeir frétta-
tímar hafa komið að töluverðu
gagni, þótt fréttamenn hafi
greinilega verið mjög vilhallir í
fréttaflutningi af málum, sem
komu þeim við.“ Einnig segir:
„Þetta kom líka greinilega fram í
fréttavali og fréttameðferð í sam-
bandi við vinnudeilurnar, enda eru
fréttamenn aðilar að verkfalli
BSRB.“
Með þessum orðum eru sex
fréttamenn, sem fengnir voru til
starfa við einstakar og erfiðar að-
stæður, berum orðum sakaðir um
misferli í opinberu starfi, sér og
sínum hagsmunum til framdrátt-
ar. Þetta er ekki vettvangur til að
svara slíku, en vekur til umhugs-
unar.
Er Ríkisútvarpið
ófrjálst?
öll er þessi umræða að meira
eða minna leyti tengd svonefndu
„frjálsu“ útvarpi, en hvað er átt
við með því? Þýðir það að Ríkis-
útvarpið sé ófrjálst?
Það er skoðun flestra, sem um
það mál hafa hugsað, að einka-
réttur Ríkisútvarpsins til út-
varpssendinga eigi að taka enda.
Útvarpstækni er orðin ódýr, og
gagnleg til margra hluta, sem
Ríkisútvarpið hefur ekki sinnt.
En Ríkisútvarpið er eftir sem
áður stofnun í eigu íslenska ríkis-
ins, sem lýtur lögum, sem lýðræð-
islega kjörnir þingmenn allra
landsmanna hafa sett. Það lýtur
yfirstjórn menntamálaráðherra,
sem á sæti í lýðræðislega mynd-
aðri ríkisstjórn, úr hvaða flokki
sem ráðherrann kann að vera á
hverjum tíma. Auk þess kýs Al-
þingi útvarpsráð, sem hefur það
meginhlutverk að hafa yfirumsjón
Bridge
Arnór Ragnarsson
Bridgefélag
Suðurnesja
Nýstárlegu móti, butler-
tvímenningi með Monrad-fyrir-
komulagi, er nýlokið hjá félag-
inu. Spilað var í þrjú kvöld og
lauk mótinu með glæsilegum
sigri Jóhannesar Sigurðssonar,
Karls Hermannssonar og Gísla
Torfasonar. Þeir höfðu örugga
forustu alla keppnina og hlutu
175 stig en meðalskor var 135. f
öðru sæti urðu Logi Þormóðsson
og Jóhann Benediktsson með 164
stig. Logi og Jóhann töpuðu
fyrstu setunni en spiluðu mjög
vel eftir það og fengu 164 stig.
eða ófrjálst útvarp
með dagskrá útvarps og sjón-
varps.
í framhaldi af þessu hafa
réttkjörin yfirvöld sett Ríkisút-
varpinu reglugerðir, svo sem
fréttareglur, þar sem áhersla er
lögð á óhlutdrægan fréttaflutning,
með sérstakri áherslu á hlutleysi í
stjórnmálum og vinnudeilum.
Þá hafa verið settar auglýs-
ingareglur, til að vernda almenn-
ing fyrir röngum upplýsingum,
oflofi á vörum og þjónustu og til
verndar íslenskri tungu.
Fyrir þau okkar íslendinga, sem
enn aðhyllast þá skoðun, að lög
séu til að fara eftir þeim, er það
ekkert ófrelsi að heyra undir ís-
lensk lög. Þau eru sett með lýð-
ræðislegum hætti, hvort sem
okkur líka þau vel eða illa, og ber
að framfylgja.
Hversu frjálst er útvarp
í útlöndum?
Þegar rætt hefur verið um
frjálst útvarp að undanförnu, hafa
furðu margir ruglað saman hug-
tökunum stjórnleysi og frelsi. f
lýðræðislöndum í nágrenni við
okkur hefur alls staðar verið talið
nauðsynlegt að setja útvarps-
stöðvum strangar og ýtarlegar
reglur, hver svo sem á þær.
I Bandaríkjunum starfa 8.900
útvarpsstöðvar, allar „frjálsar“, í
þeim skilningi að ríkið á þær ekki.
Þær verða allar að hlíta frétta-
reglum, sem í mörgu svipar mjög
til fréttareglna Ríkisútvarpsins.
Sérstaklega eru þær reglur svip-
aðar, þegar fjallað er um jafnan
rétt allra til að koma skoðunum
sínum á framfæri.
f nágrannalöndum okkar er al-
gengt að útvarpsstöðvar í einka-
eign megi starfa, en ekki flytja
auglýsingar. Ekki veit ég til að
slíkar hugmyndir njóti stuðnings
baráttumanna fyrir frjálsum eða
óháðum útvarpsstöðvum hér á
landi.
Nú kann að vera að við íslend-
ingar höfum einhverja sérstöðu,
sem gerir það að verkum að við
ættum að leyfa stjórnlaust útvarp.
En væri ekki rétt að kanna fyrst,
hvers vegna það er, sem allar lýð-
ræðisþjóðir setja útvarpi og sjón-
varpi hömlur, sem þær ekki setja
prentuðu máli?
Hvað er óhlutdrægni
í fréttum?
Hinn kunni bandaríski frétta-
maður Walter Cronkite sagði þeg-
ar hann lét af störfum fyrir
nokkru: „Enginn almennilegur
maður er hlutlaus í þjóðmálum og
þess vegna er óhlutdrægni erfið-
asta skylda, sem fréttamönnum er
lögð á herðar. En þrátt fyrir þetta
eru vandaðar fréttastofur
óhlutdrægar, þegar til lengri tíma
er litið.“
Lykilsetningin er „ ... þegar til
lengri tíma er litið“. Margir átta
sig ekki á því að óhlutdrægni, í
þeim skilningi að öll sjónarmið
komi fram, verður aldrei náð í ein-
um fréttatíma, ekki heldur á ein-
um degi og jafnvel ekki á einni
viku. Það sem skiptir máli er hver
útkoman er á þriggja mánaða
tímabili, sex mánuðum, eða jafn-
vel ári. Það er engin tilviljun að
harkalegustu skammir, sem
fréttamenn og aðrir starfsmenn
Ríkisútvarpsins fá, eru að jafnaði
frá fólki, sem ekki hefur tíma til
að horfa eða hlusta nema sjaldan
og nær því ekki jafnvæginu, sem
við stefnum að.
Sannleikurinn er sá að útvarpið
er einn opnasti fjölmiðill þessa
lands fyrir mismunandi skoðanir.
Þar er flutt efni, sem felur í sér
skoðanir, stjórnmálalegar sem
aðrar, án þess að nokkur ritskoðun
fari fram. Ekki hefur þetta orðið
til þess að gera alla þjóðina að
kommúnistum, íhaldsmönnum,
afturhaldsmönnum eða einhverju
öðru.
Útlendingar undrast þetta
mjög, en þeir undrast með sama
hætti hversu greiðan aðgang
menn eiga að blöðum. Ég hef
löngu dregið þá ályktun, að við ís-
lendingar búum við einhverja
frjálsustu fjölmiðlun, sem til er í
heimi, þó að ríkið eigi tvo öfluga
fjölmiðla og allir aðrir fjölmiðlar,
það er að segja dagblöðin, hafi
einhver tengsl við stjórnmála-
flokka.
Ég hef nú starfað hjá útvarpi og
sjónvarpi, sem fréttamaður, f tíð
sex ríkisstjórna, sem hafa verið
ólíkar að samsetningu og stefnu.
Ekki hefur ófrelsi mitt verið
meira en það, að aldrei hefur ráð-
herra reynt að hafa yfirráð yfir
fréttum, sem ég hef komið nálægt,
eða stjórna þeim á annan veg en
þann, að reyna að koma sínu máli
vel á framfæri. Það kemur fyrir að
ráðamönnum mislíkar við okkur
fréttamenn, en venjulega er það
vegna þess að ekki hefur enn unn-
ist tími til að koma öllum sjón-
armiðum á framfæri.
Hvað köllum við þjóð
á íslandi?
Þær tvær útvarpsstöðvar, sem
mest hefur verið rætt um, Frétta-
útvarp DV og svonefnt „Frjálst
útvarp“, hafa kennt sig við þjóð-
ina, neyðarrétt, frelsi og fleiri til-
finningaleg orð.
í auglýsingum eftir stuðningi
við útvarp DV, eftir að því var
lokað, er talað um „útvarp þjóðar-
innar". Kjartan Gunnarsson,
framkvæmdastjóri Sjálfstæðis-
flokksins, sem samkvæmt Morg-
unblaðinu 23. okt. stóð að út-
varpsstöð, sem nefndi sig „Frjálst
útvarp“, segir í sömu grein í blað-
inu að það hafi verið „þjóðþrifa-
verk“ að stofna stöðina.
En fyrir hvaða þjóð voru þessir
menn að vinna? DV-útvarpið náð-
ist allvel á Reykjavíkursvæðinu og
á góð tæki á Suðurnesjum og
Akranesi. „Frjálsu útvarpi" náði
ég aldrei í Garðabæ og illa í
Reykjavík.
Má af þessu draga þá ályktun að
neyðarréttur þjóðarinnar nái til
Faxaflóasvæðisins, en ekki fjar-
lægari byggða? Hver á að sjá um
rétt hinnar þjóðarinnar, sem býr
utan sendisvæðis „frjálsra" út-
Ólafur Sigurðsson
„Þegar rætt hefur verið
um frjálst útvarp að
undanförnu, hafa furðu
margir ruglað saman
hugtökunum stjórnleysi
og frelsi. í lýðræðislönd-
um í nágrenni við okkur
hefur alls staðar verið
talið nauðsynlegt að
setja útvarpsstöðvum
strangar og ýtarlegar
reglur, hver svo sem á
þær.“
varpsstöðva? Hver á að sjá um ís-
lensku þjóðina, sem býr í Hvera-
gerði og Stykkishólmi, svo ekki sé
talað um þjóð, sem býr ennþá fjær
„útvarpi þjóðarinnar“.
Við verðum að gera þá kröfu að
baráttumenn fyrir „frjálsu" út-
varpi segi okkur skýrt og greini-
lega hvað þeir eiga við með orðinu
„þjóð“. Sá grunur læðist að mörg-
um að það sé stærsti auglýsinga-
markaðurinn við Faxaflóa, sem
áhugi þeirra fyrir þjóðinni og
neyðarréttinum nær til. Á næstu
mánuðum sker reynslan trúlega
úr því hvað þeir eiga við.
Hver á aó borga?
Þessa dagana er verið að safna
hlutafjárloforðum á vegum fs-
lenska útvarpsfélagsins og fólk
hefur þegar lofað meira en þrem-
ur milljónum króna í hlutafé.
Þeir sem hafa minnstu vitn-
eskju um ágóða af hlutafé á ís-
landi vita að það er afleit fjárfest-
ing. Allir geta gengið í næsta
banka og fengið 25 prósent vexti á
ári. Það er því eingöngu hugsjóna-
menn um framkvæmdir, sem
kaupa nýtt hlutafé hér á landi.
Það eru sniðugir fjármálamenn,
sem geta undir yfirskyni hugsjóna
fengið hrekklaust fólk til að leggja
fram fé, til að koma af stað
rekstri, sem þeir hafa síðan með
höndum, væntanlega fyrir þokka-
leg laun. Þetta er miklu hagstæð-
ari leið en að hætta eigin fé í
reksturinn, og þurfa jafnvel að
veðsetja íbúðina, sem hitt fólkið
þarf að gera til að kaupa litinn
fjölskyldubíl. Fjármögnunarað-
ferðir af þessu tagi varða við lög í
sumum löndum.
Hver er framtíðarsýn
frjáls útvarps?
Hvað blasir við „frjálsu“ út-
varpi í framtíðinni. Það er ódýrt
að byrja að útvarpa. DV er þegar
byrjað og trúlega vilja fleiri
dagblöð vera með í leiknum. Þetta
er á margan hátt ódýrara en að
prenta. Framkvæmdastjóri
Sjálfstæðisflokksins stóð að
„Frjálsu útvarpi", ásamt stuðn-
ingsmönnum flokksins og varla
láta aðrir flokkar sjálfstæðismenn
eina um að útvarpa, þegar það er
orðið frjálst. Hvað með Alþýðu-
sambandið, BSRB, eða öll laun-
þegasamtök saman? Hvað með
samtök atvinnurekenda, ung-
mennafélögin, Samband íslenskra
samvinnufélaga, kirkjuna og
marga fleiri?
Öll þessi útvörp yrðu að flytja
fréttir, en væntanlega í samræmi
við skoðanir eigenda stöðvarinnar.
Vera kann að einhver hafi heyrt
vísbendingu um hvernig slíkar
fréttir yrðu, í þeim tveim stöðvum,
sem reknar voru í verkfallinu. Við
frjálst og stjórnlaust útvarp verða
fréttir annað en fréttir. Þær verða
boðskapur.
Allar útvarpsstöðvar, sem lifa á
auglýsingum, verða að halda
hlustendum. Reynslan af frjálsum
stöðvum sýnir að spila verður aft-
ur og aftur fimmtíu vinsælustu
dægurlögin á hverjum tíma. Það
tekur ekki nema þrjá tíma, að
meðtöldum kynningum. Því verð-
ur að grípa til svo sem fimm þús-
und gamalla dægurlaga, Bítla,
Rolling Stones, Herb Alpert,
Stevie Wonder, og Liberace, að
ógleymdum Grýlunum, Lummun-
um og Hauki Morthens.
Nýjar útvarpsstöðvar verða að
útvarpa á Reykjavíkursvæðinu,
þar sem hlustendur eru langflest-
ir, um það bil hálf þjóðin. Þær
verða að senda á FM í mono, af því
að stereo er dýrt. Auglýsingaöflun
verður vafalaust þróttmikill þátt-
ur í starfseminni, enda verður að
greiða þjónustu við þjóðina með
einhverju móti.
Við þetta þyrfti Ríkisútvarpið
að keppa. Þar yrðu fréttamenn
áfram að fylgja fréttareglum og
leitast við að vera óhlutdrægir,
eins og fyrr. Þar yrði áfram til
fjölbreyttasta tónlistarsafn á
landinu. Þar er búið að semja við
eigendur flutningsréttar á allri
tónlist. Þar yrði áfram útvarpað á
langbylgju fyrir þá sem það hent-
ar. Þar yrði áfram útvarpað í
stereo fyrir þá sem það hentar ög
með bestu hljómgæðum á mono.
Þar yrðu áfram aúglýsingareglur,
til að fá auglýsendur til að segja
neytendum satt. En síðast en ekki
síst heldur Ríkisútvarpið áfram að
ná til alls landsins, en ekki aðeins
til þeirrar „þjóðar", sem nýju út-
vörpin náðu til.
Með tilliti til allra þessara
þátta, öfunda ég engan af „frjálsa"
útvarpinu sínu.
Ólaíur Sigurdsson er frétUmadur
rió sjónrarpió og formaður Félags
fréttamanna.
Næstu pör:
Kolbeinn Pálsson —
Óskar Pálsson 149
Grethe íversen —
Sigríður Eyjólfsdóttir 146
Maron Björnsson —
Bergsveinn 146
Jón Frimannsson —
Aðalsteinn Sigfússon 145
Næsta keppni verður hrað-
sveitakeppni sem hefst á mánu-
daginn kemur kl. 20 í Samkomu-
húsinu í Sandgerði. Suðurnesja-
menn eru hvattir til að fjöl-
menna.
Apple-tvímenn-
ingur hjá BR
Þann 31. október lauk 3ja
kvölda Mitchell-tvímenningi hjá
BR. Til nýmæla má telja, að út-
reikningur fór fram með aðstoð
tölvu. Reyndist þetta mjög vel
eftir minniháttar byrjunarerfið-
leika. T.d. lágu úrslit fyrir í lok
móts aðeins 7—8 mínútum eftir
að spilamennsku lauk og eins og
Agnar Jörgensen keppnisstjóri
sagði: „Hún reiknar rétt tölvu-
skrattinn." Öll tölvuvinnan var
unnin af starfsmanni Apple-
fyrirtækisins og verðlaun voru
gefin af fyrirtækinu. Félagið
þakkar framlag Apple og má
fullyrða að afskiptum tölvunnar
sé ekki lokið hér með af málefn-
um bridge-íþróttarinnar.
Úrslit urðu annars þau, að
þeir Aðalsteinn Jöregensen og
Valur Sigurðsson sigruðu með
talsverðum yfirburðum en röðin
varð þessi:
Aðalsteinn Jörgensen —
Valur Sigurðsson 1188
Jón Páll Siguriónsson —
Sigfús Örn Arnason 1087
Stefán Guðjohnsen —
Þórir Sigurðsson 1038
Hannes Jónsson —
Páll Valdimarsson 1036
Einar Jónsson —
Hjálmtýr Baldursson 1035
Ásmundur Pálsson —
Karl Sigurhjartarson 1024
Jón Þorvarðarson —
Þórir Sigursteinsson 1015
Jón Hjaltason —
Hörður Arnþórsson 1002
Alls tóku 40 pör þátt í keppn-
inni. Næsta miðvikudag (7. nóv.)
verður spilað í sveitakeppni
stofnana en þann 14. nóv. hefst
aðalsveitakeppni félagsins.
Þátttaka tilkynnist til keppnis-
stjóra eða Sigurðar B. Þorsteins-
sonar í síma 622236 eftir kl. 17.
Bridgefélag
Akureyrar
Sextán sveitir mættu til
keppni í Akureyrarmótinu í
sveitakeppni sem hófst sl.
þriðjudag. Spilaðir eru tveir 16
spila leikir á kvöldi og er staöan
þessi eftir fyrsta kvöldið:
Sigurður Víglundsson 46
Smári Garðarson 41
Stefán Vilhjálmsson 41
Anton Haraldsson 37
Næstu tvær umferðir verða
spilaðar á þriðjudaginn kl. 19.30
í Félagsborg. Keppnisstjóri er
Albert Sigurðsson.